Teresa Dangel z d. Drucka-Lubecka (ur. 1925) pochodzi ze starej rodziny ziemiańskiej Druckich-Lubeckich, jej ojcem był Konstanty Drucki-Lubecki, wojskowy, ranny podczas I wojny światowej, w niepodległej Polsce oficer kawalerii, odznaczony krzyżem Virtuti Militari. Pani Teresa wspomina wędrowanie z ojcem śladem jego nominacji wojskowych: był wykładowcą i dyrektorem nauk Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, dowódcą elitarnego 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w Starogardzie Gdańskim, kierował katedrą taktyki kawalerii w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Podczas kampanii wrześniowej bohatersko dowodził Wileńską Brygadą Kawalerii, został ranny i pojmany przez Armię Radziecką, osadzony w więzieniu w Samborze, a następnie zamordowany w Bykowni k. Kijowa w 1940 roku. Mąż pani Teresy w czasie wojny działał w Tajnej Armii Polskiej, był asystentem rotmistrza Witolda Pileckiego. W wyniku wsypy został aresztowany, osadzony na Pawiaku, a następnie uwięziony w niemieckich obozach koncentracyjnych w Auschwitz, Dachau i Sachsenhausen. W tym czasie pani Teresa wraz z matką i młodszą siostra tułały się po Polsce, uciekając przed Rosjanami i Niemcami, by osiąść w rodzinnym majątku w Mszanie Dolnej i tam doczekać końca wojny. Po wyzwoleniu rodzina przeprowadziła się do Warszawy, gdzie pani Teresa skończyła studia dziennikarskie, rozpoczęła pracę i założyła rodzinę. O losach zamordowanego przez Rosjan ojca dowiedziała się w latach 90. XX wieku, gdy jego nazwisko znalazło się na tzw. ukraińskiej liście katyńskiej.
mehr...
weniger
00:00:04 Przedstawienie się bohaterki. Córka płk Konstantego Druckiego-Lubeckiego, mianowanego pośmiertnie przez gen. Andersa na generała brygady. Mąż Jan Dangel, członek Tajnej Armii Polskiej od 1939 r., zorganizowanej przez majora Jana Włodarkiewicza i rotmistrza Witolda Pileckiego. Mąż boh. został aresztowany pod koniec 1940 r. w wyniku wsypy.
00:01:13 Ojciec urodzony w zaborze rosyjskim, w I wojnie światowej walczył w armii carskiej, po rewolucji październikowej razem z innymi Polakami z Pułku Huzarów w Odessie przedostał do Bobrujska do tworzącego się I Korpusu Polskiego na Wschodzie pod dowództwem gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. Ojciec na polecenie dowódcy rtm. Konstantego Plisowskiego oddelegowany do ustaleń z gen. Dowbor-Muśnickim nt. przemarszu do Bobrujska. Po drodze trudne potyczki z bolszewikami, odznaczenie ojca [Amarantową Wstążeczką]. Rozbrojenie korpusu przez Niemców. Ojciec przedostał się do Wilna, nawiązał kontakt z Samoobroną wileńską (potem 13 Pułk Ułanów Wileńskich).
00:03:15 Służył tam w latach 1919-1922, dowódcą był rtm. Władysław Dąbrowski, brat Jerzego Dąbrowskiego „Łupaszki”. Walerian Moysztowicz, późniejszy prałat w Rzymie. Ojciec w 1920 r. brał udział w walkach w okolicach Mińska, za co został odznaczony krzyżem Virtuti Militari.
00:04:15 Po wojnie bolszewickiej ojciec przeniesiony do 23 pułku ułanów, studia oficerskie w Wyższej Szkole Wojennej, przeniesiony do Grudziądza, gdzie był instruktorem w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. W latach 1929-32 przeniesiony do 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. Od 1932 r. kierował katedrą taktyki kawalerii w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie.
00:06:15 W 1938 r. przeniesiony do Wilna na stanowisko zastępcy brygady kawalerii gen. Orlicz-Dreszera. Przyjazd rodziny do Wilna. W czasie kampanii wrześniowej ojciec dowodził brygadą wileńską. Piotrków Trybunalski, rozbici przez bombardowanie, przedzierał się na wschód, by połączyć się z gen. Andersem, napaść żołnierzy radzieckich, 26 września 1939 r. ranny we wsi Leszczesna, trafił do niewoli sowieckiej, do szpitala w Samborze (woj. lwowskie) – ciężko ranny w twarz, list do rodziny, potem do więzienia NKWD w Samborze.
00:09:01 W więzieniu w Samborze przebywał do maja 1940 w jednej celi wraz z grupą polskich oficerów, m.in. z lekarzem pułkowym z 7 Pułku Ułanów Lubelskich dr Ryszardem Kaszubskim, który robił ojcu opatrunki ze starych koszul. 18 maja przewiezieni do więzienia w Kijowie („lista ukraińska”). Zamordowany na terenie Ukraińskiej SRR, pochowany prawdopodobnie w lesie koło Bykowni. Cmentarz w Bykowni. Losy ojca rodzina poznała dopiero w latach 90.
00:13:11 Pożegnanie ojca dwa dni przed wybuchem wojny, mobilizacja. Boh. była na wakacjach, list od ojca z prośbą o modlitwę. Ostatnie wspomnienie: machanie ojcu z balkonu mieszkania w Wilnie przy ul. Zygmuntowskiej. Wyszedł w mundurze polowym, bez czapki. Zdjęcie ojca z Pohulanki.
00:16:16 19 września 1939 wejście bolszewików do Wilna, wycofywanie wojska polskiego przez most na rzece Wilii, pożegnanie z rtm Walerianem Meysztowiczem. Radzieccy żołnierze w czołgach. Głód. Wywózki profesorów i wojewody. Rewizja w domu, szukanie ojca. Wynajęcie pokoju reżyserowi Wacławowi Juliczowi. Okupacja litewska, nieznaczna poprawa warunków bytowych. Rozpoczęcie nauki w gimnazjum Czartoryskiego, nauka jęz. litewskiego, strajk uczniów, tajne komplety w domach. Koleżanka z ławki – córka „Łupaszki”.
00:20:20 Ponowne wejście Rosjan do Wilna, wywózki żon oficerów. Mama przekupiła przemytników, udało się uciec z Wilna w sierpniu 1940 r. na teren III Rzeszy pod Suwałki. Miała wizę do Włoch. [+]
00:23:08 Spotkanie Niemców w Królewcu, przejazd na Podhale do majątku babci w Mszanie Dolnej. Tam spędziły resztę okupacji.
00:24:55 Zabranie mamy przez radzieckich żołnierzy w Wilnie. Samoobrona w Wilnie – należeli tam ludzie z wszystkich warstw społecznych. Jan Tyszkiewicz, ziemianin, Jerzy i Władysław Dąbrowscy. „Łupaszka” miał wielką głowę i wyłupiaste oczy, internowany na Litwie, stracony przez Sowietów. Jego żona i trzy córki przeżyły. [+]
00:27:37 Samoobrona wileńska walczyła z bolszewikami poza Wilnem jako 13 Pułk Ułanów Wileńskich. Spotkania towarzyskie w pułku. Po wojnie reforma rolna, upaństwowienie majątków ziemskich i lasów, babcię usunięto z domu w Mszanie, zamieszkała w pobliżu.
00:29:22 Zamieszkanie w Warszawie w pokoju u kuzynki mamy, mama pracowała, boh. studiowała w szkole dziennikarskiej i pracowała jako maszynistka w Instytucie Gospodarstwa Narodowego. Używały nazwiska „Lubecka”, w ankietach personalnych wpisywały „zaginięcie” ojca. Powrót do podwójnego nazwiska po upadku komuny. Boh. była pracownikiem naukowym w różnych instytutach. Młodsza siostra miała kłopoty z dostaniem się na studia medyczne (nazwisko), poszła na prawo, wyjechała w 1972 r. i została w Niemczech w Ulm.
00:32:30 Poznanie męża w pracy, robił doktorat, ślub 1952 r. Za działalność w Tajnej Armii Polskiej aresztowany przez Niemców, więziony w Auschwitz, Sachsenhausen i Dachau, gruźlica. Mieli 2 synów. Spisał swoje wspomnienia. Cała jego rodzina wymordowana przez Niemców, rodzina boh. - przez Sowietów: ojciec ofiara zbrodni katyńskiej, jego brat – ofiara partyzantki radzieckiej, siostra zamordowana przez Rosjan. Ojciec męża zamordowany przez gestapo w al. Szucha, jeden brat [Stanisław Karol] rozstrzelany na Pawiaku, drugi [Jerzy] zestrzelony w bombowcu. Mama przetrzymywana przez Niemców w więzieniu na Fordonie. Rodzinny spór o to, kto był gorszy: Niemcy czy Rosjanie.
00:35:33 Babcia opowiadała o okrucieństwie Rosjan, bo straciła w 1923 r. córkę zamordowaną przez „czerwone diabły”.
00:36:40 Boh. pochodziła z rodziny ziemiańskiej. W czasie wojny ziemiaństwo wspomagało działalność konspiracyjną. Polskie Towarzystwo Ziemiańskie
00:38:06 Mszana Dolna została w całości upaństwowiona, dawnym właścicielom nie oddano nawet domów, gmina przejęła zabudowania, lasy – skarb państwa. Boh. jest honorową boh. Mszany. Różne losy majątku rodzinnego.
00:40:38 Kapo w Auschwitz nękał męża boh., udało się go umieścić na liście więźniów przeznaczonych do eksperymentów w Dachau, dzięki temu udało mu się przeżyć.
00:42:29 Pierwsze posiedzenie Tajnej Armii w listopadzie 1939 r., wkrótce potem (1940 r.) aresztowanie Pileckiego, [mąż] był jego szefem sztabu. Aresztowania członków w wyniku wpadki. Przysięga członków Armii Polskiej w listopadzie. Sekretariat dowódcy Włodarkiewicza prowadziła Janina Dal Trozzo-Pieńkowska (ps. „Janina”, „Teresa”), która uratowała całe archiwum TAP, odzyskała je po wojnie, potem przekazała Janowi Dangelowi. Boh. razem z [Eleonorą] Ostrowską, szwagierką rtm. Pileckiego, przekazały do archiwum AK (Archiwum Akt Nowych) - prof. Kunert.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..