Krystyna Lemanowicz z d. Kacprzak (ur. 1948, Wałcz) – działaczka opozycji antykomunistycznej w latach 80-tych. Jej mama cudem ocalała z rzezi wołyńskiej ukrywając się w ulu, część rodziny została zamordowana przez Ukraińców w Hołownicy w 1943 roku. W 1980 roku zakładała struktury NSZZ „Solidarność” w PSS Społem w Pile. Po wprowadzeniu stanu wojennego była członkiem Regionalnego Komitetu Strajkowego NSZZ „Solidarność” Piła. Dawała schronienie ukrywającym się działaczom Solidarności, rozklejała plakaty i malowała antykomunistyczne rysunki w Pile. W jej mieszkaniu wydawano pismo podziemne „Lech”. W czerwcu 1983 roku została ciężko pobita przez funkcjonariuszy SB w Częstochowie. Dwa lata później organizowała wyjazd z Polski zagrożonemu szykanami i represjami 17-letniemu synowi.
00:00:10 Bohaterka urodziła się w Wałczu. Jej matka pochodziła z Wołynia, ojciec z Mazowsza. Matka przeżyła dwie okupacje i rzeź wołyńską, na Ziemiach Odzyskanych mieszkała w wśród Ukraińców, którzy brali w niej udział. Miała 7 dzieci, jedno z nich zmarło.
00:01:10 Chodziła po zakupy do miasta, aby uniknąć przejścia obok domu Ukraińca. Była zawsze smutna, nie wracała do przeszłości. Ojciec w wieku 14 lat został zabrany na roboty przymusowe do Niemiec. Ucieczka ojca z obozu i ciężkie pobicie go. Patriotyzm w rodzinie.
00:03:30 Śmierć Pyjasa. Syn boh. działał w „Solidarności” i jako 17-latek musiał uciekać z domu. Boh. od wczesnej młodości działała społecznie, należała do harcerstwa. Stosunek boh. do Piłsudskiego. Po ślubie działała w Ruchu Przeciw Bezradności Społecznej przy Rzeczniku Praw Obywatelskich.
00:05:30 Działalność boh. w Ruchu Przeciw Bezradności Społecznej na terenie Piły oraz w Stowarzyszeniu Ekologicznym Przyjaciół Ziemi Nadnoteckiej. Boh. była współzałożycielką i przez 14 lat prezeską stowarzyszenia-hospicjum w Pile. Działalność hospicjum, choroba i śmierć rodziców.
00:09:00 Trauma związana ze śmiercią rodziców i rozwiązanie hospicjum. W czasie wojny matka boh. była prześladowana od okupacji radzieckiej. Rzeź ukraińska trwała od 1939, maltretowanie żołnierzy rosyjskich przez Ukraińców. [++]
00:10:30 Niedobory jedzenia i praca matki w kołchozach. W 1943 matka przebywała w kołchozie w Hołownicy prowadzonym przez Niemca. Grupa osób z rodziny matki uciekała przed rzezią do Kamionki.
00:12:00 W Hołownicy dochodziło do napadów ukraińskich, podczas jednego z nich matka uciekła i schowała się w ulu. Strach przed torturami i śmiercią z rąk Ukraińców. Inne ucieczki matki.
00:13:25 1 października 1943 w Hołownicy ojciec matki boh. Zygmunt Cyrklewicz z grupą żołnierzy polskich dostali karabiny od Niemców aby trzymać warty. W nocy Ukraińcy napadli, dziadka boh. zabrali do lasu i odrąbali mu głowę. [++]
00:14:10 Zginęło b. dużo Polaków. Matka uciekła. W Hołownicy babcia boh. z rodziną spała pod furmankami. Pojawienie się rzekomych partyzantów rosyjskich, którzy okazali się Ukraińcami. Wygnali ukrywających się Polaków pod stogi, do których ich przywiązywano, a stogi podpalano. Ludzie śpiewali przed śmiercią.
00:15:30 Lamenty Polaków usłyszeli stacjonujący w Korcu Niemcy, przyjechali do Hołownicy i część Polaków została uratowana. Podróż do starych polskich koszar w Równym. Wyjazd pociągiem do obozu w Przemyślu.
00:16:40 W Przemyślu było dużo Ukraińców, którzy nadal zabijali. W obozie rodzina boh. zachorowała na tyfus, najmłodszy wuj Grzegorz był zdrowy i Niemcy zabrali go do ochronki, przed zniemczeniem i wywozem do Rzeszy uratowała chłopca babcia boh.
00:18:20 W lipcu/sierpniu 1945 r. rodzina boh. dostała kartę ewakuacyjną na Ziemie Odzyskane. Matka boh. zaginęła w drodze, odnalazła się pod koniec 1945. Dopiero po śmierci boh. zobaczyła, że matka ma na pośladku wypalony trójząb. [+]
00:19:25 Trudne przeżycia rodziców boh., przez co byli zawsze smutni, zamyśleni i „gdzie indziej”. Matka nic nie opowiadała, nie chciała dzieciom popsuć dzieciństwa. Imiona i nazwiska rodziców.
00:20:40 Styczność boh. z pozostałą na Ziemiach Odzyskanych rdzenną ludnością niemiecką. Niemieckie małżeństwo nauczycieli. Lokalni osadnicy, którzy przybyli z Sybiru i z Wołynia, ich doświadczenia z sowietami do lat 60. – gwałty, morderstwa, znikanie żołnierzy polskich. [+]
00:22:00 Relacje dzieci polskich z niemieckimi i ukraińskimi w latach 40-50-tych. Roszczeniowa postawa dzieci ukraińskich i ich rodziców. Postawy antypolskie mężczyzn ukraińskich i niezgoda ich ukraińskich żon na mordowanie Polaków i Żydów. [+]
00:23:30 Byli żołnierze UPA mieszkający po wojnie w Wałczu „robili co chcieli”, przesłuchiwali dzieci, bili je, czekali na nie pod szkołą.
00:24:50 Wydarzenia poznańskie w 1956 boh. bardzo przeżyła, mimo, że ogólnie nie mówiono o nich. Grudzień 1970 r. w odbiorze boh.
00:27:00 Historia przynależności boh. do harcerstwa. Po 1975 pracowała w komendzie chorągwi w Pile. Postać Jerzego Jaskierni, zmiany polityczne w harcerstwie i odejście boh. W komendzie hufca boh. organizowała obozy i edukację patriotyczną.
00:29:00 Donosy na boh. do wojewody dot. tematyki jej programów edukacyjnych np. o „żołnierzach wyklętych”. Wojewoda uchronił boh. przed zwolnieniem. Źródła wiedzy boh.
00:30:15 Czerwiec 1976, okres wydarzeń w Radomiu i Ursusie, był dla boh. trudny – była bardzo chora. W okresie strajków sierpniowych w 1980 boh. została zwolniona z pracy. Prowadzenie działalności podziemnej ze wsparciem rodziców boh. Rodzice męża należeli do PZPR.
00:32:45 W 1980 r. boh. brała udział w strajku. Założyła i została przewodniczącą „Solidarności” w pilskim „Społem”. Odbierała liczne skargi pracowników dotyczące nadużyć w zakładzie. Boh. była w zakładzie pracownikiem socjalnym.
00:34:50 Przebieg strajku w „Społem” i strach ludzi. Strajk zakończył się dużymi zwolnieniami, również boh. straciła swoje stanowisko, długo była bez pracy.
00:35:55 Wprowadzenie stanu wojennego. Boh. z rodzicami kupili pół świniaka, którym się podzielili. Powrót rodziny do Piły, kontrole policji. Organizowanie się podziemia, w domu boh. wydawano gazetę „Lech”. Agitacja strajkowa.
00:37:30 W „S” boh. była łączniczką między Warszawą, Poznaniem i Wałczem, zajmowała się kolportażem gazet i ulotek. Jeździła na spotkania w kościołach z [Mają?] Komorowską i Fiodorowiczem [Jackiem Fedorowiczem?]. Zebrania grupy warszawskiej w autobusach miejskich.
00:38:50 Logistyka przewożenia bibuły przez boh. Jeździła z kolegą Ludowiczem, który miał przepustkę na całą Polskę, zawsze mieli ze sobą skrzynkę wódki, którą pomagała przy zatrzymaniach przez MO.
00:39:40 Zatrzymanie boh. z kolegą w Bydgoszczy przez MO oraz wojsko, gdy przewozili powielacz. Inne zatrzymania i przygody boh. podczas przewozu materiałów drukarskich. Inwigilacja boh. przez UB.
00:44:00 Ucieczki boh. przed „ogonem” UB. Znajomy milicjant, p. Kaszuba, pracując na komendzie miał kontakty z ubekami i przestrzegał boh. przed nalotami na nią. Rewizje na działce i w domach. Produkcja bimbru potrzebnego do drukowania.
00:47:00 Rewizja, podczas której 6-letni syn boh. wyniósł do sąsiadki sprzęt, zanim funkcjonariusze go znaleźli. Uratowanie przez boh. bimbru i wolności.
00:49:50 Boh. pojechała do Częstochowy podczas pielgrzymki papieskiej, była po ciężkiej operacji. Po mszy została wyciągnięta z tłumu, wrzucona do „suki” i zawieziona do urzędu miejskiego. Awantura o znaczki „S” i Matkę Boską.
00:52:10 Podczas przesłuchania dotkliwie ją pobito, przytomność odzyskała dopiero następnego dnia rano. Wracający z drugiej mszy papieskiej pomogli boh. dojechać do Piły. Uszczerbek na zdrowiu boh. [++]
00:54:40 Grzywna za działalność opozycyjną i pomoc finansowa innych działaczy „S”. Boh. z mężem założyli salon gier i zwrócili „S” całą kwotę.
00:55:40 Proces druku gazet na pralce „Frani”. Podział obowiązków boh. i jej męża-chemika.
00:57:15 Kontakt z Jackiem Grudeckim z Solidarności Walczącej i jego wskazówki dotyczące działalności podziemnej. Brak podziałów w „S” i wspólna misja wolnej Polski.
00:59:00 Szykanowanie dzieci za działalność podziemną. Starszy syn boh. chodził do szkoły w Starej Łubiance, 20 km od Piły, jeździł do szkoły autobusem. Esbecy zabierali go ze szkoły lub przystanku na przesłuchania, był bity po twarzy. Rodzicom długo nic nie mówił.
01:00:00 Obdukcja syna. Boh. z mężem bali się, że syn „skończy jak Pyjas”, postanowili, że musi wyjechać z kraju. Pojechał na wycieczkę, za granicą miał zły czas, spał na peronie. W końcu trafił do obozu dla uchodźców w Latinie we Włoszech, był rok 1985, miał 17 lat. Ks. Jankowski zawiózł jego dokumenty Milewskiemu, który okazał się ubekiem.
01:02:40 Lata 1983-85 był ciężkie dla podziemia, bo UB bardzo wszystkich prześladowało i inwigilowało. Nikt nie wiedział, czy przeżyje. Opinia o ks. Jankowskim z kościoła św. Brygidy. Współpraca księdza z opozycją.
01:04:00 Śmierć ks. Jerzego Popiełuszki. Boh. była chora, nie pojechała na pogrzeb.
01:05:00 Funkcjonariusz UB Piotr Kadłubowski namawiał boh. do współpracy. Boh. nie była do końca świadoma, czym jest UB. Namówiła swojego brata, Jana Kacprzaka, żeby współpracował i był „wtyką” w UB. Brat podpisał współpracę, mimo że działał w „S”.
01:07:00 Boh. odwiedzała syna w USA i miała tam kontakty ze środowiskiem emigracyjnym z lat 80., były to dzieci działaczy.
01:08:30 Wybory 4 czerwca były zdaniem boh. „obrzydliwe”. Informacje o Wałęsie współpracującym z Michnikiem. Przed 1989 były już widoczne podziały w środowisku solidarnościowym. Niezgoda boh. na dogadywanie się opozycji z komuną.
01:10:40 Pomoc boh. rodzinom internowanych i uwięzionych. Rozdział dóbr dla rodzin. Niektóre żony internowanych odmawiały pomocy obarczając „S” winą za uwięzienie męża.
01:12:40 Akcja w Wałczu, aresztowania uczestników i wywózka na komendę. Boh. była najlepsza w plakatowaniu i rozrzucaniu ulotek z wysokich budynków. Rozrzucenie ulotek podczas obchodów rocznicy „S”. Napisy pisane przez boh. na murach.
01:15:00 Inne opozycyjne akcje boh.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..