Burek Franciszek
Franciszek Burek (ur. 1958, Główczyce) – działacz NSZZ Solidarność, uczestnik strajków w sierpniu 1980 roku w Państwowych Przedsiębiorstwach Rolnych w Słupsku, wielokrotnie represjonowany i szykanowany przez władze komunistyczne. Zajmował się kolportażem prasy podziemnej i organizacją manifestacji antykomunistycznych. 1 maja 1988 roku zatrzymany na 48 godzin za udział w kontrmanifestacji w Słupsku. W latach 1987-1989 działacz Międzyregionalnej Komisji Koordynacyjnej Pomorza Środkowego „Solidarność” Koszalin-Słupsk.
more...
less
[00:00:10] Bohater urodził się w Główczycach (powiat słupski) w rodzinie chłopskiej. Matka wychowywała 9 dzieci, ojciec pracował jako melioracyjny pracownik fizyczny. W 1977 r. boh. zaczął pracę w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego [dalej: PeBeRol] jako pracownik budowlany.
[00:01:00] W 1980 r. boh. zapisał się do NSZZ „Solidarność”. Na przełomie 1980/1981 za dobrą pracę dostał po ślubie mieszkanie przyzakładowe. Nastał stan wojenny, Jolanta Szczypińska wciągnęła go w działalność podziemną.
[00:02:20] Boh. był kurierem i z Andrzejem Karkoszką rozwoził ulotki po kraju. Boh. zatrzymano 15.04.1984 r. w Kołobrzegu po wyjściu z katedry po konsekracji biskupa [Piotra] Krupy.
[00:03:35] Przebieg przesłuchania na SB. Po interwencji ks. Jana Gierałtowicza zatrzymanych wypuszczono. Logistyka dystrybucji ulotek. Drugie zatrzymanie przez SB w 1985 r. , przesłuchiwanie.
[00:06:15] W 1984/85 r. boh. był po rozstaniu z żoną, za działalność opozycyjną odebrano mu mieszkanie i zamieszkał w hotelu robotniczym. Zastraszanie przez SB. W 1986 r. dostał obiecaną kawalerkę z zakładu pracy.
[00:08:10] Dwa miesiące później dyrektor PeBeRol-u p. Sienkiewicz doradził mu, aby się zwolnił, i w lipcu 1986 r. boh. odszedł z zakładu. Rozpoczęcie pracy w służbie zdrowia i kontynuacja działalności związkowej.
[00:09:30] Zwolnienie boh. z nowej pracy i w 1987 r. zatrudnienie w PSS „Społem” gdzie boh. agitował ludzi do działalności opozycyjnej. Pani Jadwiga Lachowicz „Babcia” i Mieczysław Mędrzycki ukrywali boh. i ulotki.
[00:10:45] W 1985/86 r. przez Jolę Szczypińską z d. Joachimiak i Andrzeja Karkoszkę boh. poznał Edwarda Müllera. Drukowanie biuletynu „Oko” i namierzenie redakcji w 1983 przez SB. Nowa redakcja „Oka” mieściła się między Gdańskiem a Sopotem.
[00:11:45] Przewóz egzemplarzy „Oka” pociągiem do Słupska i współpraca z kolejarzami, który informowali działaczy, czy na stacji są kontrole SB. Wyskakiwanie z pociągu przed stacją Słupsk.
[00:12:20] Jacek Bielecki był w OPZZ, przechowywano u niego część materiałów konspiracyjnych. W 1988 r. opozycja wraz z kościołem zorganizowała niezależny pochód 1-majowy.
[00:13:00] Do organizatorów marszu należeli: boh., Robert Dołęga, Jolanta Szczypińska (wtedy Joachimiak), Sęklewski, Tadeusz Wołyniec, Franek Sak, Edward Müller. Przygotowanie flag i ulotek na marsz odbywało się w mieszkaniu boh. na ul. Rejtana 8/75.
[00:14:30] Przebieg manifestacji, hasła na flagach. Obecność i zachowanie ZOMO. Bierny opór działaczy, zakuwanie ich w kajdanki i wywożenie „na dołek”, gdzie czekali na sprawę. Zasądzone grzywny.
[00:17:00] Boh. był w ruchu Odnowa w Duchu Świętym, spotkania u ks. Jana Giriatowicza. Na pielgrzymki do Częstochowy boh. z A. Karkoszką i Skowrońską przygotowywali flagi „S”, które składali na bramie klasztoru. Działalność prowadzili w latach 1984-88 r. Pielgrzymki były obserwowane SB.
[00:19:40] Boh. przywiózł do mieszkania w Łęgach nową dostawę biuletynu „Oko”. Zatrzymanie boh. przez MO przy próbie dystrybucji biuletynu i skucie w kajdanki. Podczas aresztowania pojawił się Edward Müller.
[00:22:00] Spotkanie u Dołęgów, u których boh. często się ukrywał, gdy jego mieszkanie na ul. Rejtana, gdzie była drukarnia, było pod obserwacją SB. Proces druku ulotek.
[00:22:50] W 1986 r. utworzono MKK – Międzyzakładową Komisję Koordynacyjną Koszalin-Słupsk. Przewodniczącym był Edward Müller, zastępcą Tadeusz Wołyniec, a boh. był członkiem zarządu. Spotkania MKK u biskupa Ignacego Jeża.
[00:23:30] We wrześniu 1988 r. odbyło się spotkanie u p. Dołęgów [Wanda i Robert Dołęga] na ul. Długiej. Była tam Elżbieta Szałankiewicz z dzieckiem, Franciszek Sak, Tadeusz Wołyniec, Edward Müller, Wojciech Rajkowski, Robert Dołęga, Zenon Lasoń. Edward Müller rozkazał boh. i Rajkowskiemu wyjść, gdy wrócili po pół godzinie, w mieszkaniu było już SB.
[00:25:30] Szarpanina w mieszkaniu Dołęgów i poparzenie dziecka Eli Szałankiewicz. Aresztowania działaczy. Podejrzenia boh. o współpracę Edwarda Müllera z SB. W październiku 1988 w domu boh. organizowano imieniny Edwarda. Mimo 40 osób w mieszkaniu SB nie wchodziło, obserwowało imprezę z daleka.
[00:27:10] Rok 1988 i sytuacja przed Okrągłym Stołem. Nakaz tworzenia związków zawodowych oraz powrotu robotników do zakładów macierzystych – powrót boh. do PeBeRol-u. Spotkanie Wałęsa – Miodowicz. Agitacja Edwarda Müllera i związki zawodowe powstałe na terenie Słupska.
[00:29:00] Boh. został przewodniczącym Związku „Solidarność” [na terenie PeBeRol-u]. Wybory ’89 i powstanie Komitetu Obywatelskiego „S”. Boh. był w jego składzie, ale zrezygnował po informacji, że p. Anna-Bogucka-Skowrońska ma startować na senatora, z czym się nie zgadzał.
[00:29:50] Boh. został przewodniczącym ds. Interwencji i Praworządności przy Zarządzie Regionu, jego zastępcą był Tadeusz Sobczak. Jeździli po zakładach pracy i PGR-ach tworząc związki zawodowe.
[00:30:25] Rodzice boh. – matka boh. urodziła się w Kartuzach (była Kaszubką), a ojciec w Rykach. Stworzyli rodzinę robotniczo-chłopską, która była bardzo biedna. Siostra boh. Barbara też był zaangażowana w „S” i była w kontakcie z Jolą Joachimiak [Szczypińską].
[00:31:20] Boh. z Edwardem Müllerem organizował kolonie letnie na wsi dla dzieci działaczy solidarnościowych. Poznanie Joli ze Szczypińskim i ich ślub. U Szczypińskiego na wsi przechowywano w sianie bibułę i materiały do ulotek. Akcja przewożenia taksówką materiałów do Jacka Bieleckiego.
[00:33:05] Bliska znajomość boh. z Edwardem Müllerem, wspólne akcje konspiracyjne, wchodzenie kanałami do Stoczni Gdańskiej podczas strajków w 1988 roku.
[00:34:00] Kolonie dla dzieci internowanych wymyślił Edward Müller z Bogdanem Borusewiczem, Krzysztofem Dowgiałło i Bogdanem Lisem, dołączyła do nich Jola Joachimiak. Kontrole SB podczas kolonii. Finansowanie kolonii.
[00:35:50] Jadzia Lachowicz i Mietek Mędrzycki zbierali datki podczas dystrybucji biuletynów. Był też fundusz interwencyjny, który pomagał ludziom podziemia. Wydarzenia grudniowe 1970 - boh. miał 12 lat i mieszkał w Pobłociu.
[00:37:00] Geneza antykomunizmu boh. - dziadek był zwolennikiem Piłsudskiego i zawsze mówił, że komunizm i PZPR to zło. Podczas stanu wojennego słuchał w radio [Głosu] Ameryki. W zakładzie boh. brygadzista Jankowski, też krytykował komunizm.
[00:38:30] W dniu wprowadzenia stanu wojennego boh. mieszkał na ul. Kownackiego 4, rano nie było telewizji. Brata boh. przymusowo wcielono do ROMO (Rezerwowe Odziały Milicji Obywatelskiej). Ludzie przynosili ROMO-wcom kanapki, bo wiedzieli, że służą tam wbrew swojej woli. [+]
[00:39:45] W kwietniu 1981 r. rodzina dostała wiadomość, że brat nie żyje. Wszyscy płakali, a brat nazajutrz ich odwiedził. Przebieg i zastraszanie boh. podczas przesłuchań. Propozycja wyjazdu w jedną stronę. Namowy do współpracy z SB.
[00:42:10] Przesłuchanie na ul. Reymonta w 1987 r. (przesłuchujący Dmowski/ Markiewicz/ Stępień) i podsuwanie do podpisania papierów o współpracy. Przykłady przemocy fizycznej ze strony Milicji i ZOMO.
[00:44:30] Warunki bytowe w areszcie na ul. Reymonta, gdzie boh. był z E. Müllerem i Jolą Joachimiak.
[00:46:00] Rozmowy o podejrzeniach dot. współpracy członków słupskiej „Solidarności” z SB. Atmosfera po zamordowaniu ks. J. Popiełuszki. Boh. jechał z Jolą Joachimiak do Warszawy na pogrzeb księdza.
[00:48:30] Relacje słupskiej „S” z kościołem - ks. Król odmówił mszy za „S”, dopiero ks. [Wincenty] Lesiak zgodził się na Msze za Ojczyznę i w intencji ks. Popiełuszki. Kościół był pełny, byli tam też funkcjonariusze SB i tajniacy.
[00:50:00] Kontakty boh. z „Solidarnością Walczącą” i [Kornelem] Morawieckim. Tematyka spotkania z „SW” we Wrocławiu w 1987 r.
[00:52:00] Obsługa powielacza drukarskiego. Dostawy materiałów drukarskich. Dystrybucja bibuły. Zatrzymanie boh. w 1988 na ul. Parkowej, gdy przenosił bibułę. Aresztowanie wraz z boh. Edwarda Müllera i Roberta Dołęgi.
[00:54:00] Działacze MKK: Franciszek Sak, [Sęklewski/Serklewski – nazwisko nieczytelne], Tadeusz Wołyniec, Edward Müller, Wojciech Rajkowski. Poparzenie dziecka w szarpaninie z SB podczas spotkania u Dołęgów. Przebieg manifestacji 1-maja [1988].
[00:56:00] Środki na spłacanie grzywien zasądzonych działaczom po aresztowaniach. Spotkania towarzyskie członków „S”, Sylwester 1988/89 organizowany przez E. Müllera.
[00:58:00] Opinie wśród działaczy „S” nt. Okrągłego Stołu, organizowanie się komisji zakładowych. Spotkania w kościołach komisji zakładowych. Podział komisji na dwa „obozy”: [Stanisława] Szukały – Skowrońskiej i Müllera – Burka. Geneza podziału i niezgody boh. na kandydaturę Anny Boguckiej-Skowrońskiej na senatora.
[01:00:00] Pielgrzymki do Częstochowy. Andrzej Karkoszka i A. Skowrońska organizowali materiały solidarnościowe wnoszone do katedry. Wspomnienie ks. [Henryka] Jankowskiego. Przesłanie spotkań na Zaspie u Lecha Wałęsy.
more...
less