Franciszek Burek (ur. 1958, Główczyce) – działacz NSZZ Solidarność, uczestnik strajków w sierpniu 1980 roku w Państwowych Przedsiębiorstwach Rolnych w Słupsku, wielokrotnie represjonowany i szykanowany przez władze komunistyczne. Zajmował się kolportażem prasy podziemnej i organizacją manifestacji antykomunistycznych. 1 maja 1988 roku zatrzymany na 48 godzin za udział w kontrmanifestacji w Słupsku. W latach 1987-1989 działacz Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej Pomorza Środkowego „Solidarność” Koszalin-Słupsk.
[00:00:10] Bohater urodził się w Główczycach (powiat słupski) w rodzinie chłopskiej. Matka wychowywała 9 dzieci, ojciec pracował jako melioracyjny pracownik fizyczny. W 1977 r. boh. zaczął pracę w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego [dalej: PeBeRol] jako pracownik budowlany.
[00:01:00] W 1980 r. boh. zapisał się do NSZZ „Solidarność”. Na przełomie 1980/1981 za dobrą pracę dostał po ślubie mieszkanie przyzakładowe. Nastał stan wojenny, Jolanta Szczypińska wciągnęła go w działalność podziemną.
[00:02:20] Boh. był kurierem i z Andrzejem Karkoszką rozwoził ulotki po kraju. Boh. zatrzymano 15.04.1984 r. w Kołobrzegu po wyjściu z katedry po konsekracji biskupa [Piotra] Krupy.
[00:03:35] Przebieg przesłuchania na SB. Po interwencji ks. Jana Gierałtowicza zatrzymanych wypuszczono. Logistyka dystrybucji ulotek. Drugie zatrzymanie przez SB w 1985 r. , przesłuchiwanie.
[00:06:15] W 1984/85 r. boh. był po rozstaniu z żoną, za działalność opozycyjną odebrano mu mieszkanie i zamieszkał w hotelu robotniczym. Zastraszanie przez SB. W 1986 r. dostał obiecaną kawalerkę z zakładu pracy.
[00:08:10] Dwa miesiące później dyrektor PeBeRol-u p. Sienkiewicz doradził mu, aby się zwolnił, i w lipcu 1986 r. boh. odszedł z zakładu. Rozpoczęcie pracy w służbie zdrowia i kontynuacja działalności związkowej.
[00:09:30] Zwolnienie boh. z nowej pracy i w 1987 r. zatrudnienie w PSS „Społem” gdzie boh. agitował ludzi do działalności opozycyjnej. Pani Jadwiga Lachowicz „Babcia” i Mieczysław Mędrzycki ukrywali boh. i ulotki.
[00:10:45] W 1985/86 r. przez Jolę Szczypińską z d. Joachimiak i Andrzeja Karkoszkę boh. poznał Edwarda Müllera. Drukowanie biuletynu „Oko” i namierzenie redakcji w 1983 przez SB. Nowa redakcja „Oka” mieściła się między Gdańskiem a Sopotem.
[00:11:45] Przewóz egzemplarzy „Oka” pociągiem do Słupska i współpraca z kolejarzami, który informowali działaczy, czy na stacji są kontrole SB. Wyskakiwanie z pociągu przed stacją Słupsk.
[00:12:20] Jacek Bielecki był w OPZZ, przechowywano u niego część materiałów konspiracyjnych. W 1988 r. opozycja wraz z kościołem zorganizowała niezależny pochód 1-majowy.
[00:13:00] Do organizatorów marszu należeli: boh., Robert Dołęga, Jolanta Szczypińska (wtedy Joachimiak), Sęklewski, Tadeusz Wołyniec, Franek Sak, Edward Müller. Przygotowanie flag i ulotek na marsz odbywało się w mieszkaniu boh. na ul. Rejtana 8/75.
[00:14:30] Przebieg manifestacji, hasła na flagach. Obecność i zachowanie ZOMO. Bierny opór działaczy, zakuwanie ich w kajdanki i wywożenie „na dołek”, gdzie czekali na sprawę. Zasądzone grzywny.
[00:17:00] Boh. był w ruchu Odnowa w Duchu Świętym, spotkania u ks. Jana Giriatowicza. Na pielgrzymki do Częstochowy boh. z A. Karkoszką i Skowrońską przygotowywali flagi „S”, które składali na bramie klasztoru. Działalność prowadzili w latach 1984-88 r. Pielgrzymki były obserwowane SB.
[00:19:40] Boh. przywiózł do mieszkania w Łęgach nową dostawę biuletynu „Oko”. Zatrzymanie boh. przez MO przy próbie dystrybucji biuletynu i skucie w kajdanki. Podczas aresztowania pojawił się Edward Müller.
[00:22:00] Spotkanie u Dołęgów, u których boh. często się ukrywał, gdy jego mieszkanie na ul. Rejtana, gdzie była drukarnia, było pod obserwacją SB. Proces druku ulotek.
[00:22:50] W 1986 r. utworzono MKK – Międzyzakładową Komisję Koordynacyjną Koszalin-Słupsk. Przewodniczącym był Edward Müller, zastępcą Tadeusz Wołyniec, a boh. był członkiem zarządu. Spotkania MKK u biskupa Ignacego Jeża.
[00:23:30] We wrześniu 1988 r. odbyło się spotkanie u p. Dołęgów [Wanda i Robert Dołęga] na ul. Długiej. Była tam Elżbieta Szałankiewicz z dzieckiem, Franciszek Sak, Tadeusz Wołyniec, Edward Müller, Wojciech Rajkowski, Robert Dołęga, Zenon Lasoń. Edward Müller rozkazał boh. i Rajkowskiemu wyjść, gdy wrócili po pół godzinie, w mieszkaniu było już SB.
[00:25:30] Szarpanina w mieszkaniu Dołęgów i poparzenie dziecka Eli Szałankiewicz. Aresztowania działaczy. Podejrzenia boh. o współpracę Edwarda Müllera z SB. W październiku 1988 w domu boh. organizowano imieniny Edwarda. Mimo 40 osób w mieszkaniu SB nie wchodziło, obserwowało imprezę z daleka.
[00:27:10] Rok 1988 i sytuacja przed Okrągłym Stołem. Nakaz tworzenia związków zawodowych oraz powrotu robotników do zakładów macierzystych – powrót boh. do PeBeRol-u. Spotkanie Wałęsa – Miodowicz. Agitacja Edwarda Müllera i związki zawodowe powstałe na terenie Słupska.
[00:29:00] Boh. został przewodniczącym Związku „Solidarność” [na terenie PeBeRol-u]. Wybory ’89 i powstanie Komitetu Obywatelskiego „S”. Boh. był w jego składzie, ale zrezygnował po informacji, że p. Anna-Bogucka-Skowrońska ma startować na senatora, z czym się nie zgadzał.
[00:29:50] Boh. został przewodniczącym ds. Interwencji i Praworządności przy Zarządzie Regionu, jego zastępcą był Tadeusz Sobczak. Jeździli po zakładach pracy i PGR-ach tworząc związki zawodowe.
[00:30:25] Rodzice boh. – matka boh. urodziła się w Kartuzach (była Kaszubką), a ojciec w Rykach. Stworzyli rodzinę robotniczo-chłopską, która była bardzo biedna. Siostra boh. Barbara też był zaangażowana w „S” i była w kontakcie z Jolą Joachimiak [Szczypińską].
[00:31:20] Boh. z Edwardem Müllerem organizował kolonie letnie na wsi dla dzieci działaczy solidarnościowych. Poznanie Joli ze Szczypińskim i ich ślub. U Szczypińskiego na wsi przechowywano w sianie bibułę i materiały do ulotek. Akcja przewożenia taksówką materiałów do Jacka Bieleckiego.
[00:33:05] Bliska znajomość boh. z Edwardem Müllerem, wspólne akcje konspiracyjne, wchodzenie kanałami do Stoczni Gdańskiej podczas strajków w 1988 roku.
[00:34:00] Kolonie dla dzieci internowanych wymyślił Edward Müller z Bogdanem Borusewiczem, Krzysztofem Dowgiałło i Bogdanem Lisem, dołączyła do nich Jola Joachimiak. Kontrole SB podczas kolonii. Finansowanie kolonii.
[00:35:50] Jadzia Lachowicz i Mietek Mędrzycki zbierali datki podczas dystrybucji biuletynów. Był też fundusz interwencyjny, który pomagał ludziom podziemia. Wydarzenia grudniowe 1970 - boh. miał 12 lat i mieszkał w Pobłociu.
[00:37:00] Geneza antykomunizmu boh. - dziadek był zwolennikiem Piłsudskiego i zawsze mówił, że komunizm i PZPR to zło. Podczas stanu wojennego słuchał w radio [Głosu] Ameryki. W zakładzie boh. brygadzista Jankowski, też krytykował komunizm.
[00:38:30] W dniu wprowadzenia stanu wojennego boh. mieszkał na ul. Kownackiego 4, rano nie było telewizji. Brata boh. przymusowo wcielono do ROMO (Rezerwowe Odziały Milicji Obywatelskiej). Ludzie przynosili ROMO-wcom kanapki, bo wiedzieli, że służą tam wbrew swojej woli. [+]
[00:39:45] W kwietniu 1981 r. rodzina dostała wiadomość, że brat nie żyje. Wszyscy płakali, a brat nazajutrz ich odwiedził. Przebieg i zastraszanie boh. podczas przesłuchań. Propozycja wyjazdu w jedną stronę. Namowy do współpracy z SB.
[00:42:10] Przesłuchanie na ul. Reymonta w 1987 r. (przesłuchujący Dmowski/ Markiewicz/ Stępień) i podsuwanie do podpisania papierów o współpracy. Przykłady przemocy fizycznej ze strony Milicji i ZOMO.
[00:44:30] Warunki bytowe w areszcie na ul. Reymonta, gdzie boh. był z E. Müllerem i Jolą Joachimiak.
[00:46:00] Rozmowy o podejrzeniach dot. współpracy członków słupskiej „Solidarności” z SB. Atmosfera po zamordowaniu ks. J. Popiełuszki. Boh. jechał z Jolą Joachimiak do Warszawy na pogrzeb księdza.
[00:48:30] Relacje słupskiej „S” z kościołem - ks. Król odmówił mszy za „S”, dopiero ks. [Wincenty] Lesiak zgodził się na Msze za Ojczyznę i w intencji ks. Popiełuszki. Kościół był pełny, byli tam też funkcjonariusze SB i tajniacy.
[00:50:00] Kontakty boh. z „Solidarnością Walczącą” i [Kornelem] Morawieckim. Tematyka spotkania z „SW” we Wrocławiu w 1987 r.
[00:52:00] Obsługa powielacza drukarskiego. Dostawy materiałów drukarskich. Dystrybucja bibuły. Zatrzymanie boh. w 1988 na ul. Parkowej, gdy przenosił bibułę. Aresztowanie wraz z boh. Edwarda Müllera i Roberta Dołęgi.
[00:54:00] Działacze MKK: Franciszek Sak, [Sęklewski/Serklewski – nazwisko nieczytelne], Tadeusz Wołyniec, Edward Müller, Wojciech Rajkowski. Poparzenie dziecka w szarpaninie z SB podczas spotkania u Dołęgów. Przebieg manifestacji 1-maja [1988].
[00:56:00] Środki na spłacanie grzywien zasądzonych działaczom po aresztowaniach. Spotkania towarzyskie członków „S”, Sylwester 1988/89 organizowany przez E. Müllera.
[00:58:00] Opinie wśród działaczy „S” nt. Okrągłego Stołu, organizowanie się komisji zakładowych. Spotkania w kościołach komisji zakładowych. Podział komisji na dwa „obozy”: [Stanisława] Szukały – Skowrońskiej i Müllera – Burka. Geneza podziału i niezgody boh. na kandydaturę Anny Boguckiej-Skowrońskiej na senatora.
[01:00:00] Pielgrzymki do Częstochowy. Andrzej Karkoszka i A. Skowrońska organizowali materiały solidarnościowe wnoszone do katedry. Wspomnienie ks. [Henryka] Jankowskiego. Przesłanie spotkań na Zaspie u Lecha Wałęsy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.