Wojciech Pijanowski (ur. 1953), jego dziadkowie Antoni i Władysława Nagórkowie w czasie okupacji ukrywali w domu w Otwocku czterech Żydów. Rodzicom pomagały córki, w tym matka Wojciecha Pijanowskiego, która przywoziła do domu jedzenie z Warszawy. Ukrywani Żydzi przeżyli okupację i po wojnie wyjechali z Polski. Jednym z ocalonych był Beniamin Krochmalik, fryzjer z Kołbieli, który jako jedyny ze swojej rodziny przetrwał wojnę, a po jej zakończeniu wyjechał do Australii. Historię tę opowiedział dla kanału „Świadkowie epoki” także syn Beniamina, Robert Krochmalik.
[00:00:17] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1953 r.
[00:00:47] Prezentacja dziadków: Władysławy i Antoniego Nagórków, którzy mieszkali w Otwocku Kresach – położenie domu na zalesionej działce. Dziadek znał sprzed wojny Beniamina Krochmalika, jednego z ukrywanych Żydów, który podczas Holokaustu stracił całą rodzinę. Dziadkowie ukrywali w piwnicy cztery osoby, które nocami wychodziły na dwór. [+]
[00:03:34] Przedstawienie dziadków, rodziców mamy boh., którą miała wtedy kilkanaście lat i była uczennicą szkoły handlowej w Warszawie. Mama nie zabierała do szkoły podręczników, by w teczce przywozić z Warszawy jedzenie – powody kupowania żywności poza Otwockiem. [wzruszenie boh., gdy mówi o mamie].
[00:06:50] Beniamin Krochmalik był przed wojną fryzjerem w Kołbieli, dziadek miał furmankę, którą woził towary, mógł być klientem Beniamina Krochmalika. Dziadek wiózł Krochmalików bryczką do ślubu. Rozważania na temat heroizmu dziadków. [+]
[00:09:34] Boh. jako dziecko słuchał opowieści mamy o wydarzeniach, w których brała udział. Mama zawsze płakała opowiadając o przywożeniu jedzenia z Warszawy. Boh. znał także opowieści dziadków, ale nie był to temat, do którego chętnie wracali. Ludność żydowska w przedwojennym Otwocku, żydowskie sanatoria. [+]
[00:11:43] Powody pomocy udzielonej Żydom przez dziadków. Beniamin Krochmalik pierwszy raz przyjechał do Polski w latach 70. – w tym czasie miał kontakt z Żydem, który ukrywał się w domu Nagórków, a potem wyjechał do Argentyny. Cała czwórka ukrywająca się u dziadków przeżyła wojnę. Beniamin Krochmalik trafił do Niemiec, skąd wyjechał do Australii.
[00:16:05] Dom, w którym mieszkali dziadkowie, babcia dostała jako wiano. Drewniany budynek przywieziono do Otwocka z gór, w latach 80. został podpalony, dziś zostało tylko zagłębienie w ziemi po piwnicy. Dziadek ukrywał Żydów także w budynkach gospodarczych. W czasie okupacji gospodarstwo dziadków nie było przeszukiwane, dom stał na uboczu, na zadrzewionej działce. Refleksja na temat zaufania. W dzień Żydzi przebywali w piwnicy, nocami wychodzili z domu.
[00:22:25] Opowieści dziadka o getcie w Otwocku, część budynków po wojnie rozebrano. Boh. chodził do szkoły podstawowej wybudowanej w 1936 r., która w czasie okupacji znajdowała się na terenie getta. Mama i jej siostra Teresa chodziły do tej samej szkoły i miały żydowskich kolegów. Stosunek mamy do społeczności żydowskiej.
[00:25:30] Pierwsze spotkanie z Beniaminem Krochmalikiem w połowie lat 70. – wizyta mamy i boh. w hotelu „Forum”, wyjazd do Otwocka – reakcja Beniamina Krochmalika na widok domu. Boh. nie uczestniczył w jego rozmowie z dziadkiem i mamą – polszczyzna Beniamina Krochmalika. Współczesne spotkanie z Robertem Krochmalikiem, synem Beniamina. W 1977 r. boh. nie puszczono z wojska na pogrzeb dziadka Antoniego. W 1981 r. boh. stawiał dom – wizyta Beniamina Krochmalika i reakcja na widok wykończenia pomieszczeń. [+]
[00:30:30] Sytuacja w rodzinie pod koniec życia dziadków – babcia została w starym domu, a dziadek przeprowadził się do starszej córki, która zbudowała dom na tej samej działce. Ciotka Teresa Wolska chciała się spotkać z Robertem, synem Beniamina i spotkała się z nim w ostatnim dniu swojego życia.
[00:33:15] Po zakończeniu wojny część Żydów, w tym Beniamin Krochmalik, wyjechała do Niemiec, stamtąd wyjeżdżali do różnych krajów – Beniamin Krochmalik zamieszkał w Australii. [+]
[00:34:59] Mama ukończyła szkołę handlową. Gdy wyszła za mąż, ojciec kupił jej sklepik przy ul. Wiejskiej. Potem mama pracowała w urzędzie. Ciocia Teresa przeprowadziła się do Warszawy.
[00:37:01] Babcia w czasie okupacji chodziła do rodziny mieszkającej w Karczewie po żywność.
[00:38:42] Dom dziadków stał przy ul. Wiejskiej 38. Zaradność babci Nagórkowej, dziadek Nagórko bardzo dbał o swoje konie – wiózł do ślubu państwa Krochmalików. Mama miała kontakt z ukrywającymi się Żydami, przynosiła im jedzenie do piwnicy.
[00:44:57] Rozmowa z Robertem Krochmalikiem – kwestia zagrożenia życia Żydów, ale też i Polaków, którzy im pomagali.
[00:46:00] Babcia Nagórkowa pochodziła z zamożnej chłopskiej rodziny z Karczewa, jej ojciec był dostawcą siana dla carskiej armii. W 1936 r. babcia dostała dom od swoich rodziców. Refleksje na temat postawy dziadków, wspomnienie babci, jej charakter. W latach 60. nie chwalono się pomocą udzielaną Żydom podczas wojny. [+]
[00:50:00] Siostra boh. jest w posiadaniu pamiętników pisanych przez mamę, ale boh. ich nie widział. Relacje w rodzinie.
[00:53:11] Babcia jest pochowana w Karczewie, dziadek w Otwocku.
[00:53:53] Pomoc udzielana Żydom podczas okupacji – postrzeganie jej w latach 60. i współcześnie. Wielokulturowość społeczeństwa – opinia boh.
[00:58:11] Dziadkowie byli ludźmi religijnymi, drogi zawodowe członków rodziny. Boh. jest dumny z dziadków, którzy zaprezentowali podczas okupacji prawdziwie chrześcijańską postawę. Wspomnienie babci Władysławy Nagórko.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.