Janusz Słomczyński (ur. 1935, Mińsk Mazowiecki) wspomina lata wojenne i powojenne, zapamiętane z perspektywy dziecka: likwidację getta w Mińsku Maz., wkroczenie Armii Czerwonej i egzekucję publiczną niemieckiego zbrodniarza.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Mińsku Mazowieckim.
00:00:36 Przedwojenny Mińsk – brak kanalizacji, brak elektryczności w wielu domach. Liczebność społeczności żydowskiej przed wojną – zanieczyszczona rzeka Srebrna dzieliła miasto na część żydowską i polską. Opis pałacu Dernałowiczów i jego okolicy: parku i spiętrzenia rzeki Srebrnej.
00:09:50 Dziadek, zdun, wcześnie zmarł i ojciec boh. był wychowywany przez matkę, bieda w domu – ojciec złowił w przeręblu ryby na Wigilię. Pomimo biedy ojciec skończył gimnazjum i podjął pracę na kolei. Rodzice pobrali się w 1933 r., w 1938 ojciec zapisał się na studia zaoczne, po ich ukończeniu rodzina miała przeprowadzić się do Warszawy.
00:14:17 Początek wojny – ucieczka rodziny w pole, ostrzał z samolotów. Wjazd kolumny niemieckich motocyklistów. Początek niemieckiej okupacji – trudności aprowizacyjne. Ojciec wyjeżdżał na wieś i kupował mięso u chłopów – wyjazdy na zmianę z panem Gańko, z którym dzielono się żywnością. [+]
00:18:45 Przewaga drewnianej zabudowy w Mińsku. Rodzina mieszkała w domu przy ul. Wroniej 10, na dole mieszkał inż. Pasławski z rodziną. Wyprawy po wodę do sąsiada, warunki mieszkaniowe – ogrzewanie w domu.
00:21:28 Szykany wobec żydowskiej ludności. Na ulicy Karczewskiej boh. widział Żydów z opaskami na rękach. Powstanie getta w Mińsku. W 1942 r. likwidowano getto. Niemcy wyciągali ludzi z domów i gromadzili ich na Rynku – zabijanie kalek i dzieci. Selekcja przed wyjazdem do Treblinki – młodych Żydów skierowano do pracy w fabryce Rudzkiego. Rozlokowanie grupy Żydów w szkole im. Kopernika przy ul. Siennickiej. Próba oporu podjęta przez Żydów – egzekucja kilkuset osób na cmentarzu żydowskim.
00:28:04 Grupa Żydów prowadzonych na cmentarz zaczęła się bić ze strażnikami – wszyscy Żydzi zostali zabici. Walka Żydów, którzy zabarykadowali się w szkole – podpalenie budynku przez Niemców. Boh. widział dym z balkonu domu, potem zauważył biegnące dziecko żydowskie i uciekających dorosłych. Przeszukiwania domów prowadzone przez Ukraińców i Łotyszy. Boh. był w mieszkaniu z mamą, gdy weszło dwóch Ukraińców – rewizja w domu. [+]
00:37:27 Kilka dni później służąca sąsiadów znalazła w komórce na podwórku Żyda, który na jej widok uciekł, a potem powiesił się w pobliskim zagajniku. [+]
00:41:35 Sceny z okupacji – na dworcu kolejowym w Mińsku boh. widział żandarmów bijących cywila. W drodze do kościoła boh. i ojciec usłyszeli krzyki dochodzące z terenu getta – reakcja ojca.
00:44:22 Zbliżanie się frontu w 1944 r. – rodzina spakowała trochę rzeczy i wyjechała na wieś. Ojciec stał na podwórku i czytał ulotki zrzucane przez Rosjan z samolotów – przejazd kolumny uciekających czołgów niemieckich przez wieś. Po ucieczce Niemców z Mińska rodzina postanowiła wracać do domu – kradzież części rzeczy przez gospodarza, u którego mieszkano. Po powrocie do mieszkania okazało się, że nic z niego nie zginęło. [+]
00:51:16 Stan mieszkania po powrocie. W lipcu 1944 r. do miasta wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej. Przed wkroczeniem czerwonoarmistów miasto zajęła Armia Krajowa – represje i czystki po wkroczeniu sowietów. W marcu 1945 r. NKWD zamordowało burmistrza i kilka innych osób stanowiących mińską elitę.
00:53:58 Atmosfera w mieście po wyzwoleniu, plakaty propagandowe. Reakcja boh. na widok portretu Lenina. Do mieszkania wprowadził się radziecki oficer Szura – jego relacje z rodziną. Żołnierze Armii Czerwonej smarowali buty łojem – smród zjełczałego tłuszczu. [+]
00:58:07 Na podwórku kwaterowali szeregowi żołnierze, którzy wyłapywali drób. Relacje z Szurą, który zamieszkał w domu.
00:59:49 Wiadomość o wybuchu powstania warszawskiego – atmosfera w Mińsku. Łuny nad stolicą, odgłosy detonacji. Dziecięce zabawy bronią i pociskami artyleryjskimi – boh. bawił się popsutym pistoletem. [+]
01:03:18 W 1941 r. ojciec zaczął pracować w spółdzielni rolniczo-handlowej, która ściągała kontyngenty ze wsi. Wyjazdy ojca na wieś. Pamięć boh. wspomogły dokumenty znajdujące się w zbiorach rodziny.
01:06:20 Jesienią 1945 r. boh. rozpoczął naukę w V klasie szkoły powszechnej i poznał kolegę Kazika Brewczyńskiego. Kierownikiem szkoły był pan Tauzowski, wychowawcą klasy ks. Jan Fatek. Wspomnienie lekcji z ks. Fatkiem.
01:08:55 Kazik Brewczyński pochodził z biednej rodziny, jego mama zamiatała ulice. Odwiedziny w ubogim domu kolegi, wyprawy na ryby, wspólne zabawy. Po wyjeździe boh. na Wybrzeże znajomość się urwała. Boh. dowiedział się, że kolega pracuje w Radomiu, ale gdy tam pojechał okazało się, że Kazik Brewczyński zmarł. [+]
01:13:05 W 1946 r. szkoła mieściła się w pałacu Dernałowiczów – codzienne picie tranu, kłopoty z nauczycielem matematyki, który bił uczniów.
01:16:27 Pewnego dnia wychodząc ze szkoły boh. zobaczył biegnącego człowieka, którego gonił mężczyzna z bronią – postrzelenie uciekiniera i bicie go przez trzech mężczyzn. Niedaleko znajdował się budynek, w którym mieściło się UB. [+]
01:24:46 Ojciec zapisał się na studia [przerwany wątek].
01:25:54 Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Mińska rozeszła się wieść, że odbędzie się egzekucja Niemca – boh. uciekł z domu, by ją zobaczyć. Tłum zgromadzony wokół szubienicy na Rynku, oczekiwanie na skazańca – widok niemieckiego żołnierza idącego w opasce na oczach. Przemówienia wygłaszane przez oficerów i kierownika szkoły Stanisława Cieślaka. Po dokonaniu egzekucji ciało wisiało kilka dni na szubienicy. [+]
01:30:13 Ojciec rozpoczął studia w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Gdyni i rozpoczął pracę w centrali węglowej w Gdańsku. Powody opuszczenia Mińska Mazowieckiego – wyjazd na Wybrzeże. Nowy rozdział w życiu rodziny.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..