Amelia Barbara Sołtysiak z d. Kwas (ur. 1929, Chmielnik) – szwagierka Mariana Sołtysiaka „Barabasza”, legendarnego partyzanta ziemi kieleckiej. Z zawodu urbanistka, z zamiłowania poetka i pisarka, od 1946 mieszka w Kielcach. Przez wiele kadencji pełniła funkcję wiceprezesa Klubu Inteligencji Katolickiej, jest członkinią Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Narodowego, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Była wiceprezesem Stowarzyszenia Wychowanków Kompletów Tajnego Nauczania w latach 1939-1945. Jest członkiem nadzwyczajnym Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Kole nr 4 w Kielcach.
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonej w Chmielniku w 1929 r.
00:00:48 Problemy z zapisaniem dziecka o imieniu Amelia. Ojciec był rachmistrzem, pracował w magistracie, mama zajmowała się domem. Przedwojenna szkoła – nauka retoryki [boh. recytuje wierszyk ćwiczący wymowę]. Ojciec był piłsudczykiem i opowiadał córce o Marszałku. Po jego śmierci mama ubrała boh. w galowy strój z żałobą na rękawie – akademia w remizie strażackiej, podczas której boh. recytowała wiersz. Wspomnienie przedwojennych nauczycieli i piosenek. Boh. miała w klasie były koleżanki Żydówki. Rodzina mieszkała w żydowskiej kamienicy i bawiła się z żydowskimi dziećmi. [+]
00:08:00 Boh. miała dużo zabawek, syn właściciela kamienicy, Szmulek Pasternak, chciał się bawić z dziećmi, ale ojciec mu nie pozwolił. Boh. wydając tomiki poezji dedykowała wiersze żydowskiej koleżance. [+]
00:09:35 Lato 1939 – wujek Stefan Kozłowski przeprowadził się z Gdyni do Dęby k/Stalowej Woli i boh. spędziła u niego wakacje. Po śmierci ciotki rodzice wzięli na wychowanie jego córkę Basię. Wujek był pilotem, po wybuchu wojny został ewakuowany do Rumunii, potem trafił do Anglii. Po wojnie ożenił się i został w Wielkiej Brytanii. Boh. wychowywała się z Basią Kozłowską, mama ubiera je tak, że wyglądały jak bliźniaczki. Wakacje w Dębie – kąpiele w basenie.
00:13:16 We wrześniu boh. nie poszła do szkoły. Niemcy wjeżdżając do Chmielnika zastrzelili nauczyciela. W 1942 r. skończyła szkołę powszechną i zaczęła się uczyć na tajnych kompletach. Do miasta przyjechali wysiedleni poznaniacy. Po przyjeździe po wojnie do Kielc boh. poszła do IV klasy gimnazjum.
00:15:14 Rodzina mieszkała w żydowskiej kamienicy, stosunki z sąsiadami przed wojną. Po wkroczeniu Niemców w 1939 r. Żydów zabierano do pracy. Wysiedlanie Żydów w 1942 r. – zbiórka na Rynku, wymarsz kolumny Żydów w kierunku Kielc, zabranie sąsiadów. Niemcy rabowali pożydowskie mieszkania. Jedna z sąsiadek, Mariem Pasternak, została wywieziona na roboty i przeżyła wojnę. W 1945 r. wróciła do Chmielnika. [+]
00:20:46 W 1942 r. boh. zaczęła się uczyć na tajnych kompletach zorganizowanych przez nauczycieli Iwańskiego i Kuczyńskiego, z Buska przyjeżdżał pan Gromadzki. By uniknąć wywiezienia na roboty, została zatrudniona w magistracie. Boh. wstąpiła do harcerstwa, w 1943 r. złożyła przyrzeczenie u pana Gorgosza, który prowadził restaurację w Chmielniku.
00:23:46 Podczas ofensywy Armii Czerwonej wysiedlono mieszkańców Szydłowa i spędzono ich na rynek w Chmielniku – selekcja ludzi, wielu (w tym koleżankę Zosię Zarzycką) wywieziono na roboty do Niemiec. Sąsiad, nauczyciel Pytko, został aresztowany i wywieziony do Oświęcimia. Jego żona piekła chleb ze smalcem i wysyłała do obozu. Represje niemieckie w stosunku do Żydów i Polaków.
00:26:54 Harcerki szyły chlebaki dla partyzantów, przygotowywały bandaże dla „Jędrusiów”. Marian Sołtysiak „Barabasz” był szwagrem boh., po maturze w 1938 r. poszedł do podchorążówki.
00:31:00 Boh. złożyła przyrzeczenie harcerskie, niedługo potem pan Gorgosz został aresztowany i rozstrzelany w lesie k/Lisowa. Zajęcia harcerek – bandaże i skarpety zabierali partyzanci. Wiadomości o zbliżaniu się frontu.
00:35:24 W Boże Narodzenie 1944 w Chmielniku było wielu Niemców, pozwolono odprawić pasterkę, na mszy było wielu niemieckich żołnierzy. Naloty kukuruźników. [+]
00:37:51 Z powodu zbliżającego się frontu spędzono do Chmielnika mieszkańców Szydłowa, młodych zabrano na roboty, starszych zamknięto w bożnicy. Stosunek boh. do Niemców. Aresztowanie i rozstrzelanie kierownika szkoły Stradowskiego i jego syna Jerzego.
00:40:32 Radość po wyzwoleniu. Po wkroczeniu Armii Czerwonej aresztowano w Busku chłopców, którzy śpiewali polski hymn i piosenki legionowe.
00:42:01 Ofensywa radziecka 11 stycznia 1945 r. Refleksja na temat utraconej młodości.
00:42:54 Rodzice boh. znali się z państwem Sołtysiakami, boh. bawiła się z Krysią Sołtysiakówną. Poziom nauczania w szkole powszechnej.
00:44:42 Spotkanie ze Zbigniewem Sołtysiakiem, który mając 17 lat poszedł do partyzantki i służył w konnym zwiadzie. Zgrupowanie w Daleszycach przed wyruszeniem na pomoc walczącej Warszawie. Po wyzwoleniu Zbyszek ukończył liceum w Kielcach, jego kolega z klasy Andrzej Jankowski był świadkiem pogromu kieleckiego. Opinia boh. o pogromie Żydów w Kielcach
00:48:02 Zbyszek Sołtysiak po maturze wyjechał do Krakowa i studiował leśnictwo. Oddział „Wybranieckich” powstał w 1943 r. i działał w lasach koło Cisowa, jego dowódcą został Marian Sołtysiak „Barabasz”. Msza przed wymarszem na pomoc walczącej Warszawie – ksiądz udzielił wszystkim rozgrzeszenia. Bitwę pod Antoniowem opisał Marian Sołtysiak po powrocie z więzienia.
00:52:00 Boh. zdawał na architekturę w Krakowie, ale nie została przyjęta – negatywna opinia z ZMP. Potem studiowała urbanistykę – praca dyplomowa.
00:53:10 Marian Sołtysiak wziął ślub w 1944 r., po wyzwoleniu wyjechał na Ziemie Zachodnie, ale wrócił do Koszęcina, gdy urodził się jego syn. Został aresztowany przez UB i dwa lata siedział w więzieniu we Wrocławiu, potem w Kielcach i Krakowie – dręczenie więźniów. Gdy go zwolniono, ważył 40 kg. [+]
00:58:43 Po wyjściu z więzienia Marian Sołtysiak mieszkał w Kielcach, podsłuch w mieszkaniu. Trudności w znalezieniu pracy, oskarżenia władzy ludowej wobec Mariana Sołtysiaka. Refleksja na temat dużej liczby akowców w obecnych czasach.
01:02:27 Boh. znała państwa Grabdów przed wojną. Stanisław Grabda siedział w celi z Marianem Sołtysiakiem, który był świadkiem jego śmierci. Refleksja na temat kolorów pamięci.
01:05:30 W Chmielniku mieszkał Żyd Szaja, który współpracował z gestapo w Busku, zbierał kontrybucję od zamożnych Żydów. Po wywiezieniu Żydów z Chmielnika został przez Niemców zastrzelony. [+]
01:08:09 Refleksja na temat źródeł historycznych i przekręcania faktów.
01:09:30 Aresztowanie w Sędziszowie kolejarzy, którzy należeli do partyzantki. W Piotrkowicach rozstrzelano 14 osób. Boh. widziała przez okno egzekucję na cmentarzu żydowskim. Upamiętnienie ofiar, działalność społeczna boh. Wspomnienie zastrzelonego kierownika szkoły Stradowskiego. Jego syn Jan był rzeźbiarzem. Ojciec przez całą okupację pracował w magistracie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.