Edyta Mikołajewska z d. Kamińska (ur. 1936, Gdańsk) opowiada o okupacji niemieckiej w Gdańsku i szykanach, jakie spotykały jej rodzinę ze strony niemieckich sąsiadów. Wspomina wkroczenie Armii Czerwonej: masowe gwałty, wypędzenie z domu przez Rosjan, poszukiwanie schronienia w ogarniętym walkami mieście, a potem powrót do domu i głód, w wyniku którego umarł młodszy brat.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1936 r. w Gdańsku. 00:00:17 Wkroczenie Rosjan do Gdańska w marcu 1945 r.
00:00:50 Do 1939 r. rodzina mieszkała w centrum Gdańska, później przeprowadziła się na Stogi. Ojciec pracował w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego i miał stamtąd bliżej do pracy, w zakładach pracowało wielu Polaków. Rodzina mamy pochodziła z okolic Iławy. Zachowanie niemieckich sąsiadów na Stogach. Podczas okupacji mama zajmowała się dziećmi. Załatwianie przepustek na wyjazdy do Iławy.
00:04:36 Boh. nie bawiła się z niemieckimi dziećmi, miała dwóch starszych i trzech młodszych braci.
00:05:25 Nastroje w mieście przed wejściem Armii Czerwonej, zmiana zachowania sąsiadek, które prosiły mamę, by nie mówiła, że są Niemkami. Pierwsi żołnierze Armii Czerwonej w mieście. Ojciec boh. został pod koniec wojny wcielony do Wehrmachtu. Walki o miasto – mieszkańcy domu siedzieli w piwnicy, gdy wpadli tam czerwonoarmiści – kradzieże zegarków i biżuterii, ściąganie pierścionków. Piętro domu zostało zajęte przez radzieckich oficerów – ucieczka mieszkańców dzielnicy do miasta przed spodziewanym atakiem Niemców – posterunek na moście Siennickim. Rodzina dotarła do magazynów koło Szafarni – zdobycie przez brata Jerzego tubek z przepalonym topionym serem. [+]
00:12:26 Dzielnica Stogi przed wojną. Powrót do wyszabrowanego domu, gdzie Rosjanie zniszczyli całą żywność. W konsekwencji z głodu zmarł ośmiomiesięczny brat boh. Brat Jerzyk dowiedział się, że w magazynach na terenie Klubu Żeglarskiego jest żywność i przyniósł wiadro kiszonej kapusty – podkradanie żywności Rosjanom. Zastrzelenie przez radzieckiego oficera żołnierza, który chciał zgwałcić dziewczynę. Oficer przyprowadził krowę, by ludzie mieszkający w piwnicy domu mieli mleko. [+]
00:17:26 Wypędzenie z domu – Wielkanoc 1945 rodzina spędziła na cmentarzu ewangelickim, potem koczowano na działkach przy ul. Traugutta. Po wyzwoleniu Gdańska rosyjski oficer powiedział ludziom, by wracali do domów – powrót na Stogi. Trudności z wyżywieniem w pierwszych tygodniach po wyzwoleniu.
00:20:18 Sąsiadka z domu, gdzie mieszkały niemieckie rodziny, opowiadała mamie o gwałtach popełnianych przez radzieckich żołnierzy.
00:22:40 Mama występowała w imieniu sąsiadek Niemek i broniła ich przez czerwonoarmistami. W domu zamieszkali oficerowie, jeden z nich opowiadał o swojej rodzinie i dawał boh. czekoladę. Podczas powrotu do domu z działek przy ul. Traugutta boh. widziała trupy powieszonych niemieckich żołnierzy.
00:25:29 Stan mieszkania po powrocie, zniszczenia dokonane przez czerwonoarmistów. Po wyzwoleniu babcia wysłała córkę (siostrę mamy), by odnalazła rodzinę w Gdańsku – podróż ciotki z Iławy. Ciocia zabrała boh. i jednego z braci do Iławy, gdzie boh. przez rok chodziła do szkoły. Po powrocie dowiedziała się, że najmłodszy brat zmarł z głodu. Wyprawy starszego brata w poszukiwaniu jedzenia.
00:28:50 Boh. mieszkając u babci wychodziła na drogę, by oglądać niemieckich jeńców i wypatrywała wśród nich ojca, który rzeczywiście szedł, ale boh. go nie widziała. Ojciec z grupą jeńców trafił do Lubawy, skąd wywieziono go na Syberię. Tam zaprzyjaźnił się z jeńcem, Włochem, który za kawałek chleba dał mu różaniec. Głód w łagrze – ojciec nie wierzył, że wróci do domu. [+]
00:31:56 Zniszczenia Gdańska, pożary w mieście. Rosjanie podpalali domy, zniszczenie kamienic w okolicy Zielonej Bramy.
00:33:46 Śmierć najmłodszego brata. W tym czasie boh. przebywała u babci koło Iławy i chodziła do szkoły. Dalsza edukacja po powrocie do Gdańska. Wybudowanie nowej szkoły na Stogach. Mama opowiadała o ucieczkach ludności niemieckiej statkami.
00:37:09 Boh. chodziła do szkoły podstawowej na Krakowcu, potem uczyła się w Technikum Przemysłu Spożywczego. Wspomnienie rodziny barkarzy, którzy przewozili Wisłą towary.
00:40:25 Wyprawa z bratem na Westerplatte kilka lat po wojnie – ślady walk. Ucieczki Niemców łodziami w stronę otwartego morza, gdzie miały czekać statki. Zerwanie tam na rzece – wylanie Wisły.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.