Wanda Deyk z d. Piskorska (ur. 1933, Kraszewice k. Wielunia) pochodzi z wielopokoleniowej rodziny kowali i strażaków. Opowiada o wrześniu 1939: ucieczce z domu na wschód, tłumach uchodźców na zatłoczonych drogach i bombardowaniu ich z niemieckich samolotów. Po powrocie do domu i wkroczeniu Niemców wiele gospodarstw w ich wsi zostało zasiedlonych przez osadników niemieckich. Wspomina przetrzymywanie okolicznych Żydów na plebanii kościoła i wygnanie ich ze wsi, wysiedlenia i ocalenie rodziny dzięki pomocy sąsiada, który przypłacił to życiem. Opowiada o członkach rodziny, którzy zginęli z rąk Niemców, o życiu codziennym podczas okupacji oraz o zbrodniach niemieckich na ludności cywilnej.
00:00:00 Ur. 20 marca 1933 r. w Kraszewicach, woj. łódzkie, powiat Wieluń. Mama dd. Zalewska. 8 dzieci, dom zbudowany przez dziadka, który był kowalem. Ojciec boh. i brat byli kowalami. W czasie wojny zawsze pod kuźnią dziadka stały konie do podkucia, także niemieckie.
00:04:10 Gdy przyszli Rosjanie, dziadek im konie podkuwał. Rodzina kowali i strażaków. Ojciec był piątym pokoleniem strażaków w rodzinie. Był uczynny, miał 20 chrześniaków. Babcia ze strony ojca pochodziła ze szlacheckiej kresowej rodziny Kozłowskich, mieli wielki pałac, pradziadek był wójtem. Jego córki otrzymały wykształcenie.
00:10:00 W czasie wojny Niemcy spalili pałac. Ojciec prowadził ożywione życie towarzyskie. Spodziewano się wojny.
00:14:51 Ojciec nie lubił Żydów – mieszkało ich kilka rodzin, mieli swoje sklepy. Mama uprawiała przydomowy ogród. Mieszkali blisko rzeki. Powszechne wezwanie do ucieczki przed Niemcami na wschód – przez Wartę.
00:17:15 Przygotowanie do drogi, wyjazd wozem, z babcią, mamą i stryjem. Droga na Sieradz i Kalisz. Starsi sąsiedzi zostali w domu boh. „Od tego czasu była już tylko wędrówka”. Naloty za Kaliszem, kołyszący się most pontonowy na Warcie, ludzie spadali z niego do wody. Tłok na drogach. [+].
00:23:17 Uniejów – pensjonariusze domu opieki wypuszczeni z ośrodka. Naloty na uciekających – stosy martwych ciał ludzi i zwierząt. Trauma przez wiele lat. [+]
00:25:48 Przodkowo. Sylwestrowe wybuchy przypominają boh. wojnę. Postój nad cmentarzem, zbombardowanie wsi, boh. schowała się pod łóżkiem.
00:30:16 Bombardowanie po drodze, ludzie modlący się pod przydrożnym krzyżem. Traumatyczne wspomnienia masakry, „czarno od samolotów”. [+]
00:35:35 Dalsza droga na północ. Chaos i głód. Zimno – pod koniec września w Kaliszu spadł śnieg. W 1942 r. urodził się brat. Bomba spadła do pokoju, gdzie była boh.
00:39:48 Powrót do domu, naloty po drodze, zmasakrowane ciała zabitych. [+]. Państwo Cegiełkowie mieszkali w domu, spokój we wsi. Okupacja niemiecka. Wywózki mieszkańców.
00:42:48 Podczas okupacji wielu policjantów niemieckich, posterunki. Przetrzymywanie okolicznych Żydów w parafii kościoła, zniszczenie bożnicy, wygnanie ich w stronę Wielunia. Zabranie do wojska pięciu nastoletnich chłopców z rodziny męża, wszyscy zginęli. Jeden z nich wyjechał jako żołnierz Wermachtu w głąb ZSRR (Radicze, Radisne), nadzorował wydobywanie i transport ropy naftowej znad Morza Azowskiego, był siedem razy ranny. Rodzina męża przyjęła II grupę z volkslisty.
00:49:38 Zasiedlanie domów w Kraszewicach przez przesiedleńców z Besarabii, zasłanianie okien. Wywożenie majątku przez Niemców, a potem Rosjan. Ojciec miał dobre układy z rodzinami besarabskimi – ich synów też zabierano do Wermachtu. Bieda i głód.
00:52:40 Ojciec uczył strażaków podczas okupacji. Kościół ani szkoła w Kraszkowicach nie działały. Zaradność mamy – uprawa ogrodu. W mieszkaniu mieszkało 13 osób. Handel naftą.
00:57:07 W trzecim roku wojny sąsiad Malinowski, tłumacz Niemców, ostrzegł ojca przed planowanym wysiedleniem, ucieczka do rodziny mamy. Ojciec uratował się dzięki zmianie przez Malinowskiego nazwiska na liście z „Piskorski” na „Piasecki”. Malinowski pomógł wielu Polakom, Niemcy go potem za to zastrzelili. Jego dwaj synowie też zostali zamordowani.
01:03:20 Mężczyźni z rodziny matki byli polskim żołnierzami, należeli do tajnej organizacji katolickiej, zastrzeleni w Winiarach w 1940 r. Niemcy chcieli zdobyć młode dziewczyny z rodziny boh. – one płaciły polskim mężczyznom, żeby ich pilnowali w nocy. Rodzina matki była muzykalna, ich dom był nieformalnym ośrodkiem kultury.
01:10:03 Pod koniec wojny Rosjanie przyjeżdżali na zwiady („zwiadczyki”). Pod koniec sierpnia 1939 r. w miejscowości, gdzie mieszkały siostry mamy, odbywały się dożynki parafialne. Młodzież należała do różnych stowarzyszeń kulturalnych (koło tańca, chór, muzykowanie). W noc dożynkową wszyscy uciekli. Każda wieś miała swój zespół muzyczny. Opis dożynek [+].
01:16:18 Przyjście żołnierzy radzieckich nad ranem –„masa wojska” czekała pod kuźnią. Boh. wpuściła ich na podwórko. Żołnierze radzieccy w domu boh., życzliwe rozmowy. Zamożna rodzina Kozłowskich, Rosjanie ograbili ich kamienicę.
01:22:15 Zamordowani mężczyźni przez Niemców, nie miał kto bronić kobiet przed Rosjanami. Mama wykształcona, nauczyła dzieci czytać, pisać, śpiewać w czasie okupacji. Rozpoczęcie przez boh. nauki w 4 klasie, zamieszkanie u ciotki, szkoła w Namysłowie. Przyspieszona 5 klasa i 6 klasa.
01:27:06 Szkoła średnia w Namysłowie, rozpoczęcie pracy na poczcie, potem w przedszkolu. Zespół taneczny dzieci, dożynki we Wrocławiu, występy okazjonalne.
01:29:00 Przyjazd na Kaszuby w 1957 r. Praca u siostry w barze wiejskim, poznanie męża. Ślub w 1959 r.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..