Leon Kozłowski (ur. 1943, Bohatery Polne) – jego ojciec był przed wojną żołnierzem 85 Pułku Strzelców Grodzieńskich. Rodzina była zaangażowana w działalność Armii Krajowej na terenie powiatu augustowskiego. Trójka rodzeństwa ojca została podczas obławy augustowskiej zesłana na Sybir. Rodzinna miejscowość po zakończeniu działań wojennych znalazła się na terenie ZSRR. W 1958 roku Leon Kozłowski repatriował się wraz z rodziną do Polski. Po maturze wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Ukończył szkołę oficerską i jako młody oficer wziął udział w operacji „Dunaj” w 1968 roku. W wojsku służył do 2001 roku dochodząc do stopnia podpułkownika Wojska Polskiego.
[00:00:10] Boh. urodził się w powiecie augustowskim w 1943 r. Dzieciństwo to okrutny okres jego życia. Jako 5-latek chodził boso do Kołakowszczyzny, aby za pajdę chleba i kubek mleka pilnować krów. Nawiązanie do „Chłopów” Reymonta.
[00:01:45] Jako 7-latek rozpoczął szkołę w Koniuchach, nauka trzech języków: białoruskiego, rosyjskiego i niemieckiego, za odezwanie się po polsku rodzinie groziła wywózka. W szkole panował głód, wszawica, pluskwy oraz dyskryminacja Polaków. Bicie ojca na NKWD.
[00:04:00] Ojciec boh. był krawcem i grał na skrzypcach w kapeli, matka wychowywała sześcioro dzieci i uczyła je polskiego przez modlitwę. Kościół w Ładnie. Ukrywanie elementarza do nauki polskiego.
[00:06:00] Matka boh. uczyła prac ręcznych i haftu, a jej koleżanka Karolina Wysokińska była nauczycielką jęz. polskiego. Adamowicze i pałac gen. Franciszka Kleeberga.
[00:07:25] Rodzeństwo boh.: Janek [brat stryjeczny, syn siostry ojca Julii], Marysia i Staś, zostali pojmani podczas obławy i zabrani na przesłuchanie do Grodna. Przebieg przesłuchań. Wszystkich skazano na 10 lat tzw. Kołymy, mimo wcześniejszej amnestii. Narzeczony Marysi z AK.
[00:11:00] Ośrodki Stalina kształcące kadry działaczy. [+] Pobyt rodzeństwa na Kołymie i warunki życia w obozie, zwolnienie po śmierci Stalina.
[00:13:10] Janek wrócił do swojej matki do Starej Wsi. W polskiej ambasadzie w Moskwie złożył wniosek matki boh. [o wyjazd do Polski], a potem ze swoją matką przyjechał do Augustowa. Dziadka boh. zabito przy krzyżu w Bohaterach Polnych.
[00:14:40] Po kilku tygodniach przyszła zgoda wyjazdu do Polski dla całej rodziny boh., był 1956-57 r. Przez Brześć i Białą Podlaską dotarli do punktu repatriacyjnego w Czerwińsku, skąd ojca skierowano na Ziemie Odzyskane. Warunki po przyjeździe na miejsce. Do rodziny dołączyła wracająca z Kołymy p. Wysokińska, pojawił się płk. Borowczyk. Boh. rozpoczął technikum mechaniczne, potem przeniósł się do Gdańska.
[00:18:15] Boh. uczył się budowy okrętów i pracował w stoczni. W 1960 zmarł ojciec i został pochowany w Słupsku. Gdy boh. odwiedzał rodzinę, przywoził jedzenie, panowała bieda. Populacja w miejscowości boh.
[00:20:00] Wezwanie do Wojskowej Komendy Uzupełnień (WKU) we Wrzeszczu. Porada, by pójść do szkoły oficerskiej artylerii w Toruniu w celu uniknięcia trzyletniej służby wojskowej, a potem „oblać” egzaminy. Symulacja boh. została wykryta przez władze szkoły, zastraszenie przez komendanta cofnięciem do wojska.
[00:23:00] Rozmowa z dowódcą płk. Larysiem. Nocne przesłuchania w sprawie wuja boh., Lewaniewskiego, mieszkającego w Anglii.
[00:25:15] W 1968 r. alarmowe zgrupowanie 4 Dywizji w Kotlinie Jeleniogórskiej w ramach „pomocy bratniej Czechosłowacji”. Udział Wojska Polskiego w interwencji i towarzysząca temu propaganda.
[00:27:00] W Sulechowie była siedziba 22 pułku artylerii. Boh. był dowódcą plutonu dowodzenia dywizjonu i dostał nagrodę. Awanse i medale innych żołnierzy. Propozycja dowódcy pułku objęcia przez boh. dowództwa baterii.
[00:28:00] Gotowość 4 Dywizji do wymarszu do Gdańska w grudniu 1970. Boh. nie chciał jechać „zabijać brat brata”, został wezwany na rozmowę, uznany za „wroga systemu” i przeniesiony z okręgu śląskiego do pomorskiego.
[00:30:00] Boh. trafił do Słupska. Płk Więckowicz, szef artylerii przeciwlotniczej dywizji, zaproponował mu etat szefa obrony przeciwlotniczej pułku po odbyciu szkolenia w Koszalinie. Boh. objął obiecane stanowisko.
[00:32:00] Ze względu na różnice poglądów zawodowych boh. aplikował o zwolnienie go do rezerwy, ale finalnie pozostał w wojsku. Wojskowa emerytura. Wspomnienie ćwiczeń wojskowych w Sulechowie. Nieustająca gotowość boh. do służenia ojczyźnie.
[00:35:30] Miejscowość Różanystok i jej przejście w obręb terytorium Polski. Ruchy frontowe w okolicy i arsenał broni w Nowosiołkach, gdzie boh. z dziećmi bawili się pociskami wrzucanymi do ogniska.
[00:38:00] Obostrzenia graniczne na ziemiach zamieszkanych w dzieciństwie przez boh. i jego rodzinę. Zniszczenie mienia „kułaków”. Obława augustowska. Pojmanych wysyłano na Kołymę, ciała mordowanych przerzucano za granicę i chowano w zbiorowych grobach.
[00:40:30] Pan Osmalak w Gardnie, który „pod wpływem” krzyczał, że Polaków w Katyniu zabili Rosjanie, a nie Niemcy.
[00:41:50] Imiona rodziców boh. Wspomnienie dziadka Józefa Kozłowskiego.
[00:42:15] Ojciec boh. dostał się [w 1940] do niewoli niemieckiej. Był krawcem, udało mu się uciec, ale musiał się ukrywać. Kontakt rodziny z konspiracją: Janek, Staś i Marysia oraz ciocia Julcia (siostra ojca ze Starej Wsi). Antek, brat ojca, został zabity przy krzyżu. Dziadek Antoni ze strony ojca.
[00:44:00] Dezorientacja ludzi, czy wrogiem są Rosjanie czy Niemcy. 13-letni Tadeusz Jasiński [podczas walk o Grodno] rzucił butelką w sowiecki czołg, który go przejechał i zmiażdżył. Matka widziała śmierć syna, zbierała kawałki jego ciała, pochowała go na cmentarzu w Grodnie. [++]
[00:45:45] Komisarowo, Safijewo, Gynowicze, Bohatery Polne, Nowa Wieś, Stara Wieś - były to konspiracyjne punkty oporu.
[00:46:30] Opowieści Janka (brata stryjecznego, syna ciotki Julci) dotyczące obławy augustowskiej. Obstawienie domu w Augustowie.
[00:47:30] Partyzantka antysowiecka na Grodzieńszczyźnie. Ukrywanie się chłopców przed poborem do wojska na Kołakowszczyźnie.
[00:52:25] Wiadomość o śmierci Stalina dotarła do boh., gdy był w szkole. Wśród Polaków zapanowała radość, białoruskie i rosyjskie dzieci oraz nauczycielki płakały. Wybryki boh. i dzieci polskich w szkole. Dzieje ukrywających się poborowych.
[00:54:30] Potajemne zbieranie owsa na terenie kołchozu i Wigilia w domu boh.
[00:56:25] Stosunek ludności białoruskiej do polskiej. Kradzież truskawek dla chorej matki z pola Białorusina i skarga sąsiada. Zemsta boh. i kradzież z kolegą pędzonego przez sąsiada bimbru.
[00:59:45] Życzliwe dzieci białoruskie dzieliły się z głodnym boh. i polskimi dziećmi swoimi kanapkami.
[01:00:45] Repatriacja i przyjazd boh. do Polski w 1957. Na zasiedlanym terenie przebywało jeszcze trochę Niemców, niekiedy Polacy żenili się z Niemkami. Ukraińcy tworzyli zamknięte środowiska, nie byli mili dla Polaków.
[01:01:40] Akcja „Wisła” i „przegonienie” Ukraińców z Bieszczad. Ofiary akcji Wołyń i obrony Lwowa. Dr Ludwik Rydygier był jedną z najstarszych ofiar obrońców Lwowa.
[01:03:25] Postać księdza pułkownika Borowczyka, którego boh. traktował jak drugiego ojca. Był proboszczem w Ładnie, opłacał boh. bursę w czasie nauki w Poznaniu. Wspomnienia księdza z pobytu m.in. w Dachau. Ksiądz Borowczyk był też proboszczem w Maczkowie (niem. Matschdorf), potem w Poznaniu i Gdańsku.
[01:07:15] Wujek Lewaniewski był w wojsku Andersa i po wojnie wyjechał do Anglii. Traktowanie żołnierzy polskich przez Anglików.
[01:08:30] Komentarze w wojsku na temat inwazji w 1968 na Czechosłowację. Propaganda władz w stosunku do żołnierzy. Działanie oddziału boh. pod Koźminem w Kotlinie Kłodzkiej i wyruszenie w stronę miejscowości Hradec Králové.
[01:10:15] Stosunek Czechów do Polaków i Rosjan. „Szwindle” żołnierzy polskich. Szczególne rozwiązania militarne wojsk czechosłowackich.
[01:13:20] Wjazd do Hradec Králové. Wypadek samochodowy na terenie Czechosłowacji i osiwienie boh.
[01:16:50] W stanie wojennym boh., jako członek artylerii przeciwlotniczej, nie wkraczał do akcji. Propaganda w wojsku, która ma miejsce też współcześnie. Historie przeczytane w książce Pawluśkiewicza.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.