Zbigniew Has (ur. 1932, Włodzimierz Wołyński) urodził się w rodzinie podoficera Wojska Polskiego. Dorastał we Włodzimierzu Wołyńskim, był świadkiem m.in. ataków ukraińskich na Polaków oraz eksterminacji ludności żydowskiej. Działał w młodzieżowej grupie konspiracyjnej, wspomagającej (m.in. kradzieżami broni niemieckiej) 27 Wołyńską Dywizję Armii Krajowej. W lutym 1944 rodzina Hasów przeniosła się do Wieniawki w powiecie hrubieszowskim, skąd w 1945 jako repatrianci przeprowadzili się do wsi Kułakowice II, gdzie objęli gospodarstwo po wysiedlonych Ukraińcach. Pan Zbigniew działał w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”, a jego ojciec założył kilkunastoosobowy oddział WiN. Wobec rosnącego zagrożenia ze strony Urzędu Bezpieczeństwa opuścili gospodarstwo i wyjechali do Sobieszowa na Ziemie Zachodnie. W 1951 pan Zbigniew skończył szkołę w Cieplicach Śląskich i przeniósł się do Słupska, gdzie w 1953 roku ukończył technikum mechaniczne. W latach 1956-74 pełnił funkcję z-cy dyrektora Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Słupsku. W 1974 roku został zwolniony w związku z odmową wstąpienia do PZPR. W 1979 roku powrócił do pracy i został dyrektorem naczelnym Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji. Od 1984 roku na emeryturze. Do 1991 prowadził Zakład Usług Technicznych. Obecnie działa społecznie w kilku organizacjach kombatanckich, m.in. jest prezesem honorowym słupskiego inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Mieszka w Słupsku.
mehr...
weniger
00:00:25 Początek wojny. 23 sierpnia 1939 ojciec otrzymał kartę mobilizacyjną. Wcześniej kopano okopy, także nad rzeką koło domu. Ojciec zmobilizowany w jednostce w Ostrogu nad Horyniem, potem we Włodzimierzu Wołyńskim i na bocznicy kolejowej w Piatydniach, w folwarku był obóz. 6 września pożegnanie jednostki, załadunek do pociągu. Pociąg zatrzymał się w Tucholi, pierwsze walki z Niemcami zwycięskie.
00:04:14 Ojciec dowodził plutonem rkm-ów, był świadkiem śmierci swojego dowódcy, odłamał nieśmiertelnik, zabrał jego pas, mapnik, pistolet vis. Wycofywanie oddziału przez Bydgoszcz w kierunku Warszawy, „krwawa niedziela” w Bydgoszczy, ojciec stracił konia, musiał wracać pieszo do domu.
00:06:29 Wezwanie do rozbrojenia, zdemaskowanie dywersantów niemieckich, rozstrzelanie ich. 17 września ojciec doszedł do Wołynia, we Włodzimierzu formowała się jednostka mająca wyruszyć na odsiecz Warszawie.
00:08:50 Pożegnanie z ojcem idącym na wojnę. W jego plutonie było 6 kolegów ze szkoły.
00:12:00 Atmosfera w armii byłą ciężka. Gdy ojciec wrócił 17 września, zgłosił się do 27 pułku artylerii. Napad ZSRR na Polskę. Armia Czerwona we Włodzimierzu 23 września, czołgi radzieckie pod koszarami na ul. Uściługskiej wzywały do złożenia broni. Żołnierze opuścili koszary późnym wieczorem, powrót ojca do domu pod ostrzałem rakiet.
00:16:58 Zajęcie koszar 26 września, tam zorganizowano obóz jeniecki dla polskich żołnierzy, wyprowadzenie w szpalerze mieszkańców. Żołnierze rzucali swoje portfele, by mieszkańcy oddali je rodzinom.
00:19:30 Wywożenie żołnierzy przez trzy dni na stację we Włodzimierzu na wschód. Ojcu udało się uciec, zanim przyszli Rosjanie. Znał rosyjski, bo służył ponad 3 lata nad Bugiem. Boh. w mundurku zuchowym zgubił się w lesie, zbierając maliny. Dotarł do tajnego obozu radzieckiego, gdzie został zatrzymany przez żołnierzy, przetrzymywany kilka godzin w ziemiance, przesłuchiwany.
00:24:44 Podczas wkraczania Rosjan do Włodzimierza Polacy stawiali opór, straty po obu stronach. Powstanie we Włodzimierzu. Ukraińcy z Żydami chcieli się bratać z Rosjanami, budowali bramy powitalne. Polacy niektórych uwięzili w więzieniu przy ul. Katedralnej.
00:29:01 Boh. siedział w ławce szkolnej ze Zdzisławem Hasiakiem, którego ojciec był dowódcą kawalerii. Drużyna harcerska. Rodzina boh. przeprowadziła się z ul. Uściługskiej do kolonii Kolendów, przepędzenie Rosjan przez Niemców w 1942 r.
00:32:02 Fortyfikacje nad Bugiem. W kolonii było kilkanaście domów, rodzina dla bezpieczeństwa przeniosła się do znajomych na ul. Cmentarną. Codzienne pogrzeby pomordowanych ludzi zawiniętych w prześcieradła, boh. był ministrantem, asystował przy pogrzebach jesienią 1943 r. głównie zbiorowe mogiły. [+]
00:37:43 Repatriacja w marcu 1944 r., ładowanie dobytku. Wywózki 1940 r.: po wywiezieniu jeńców polskich w koszarach gromadzono ludzi według list proskrypcyjnych przygotowanych przez „komunistów”. 20 minut na spakowanie, droga na Syberię w bydlęcych wagonach. [+]
00:40:50 Rodzina boh. była wyznaczona do wywózki, ojciec działał w grupie samoobrony „Osnowa” w Bielinie. Był tam szpital wojskowy, resztki wojska.
00:42:25 Aresztowanie ojca przez NKWD i milicję ukraińska, ojcu udało się uciec z koszar. Rodzina miała jechać na Syberię w transporcie 23 czerwca [września?] – dzięki wybuchowi wojny Rosja-Niemcy udało się uniknąć wywózki, znalezienie dokumentów w radzie wsi.
00:45:10 Mama jako krawcowa miała dobre rozeznanie, co się dzieje. Wyszydzanie Żydów: „Jewriej zdechniot skoriej”. Ojciec chodził w kożuszku kawaleryjskim, Rosjanie się nie zorientowali, że to wojskowy. Sąsiedzi współpracowali z NKWD. Listy polskich inteligentów czekały przygotowane dla Rosjan.
00:48:30 Likwidacja getta we Włodzimierzu. Było tam 14 tys. Żydów. Wenc/Wentz, cywil, był dowódcą getta. Żydzi przed wojną – jako dziecko boh. izolował się od nich (czarne legendy o upuszczaniu krwi na macę poprzez turlanie dzieci chrześcijańskich w beczkach nabitych gwoźdźmi). Opinie boh. na tematy żydowskie.
00:51:39 Wyjazd na „Ziemie Odzyskane” w marcu 1944. Przemarsz Armii Czerwonej zabiedzonej i brudnej. Przystąpienie boh. do Zrzeszenia WiN, ojciec był dowódcą oddziału, boh. należał do grupy dywersyjnej. Przyjazd do Sobieszowa k. Jeleniej Góry, zamieszkanie u kolegi ojca. Boh. poszedł do szkoły, zakończył ją w 1948 r.
00:54:59 Szkoła zawodowa w Cieplicach, kierunek mechaniczny, skończona w 1951 r. Nie dostał się do szkoły lotniczej na Psim Polu we Wrocławiu, wyjazd do technikum mechanicznego w Słupsku, zamieszkanie u ciotki.
00:57:30 Przeprowadzka rodziców do Słupska, ul. F. Nullo, ojciec pracował jako dyrektor fabryki mebli. Praktyka boh. w fabryce części zamiennych w Podgórzynie k. Jeleniej Góry. Niektórzy koledzy przychodzili do szkoły w mundurach, z bronią. Prof. Hret. Boh został tokarzem, czeladnikiem. Odszedł z Famarolu, w 1952 rozpoczął pracę w Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej w Słupsku.
01:01:50 1974 rok, zwolnienie dyscyplinarne z pracy na 4,5 roku za odmowę wstąpienia do PZPR. Zaoczny kurs kierowniczy w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu. Robotnicy chętnie się uczyli po godzinach.
01:05:30 W przedsiębiorstwie działał warsztat, który wytwarzał narzędzia do pracy w kanalizacji itd. Gdy boh. był na bezrobociu, został rzeczoznawcą ds. techniki sanitarnej. Dziwne reakcje kolegów z pracy.
01:07:13 Małżeństwo w 1957, w 1962 dostali mieszkanie. Wpływ ojca na postawę antykomunistyczną i antysystemową. Przeszkolenie ułanów do operacji nadgranicznych w latach 20-30. Boh. nawiązał kontakt z Naczelną Organizacją Techniczną, gdzie potem aktywnie działał. Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych organizowało szkolenia dla robotników. Własnoręcznie wykonywane narzędzia i urządzenia do prac kanalizacyjnych.
01:10:44 Tytuł biegłego wojewódzkiego ds. ochrony środowiska oraz budowy wodociągów i kanalizacji ‒ w 1979 r. Powrót do firmy w 1979 r., szkolenia robotników. W 1984 r. boh. zbudował duże zaplecze techniczne w przedsiębiorstwie. Wsparcie działacza partyjnego Jana Ryszarda Kurylczyka. Stosunki w pracy, trudności w budowaniu kariery.
01:19:42 Powstanie NSZZ „Solidarność”. Więzienie warszawskie, gdzie byli więzieni „żołnierze wyklęci”. Docenienie pracy boh., odznaczenia, współpraca z Politechniką Gdańską i Szczecińską, osiągnięcia zawodowe, rozwój przedsiębiorstwa.
01:25:10 Legitymacja CRZZ Centralnej Rady Związków Zawodowych, wizyta w Komisji Planowania, żeby załatwić maszyny. Jan Kubalski. Wojewódzki Zarząd Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej. Zamówienia maszyn, problemy finansowe – groźba zwolnienia dyscyplinarnego, nagana, przesłuchania, ostatecznie zwolnienie z pracy.
01:31:20 Budowa oczyszczalni ścieków w Słupsku. W 1984 r. odejście na emeryturę. Dyrektor Narodowego Funduszu Infrastruktury Technicznej, spółka Aqua, którą tworzyli koledzy i byli uczniowie. Władysław Matasek. Fundacja Ochrony Środowiska do 1993 r. działalność w Światowym związku Żołnierzy Armii Krajowej, publikacja trzech książek.
01:38:42 Jako dyrektor wojewódzki boh. zaczął sprowadzać maszyny, protesty innych dyrektorów. Baltona. „Afera maszynowa”, zwycięska walka o dobre imię boh.
01:45:46 „Załatwianie” fiata 2000. Fałszowanie rozdzielnika przydziału samochodów. Naczelnik Łabędzki, podrabianie znaczków na karoserii.
01:49:04 Dzieci boh. Boh. był brydżystą sportowym oraz wędkarzem spinningowym. Działalność jako prezes honorowy seniorów NOT.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..