Fijołek Wincenty cz. 1

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2083

8 października 2024, Toruń

2:34

Wincenty Fijołek (ur. 1954, Golub-Dobrzyń) pochodzi z rodziny rolniczej, gospodarującej we wsi Płonne. Ukończył szkołę podstawową we wsi Półwiesk Mały (pow. rypiński), a następnie Zasadniczą Szkołę Elektryczną w Toruniu. Podjął pracę w toruńskim przedsiębiorstwie remontowym sprzętu melioracyjnego. W latach 1973-76 odbył zasadniczą służbę wojskową: szkolenie w Centrum Szkolenia Specjalistów Marynarki Wojennej w Ustce (specjalizacja: elektronawigator), a potem służbę na okręcie desantowym w Świnoujściu. W maju 1976 roku został zatrudniony w wydziale głównego energetyka Toruńskiej Przędzalni Czesankowej Merinotex. Działał społecznie, m.in. w komisji zakładowej NSZZ „Solidarność” oraz w radzie pracowniczej. W 1982 roku został na kilka miesięcy internowany w ośrodku w Strzebielinku. W czerwcu 2006 odszedł z Merinotexu i zatrudnił się w Miejskim Zarządzie Dróg w Toruniu.

[00:00:08] Ur. w 1954 r. w Golubiu Dobrzyniu (woj. kujawsko-pomorskie, dawne woj. bydgoskie). Ośmioletnia szkoła podstawowa we wsi Półwiesk Mały (pow. rypiński), dom rodziców na granicy powiatów w miejscowości Płonne (pow. golubsko-dobrzyński). Szkoła średnia w Toruniu, następnie podjęcie pracy w toruńskim przedsiębiorstwie remontowym sprzętu melioracyjnego. Służba wojskowa, szkolenie w Centrum Szkolenia Specjalistów Marynarki Wojennej w Ustce, specjalizacja: elektronawigator. Służba na okręcie desantowym w Świnoujściu do 14 kwietnia 1976 r.
[00:03:08] Podjęcie pracy w wydziale głównego energetyka Toruńskiej Przędzalni Czesankowej Merinotex 19 maja 1976 r. 6,5 tys. pracowników, dojeżdżający z okolicznych miejscowości korzystali z dużej bazy transportowej przy zakładzie. Praca na trzy zmiany. Zakończenie pracy w czerwcu 2006 r.
[00:05:20] Boh. pełnił różne funkcje w NSZZ „Solidarność” Merinoteksu, w radzie pracowniczej i radzie nadzorczej. Internowanie, wielokrotne aresztowania. Krytyczna ocena polityki zatrudnienia po 1989 r., „dążono do likwidacji przedsiębiorstwa różnym sposobami”, zwolnienia co kwartał. „Jawnie rozmontowywano przedsiębiorstwo”.
[00:08:41] Nieprawidłowości w działaniu przedsiębiorstwa. „S” zarejestrowała działalność gospodarczą – spółkę „Sol-Tor” – odzyskującą długi od kooperujących przedsiębiorstw. Odejście boh. ze związku w proteście przeciwko nadużyciom.
[00:11:40] Malwersacje w Merinoteksie: wykradanie „za zgodą prezesa” wełny z magazynów przez firmę produkującą wełniane kołdry. Bierność rady nadzorczej i prokuratury. „W ten sposób wykorzystywano transformację ustrojową do rujnowania gospodarki”.
[00:15:00] Wykorzystanie przełomowego momentu w historii przez firmy zagraniczne i spółki, m.in. SugarPol z brytyjskim udziałowcem. Tragedie przy likwidacji PGR i spółdzielni produkcyjnych. Głodowy zasiłek „kuroniówka”.
[00:17:50] Niegospodarność w Merinoteksie, „przyzwalano likwidować ten zakład”, stopniowe wygaszanie produkcji.
[00:19:40] Przejście boh. do pracy w Miejskim Zarządzie Dróg w Toruniu. Sprywatyzowanie Merinoteksu przez brytyjską firmę Bulmer &
Lumb (zatrudnionych na dwa lata 200 osób). [+]
[00:20:48] Rodzice Marianna dd. Kołodziej i Julian prowadzili gospodarstwo rolne w Płonnem (pow. golubsko-dobrzyński), po przejściu na emeryturę zamieszkali w Golubiu-Dobrzyniu. Rodzina mamy pochodziła z Kielecczyzny, ojciec z Płonnego.
[00:22:25] Zaangażowanie mamy w pomoc partyzantom po wojnie, zmuszona do przeprowadzki. Rodzice otrzymali w spadku gospodarstwo o pow. ok. 14 hektarów (w tym 7 hektarów lasu). Uprawa zbóż, buraków cukrowych, ziemniaków, chów bydła rzeźnego. Rodzice osiągali „najlepsze dochody w gminie”. Dynamiczny rozwój rolnictwa indywidualnego czasów Gierka, odstąpienie państwa od obowiązku kontyngentu.
[00:25:03] Rodzeństwo: pięciu braci. Żaden z synów nie chciał prowadzić gospodarstwa, rodzice zdali ziemię do gminy. Trudne rozstanie ojca z rodzinną gospodarką.
[00:29:13] Zasadnicza Szkoła Elektryczna w Toruniu. Możliwość odrabiania służby wojskowej w milicji. Opis wypełniania i składania kwestionariusza osobowego na komendzie MO – problematyczna kwestia praktykowania religii. Przymusowe ekspresowe wezwanie do jednostki wojskowej, nauka w Centrum Kształcenia Specjalistów Marynarki Wojennej w Ustce, zasadnicza służba wojskowa na okręcie desantowym w Świnoujściu. Odkrycie prawdy o służbie wojskowej po latach.
[00:35:45] Upomnienie się boh. i kolegi o możliwość wyjścia na przepustkę (do kościoła) podczas apelu jednostki. Liczne rozmowy agitacyjne z oficerem politycznym jednostki z boh. i kolegą – przewodniczącym Związku Socjalistycznej Młodzieży Wojskowej dywizjonu. Otrzymanie zgody na chodzenie do kościoła, śledzenie przez WSW. „Niełatwa służba na okręcie”, „docieranie” młodych żołnierzy, przydzielanie upokarzających zadań, dotkliwe kary dla niepokornych. [++]
[00:46:30] Zabronienie boh. przystąpienia do przysięgi wojskowej. Po 1989 r. zorganizowanie i rejestracja niezależnego komitetu wyborczego Solidarność Pracy, z którego powstała partia Unia Pracy. Zdobycie 5 mandatów w Radzie Miasta Torunia. Porównane stylu działania Komitetu Obywatelskiego do Komitetu Centralnego [PZPR]. Ryszard Bugaj, Karol Modzelewski, prof. Aleksander Małachowski wstąpili do UP. Krytyczna opinia o posłach z ramienia KO w 1989 r. niereprezentujących interesów ludzi pracy.
[00:53:00] Rola elektronawigatora na statku, urządzenia na prąd stały. Niezbędne remonty urządzeni i sprzętu wojskowego na okręcie w różnych stoczniach, pociski sterowane radarem. Okręt służył do przewożenia i desantu sprzętu gąsiennicowego.
[00:58:10] Manewry wojskowe z udziałem wojsk ZSRR, radzieckie osiedle wojskowe. Kutry rakietowe i torpedowe w kanałach Świnoujścia. Przerażające radzieckie okręty podwodne. Kontakty z marynarzami radzieckimi z okazji świąt, ryzykowne zachowania radzieckich oficerów. Lekceważenie przez Rosjan żołnierzy z NRD jako Niemców – wrogów czasu II wojny.
[01:02:00] Samobójstwa żołnierzy [+]. „Antyludzkie traktowanie marynarza”, „fala” w wojsku. Stałe zagrożenie porwaniem okrętu i ucieczką na Zachód. Wymogi nawigacyjne na polskim morzu: liczne przeszkody na trasie Świnoujście-Gdynia.
[01:07:46] Różnice podczas porannej zaprawy w jednostkach polskiej i radzieckiej, niezrozumiała mentalność Rosjan. Potężne, wielopiętrowe radzieckie okręty wojenne w porcie wojennym w Gdyni. Wyraźnie wyższa pozycja polskich oficerów wobec Rosjan.
[01:11:23] Niepełna, 25-osobowa załoga okrętu boh., „nie każdy organizm nadawał się o przebywania na morzu”, choroba morska, metody adaptacyjne boh.
[01:13:09] Pierwszy urlop po półtora roku służby. „Karne” powołanie boh. do wojska przed ukończeniem 19 roku życia.
[01:15:10] Przyjazd mamy i brata na przysięgę wojskową do Ustki. Nauka musztry, kroku defiladowego, wypadek podczas maszerowania. Podkute obuwie używane na okręcie.
[01:20:42] Nauka wygłaszania komend donośnym głosem (prowadzenie plutonu na posiłek). Określony sposób poruszania się po okręcie, ćwiczenie równomiernego biegania po trapie.
[01:24:39] Utrzymywanie hierarchii wśród żołnierzy, status „starszego” po półtora roku, sympatia ze strony żołnierzy wobec boh., tępienie „fali”, „nie musi być zamordyzm”.
[01:25:40] Alkohol techniczny na okręcie służył do chłodzenia armat i czyszczenia urządzeń nawigacyjnych – odpowiednio przefiltrowany przez chleb nadawał się do picia. Przechowywanie alkoholu przez boh. na polecenie oficera. Utrzymywanie dyscypliny w oddziale, unikanie picia alkoholu przez boh. Dyskomfort po wypiciu piwa.
[01:32:52] Kolega Rojek z Wrocławia. Zakaz wychodzenia na przepustki dla boh. przez całą służbę wojskową. Przymykanie oka przez oficerów na dokuczliwe, „nieprzyzwoite” zachowania żołnierzy ze starszego rocznika. [+]
[01:36:00] Uroczyste wyjście do cywila 14 kwietnia [1976]: przepłynięcie torem wodnym na Wały Chrobrego w Szczecinie przy dźwiękach muzyki, pożegnanie boh. przez dowódców, ucałowanie ziemi.
[01:39:30] Rozpoczęcie pracy w Merinoteksie, przekonanie o konieczności dawania przykładu młodszym robotnikom. Po wycieczce załogi do zakładu w Częstochowie starania boh. o możliwość umieszczenia obrazka Matki Boskiej Częstochowskiej na ścianie w miejscu pracy. „Załatwianie” prywatnych i służbowych spraw w zakładzie pracy. Wpływowy sekretarz POP Merinoteksu.
[01:44:15] Eskalacja pomysłów pracowników: podświetlenie obrazu Maryi lampkami, diodami, umieszczenie w gablocie, oświetlenie gabloty, zamontowanie schodków i półki na kwiaty, poświęcenie obrazu. Idea pracowników odprawienia mszy pod obrazem, przywiezienie księdza do przędzalni służbowym samochodem dyrektora. [++]
[01:50:20] Poszukiwanie księdza, zgoda młodego zakonnika Poleja 14 października [1981]. Msza z udziałem zastępcy dyrektora, przemowa I sekretarza zakładowego i zastępcy dyrektora – uroczystość z udziałem ok. dwóch tysięcy osób, nagrana przez boh. na magnetofon. Odśpiewanie „Boże coś Polskę”. Dystrybucja nagrania na kasetach, emitowanie przez megafony na dworcach kolejowych na trasie Iława-Gdańsk. Pogróżki ze strony SB. Nerwowe poszukiwanie taśm przez służby podczas rewizji w domu boh. po ogłoszeniu stanu wojennego. [++]
[01:57:23] Podjęcie pracy po wojsku w Merinoteksie. Jednostki pomocnicze fabryki: bufety, stołówki, smażalnie ryb, pralnia odzieży roboczej. Z okazji wizyty gospodarskiej Edwarda Gierka w Merinoteksie pojawienie się czekolady i bombonierek w bufetach. Czekolada dla honorowych dawców krwi.
[02:01:30] Zakaz zakupu słodyczy w bufecie zaskarżony przez boh. do przewodniczącego związków zawodowych. Obligatoryjna przynależność pracowników Merinoteksu do związków zawodowych. Bojaźliwy przewodniczący związkowy, odzyskanie „bezpodstawnie pobieranych składek” przez boh.
[02:06:00] Organizowanie struktur „Solidarności” w Merinoteksie. Duma boh. z powodu nieprzynależności do oficjalnych organizacji w PRL: harcerstwa, ZMS, PZPR. „Sprofanowanie” deklaracji przystąpienia do partii. [+]
[02:09:00] Wstępowanie do „S” członków PZPR oraz wcześniej działającego związku zakładowego. Ocena działania Wałęsy na rzecz osłabienia NSZZ „S” i wprowadzenia pluralizmu związkowego. „Samoorganizowanie się społeczeństwa byłoby niebezpieczne dla jakiejkolwiek władzy”.
[02:11:37] Wizyta Gierka w Merinoteksie: wielu funkcjonariuszy, tajniaków, straży zakładowej, „ustawiona” rozmowa z pracownicą przędzalni. Drobiazgowe przygotowania do wizyty, gruntowne porządki. Kolega Stanisław z Ostródy zamknięty profilaktycznie przez strażników. [+]
[02:16:30] Wiece w Merinoteksie potępiające protesty robotnicze Radomia i Ursusa w 1976 r. Zakładowy Dom Kultury „Prząśniczka”.
[02:19:23] Kierowanie się literą prawa w działalności rady pracowniczej. Zapis o przewodniej roli PZPR w Konstytucji PRL. Metody działania boh.: „stawanie w poprzek oczekiwań organizacji partyjnej”. Silna pozycja rady pracowniczej przy obsadzaniu stanowisk funkcyjnych i ustalaniu wysokości zarobków, siatki płac, zatwierdzaniu planów zakładu niezależnie od rekomendacji PZPR i SB. „Rozdawałem w ten sposób karty” jako sekretarz rady pracowniczej. [+]
[02:22:47] Działanie boh. na rzecz rozwoju przedsiębiorstwa i budowania dobrobytu załogi pomimo nacisków organizacji zakładowej partii.
[02:25:13] Działalność boh. na rzecz praw pracowniczych i poprawy warunków pracy, niechęć do działaczy istniejącego związku zawodowego. Postulaty likwidacji podwójnych etatów dla działaczy partyjnych i funkcjonariuszy SB. Gospodarskie podejście Rady Pracowniczej Merinoteksu. „Partia robotnicza nie reprezentuje robotników”.
[02:30:02] Początki zaangażowania społecznego boh. w zakładzie od 1980 r., rozumienie interesów zarówno przedsiębiorstwa, jak i załogi. Zebranie delegatów samorządu pracowniczego, wspieranych przez dyrektora.
[02:33:00] Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia [1981]. Militaryzacja zakładu: dyrektor został komendantem. Poszukiwanie boh. przez SB, liczne kryjówki w zakładzie, tajemne przejścia do miasta. Wezwania przez dyrektora do składania „deklaracji lojalności”.
more...
less

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film