Edyta Mikołajewska z d. Kamińska (ur. 1936, Gdańsk) opowiada o okupacji niemieckiej w Gdańsku i szykanach, jakie spotykały jej rodzinę ze strony niemieckich sąsiadów. Wspomina wkroczenie Armii Czerwonej: masowe gwałty, wypędzenie z domu przez Rosjan, poszukiwanie schronienia w ogarniętym walkami mieście, a potem powrót do domu i głód, w wyniku którego umarł młodszy brat.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1936 r. w Gdańsku. 00:00:17 Wkroczenie Rosjan do Gdańska w marcu 1945 r.
00:00:50 Do 1939 r. rodzina mieszkała w centrum Gdańska, później przeprowadziła się na Stogi. Ojciec pracował w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego i miał stamtąd bliżej do pracy, w zakładach pracowało wielu Polaków. Rodzina mamy pochodziła z okolic Iławy. Zachowanie niemieckich sąsiadów na Stogach. Podczas okupacji mama zajmowała się dziećmi. Załatwianie przepustek na wyjazdy do Iławy.
00:04:36 Boh. nie bawiła się z niemieckimi dziećmi, miała dwóch starszych i trzech młodszych braci.
00:05:25 Nastroje w mieście przed wejściem Armii Czerwonej, zmiana zachowania sąsiadek, które prosiły mamę, by nie mówiła, że są Niemkami. Pierwsi żołnierze Armii Czerwonej w mieście. Ojciec boh. został pod koniec wojny wcielony do Wehrmachtu. Walki o miasto – mieszkańcy domu siedzieli w piwnicy, gdy wpadli tam czerwonoarmiści – kradzieże zegarków i biżuterii, ściąganie pierścionków. Piętro domu zostało zajęte przez radzieckich oficerów – ucieczka mieszkańców dzielnicy do miasta przed spodziewanym atakiem Niemców – posterunek na moście Siennickim. Rodzina dotarła do magazynów koło Szafarni – zdobycie przez brata Jerzego tubek z przepalonym topionym serem. [+]
00:12:26 Dzielnica Stogi przed wojną. Powrót do wyszabrowanego domu, gdzie Rosjanie zniszczyli całą żywność. W konsekwencji z głodu zmarł ośmiomiesięczny brat boh. Brat Jerzyk dowiedział się, że w magazynach na terenie Klubu Żeglarskiego jest żywność i przyniósł wiadro kiszonej kapusty – podkradanie żywności Rosjanom. Zastrzelenie przez radzieckiego oficera żołnierza, który chciał zgwałcić dziewczynę. Oficer przyprowadził krowę, by ludzie mieszkający w piwnicy domu mieli mleko. [+]
00:17:26 Wypędzenie z domu – Wielkanoc 1945 rodzina spędziła na cmentarzu ewangelickim, potem koczowano na działkach przy ul. Traugutta. Po wyzwoleniu Gdańska rosyjski oficer powiedział ludziom, by wracali do domów – powrót na Stogi. Trudności z wyżywieniem w pierwszych tygodniach po wyzwoleniu.
00:20:18 Sąsiadka z domu, gdzie mieszkały niemieckie rodziny, opowiadała mamie o gwałtach popełnianych przez radzieckich żołnierzy.
00:22:40 Mama występowała w imieniu sąsiadek Niemek i broniła ich przez czerwonoarmistami. W domu zamieszkali oficerowie, jeden z nich opowiadał o swojej rodzinie i dawał boh. czekoladę. Podczas powrotu do domu z działek przy ul. Traugutta boh. widziała trupy powieszonych niemieckich żołnierzy.
00:25:29 Stan mieszkania po powrocie, zniszczenia dokonane przez czerwonoarmistów. Po wyzwoleniu babcia wysłała córkę (siostrę mamy), by odnalazła rodzinę w Gdańsku – podróż ciotki z Iławy. Ciocia zabrała boh. i jednego z braci do Iławy, gdzie boh. przez rok chodziła do szkoły. Po powrocie dowiedziała się, że najmłodszy brat zmarł z głodu. Wyprawy starszego brata w poszukiwaniu jedzenia.
00:28:50 Boh. mieszkając u babci wychodziła na drogę, by oglądać niemieckich jeńców i wypatrywała wśród nich ojca, który rzeczywiście szedł, ale boh. go nie widziała. Ojciec z grupą jeńców trafił do Lubawy, skąd wywieziono go na Syberię. Tam zaprzyjaźnił się z jeńcem, Włochem, który za kawałek chleba dał mu różaniec. Głód w łagrze – ojciec nie wierzył, że wróci do domu. [+]
00:31:56 Zniszczenia Gdańska, pożary w mieście. Rosjanie podpalali domy, zniszczenie kamienic w okolicy Zielonej Bramy.
00:33:46 Śmierć najmłodszego brata. W tym czasie boh. przebywała u babci koło Iławy i chodziła do szkoły. Dalsza edukacja po powrocie do Gdańska. Wybudowanie nowej szkoły na Stogach. Mama opowiadała o ucieczkach ludności niemieckiej statkami.
00:37:09 Boh. chodziła do szkoły podstawowej na Krakowcu, potem uczyła się w Technikum Przemysłu Spożywczego. Wspomnienie rodziny barkarzy, którzy przewozili Wisłą towary.
00:40:25 Wyprawa z bratem na Westerplatte kilka lat po wojnie – ślady walk. Ucieczki Niemców łodziami w stronę otwartego morza, gdzie miały czekać statki. Zerwanie tam na rzece – wylanie Wisły.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.