Janina Śliwińska z d. Górska (ur. 1929, Tałudź, woj. wileńskie) pochodzi z rodziny rolniczej: ojciec był gajowym, matka zaś zajmowała się uprawą 33 hektarów ziemi, jakie jej brat otrzymał za udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W lutym 1940 rodzina została deportowana do Diegtiarska k. Swierdłowska na Uralu. Po amnestii w lipcu 1941 r. cała rodzina opuściła ZSRR wraz Armią Andersa. W Teheranie zmarł na zapalenie płuc ojciec pani Janiny. Reszta rodziny przez Indie i Pakistan (Karaczi) dotarła do Rodezji w Afryce. Do Polski wrócili w 1947 roku. Pani Janina pracowała w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich (późniejsze PGR-y) w podwrocławskim Bierutowie, Wołowie, a od 1952 r. we Wrocławiu w Okręgowym Zarządzie PGR.Janina Śliwińska z d. Górska (ur. 1929, Tałudź, woj. wileńskie) pochodzi z rodziny rolniczej: ojciec był gajowym, matka zaś zajmowała się uprawą 33 hektarów ziemi, jakie jej brat otrzymał za udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W lutym 1940 rodzina została deportowana do Diegtiarska k. Swierdłowska na Uralu. Po amnestii w lipcu 1941 r. cała rodzina opuściła ZSRR wraz Armią Andersa. W Teheranie zmarł na zapalenie płuc ojciec pani Janiny. Reszta rodziny przez Indie i Pakistan (Karaczi) dotarła do Rodezji w Afryce. Do Polski wrócili w 1947 roku. Pani Janina pracowała w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich (późniejsze PGR-y) w podwrocławskim Bierutowie, Wołowie, a od 1952 r. we Wrocławiu w Okręgowym Zarządzie PGR.
mehr...
weniger
00:00:10 Boh. urodziła się 12 maja 1929 w osadzie Tałudź (pow. Wilejka) na Wileńszczyźnie.
00:00:31 Mama boh. dostała ziemię od brata Legionisty, który mieszkał w Warszawie.
00:01:08 Deportacja 10 lutego 1940 – rodzina miała kwadrans na spakowanie się. Po wejściu Armii Czerwonej mama wywiozła cenniejsze rzeczy do Wilejki i podczas wywózki rodzina nie miała co pakować – zabranie świni przez czerwonoarmistów. W osadzie Tałudź mieszkało siedem polskich rodzin, wokół były białoruskie wsie.
00:02:31 Zwiezienie deportowanych do Kurzeńca i dalsza droga do Mołodeczna. Przyjazd na stację kolejową, zapakowanie do wagonów.
00:03:06 Warunki podczas podróży, opis wnętrza wagonu.
00:03:48 Przyjazd wygłodzonych i brudnych zesłańców do Diegtiarska na Uralu. W mieście i okolicach wydobywano rudę miedzi. Odwszenie w łaźni. Rodzina mieszkała w różnych „dzielnicach” Diegtiarska. Zesłańcy pracowali w kopalniach.
00:05:01 Prace rodziców boh. - ojciec pracował w tartaku. Mama przy budowie drogi do Swierdłowska, kopaniu torfu i przebieraniu jarzyn. Głód wśród zesłańców – niewielkie przydziały chleba. Kolejki po chleb.
00:06:51 Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej – tłumy żołnierzy w mieście. Brak żywności dla zesłańców. Głodowe omdlenia boh.
00:07:15 Amnestia dla Polaków – możliwość wyjazdu z Uralu. Mama boh. pracowała z Ukrainkami, które kupiły rodzinie bilety na pociąg. Podróż na południe: pobyt w Swierdłowsku – transporty żołnierzy zmierzające na zachód. Z powodu braku informacji rodzina wsiadła do pierwszego możliwego pociągu – wyrzucenie z wagonu w Czelabińsku, koczowanie na dworcu. Dalsza podróż do Taszkientu.
00:09:45 Grupy Polaków w podróży na południe – wygląd zesłańców: wygłodzenie, łachmany.
00:10:40 Opieka w Taszkiencie. Pobyt rodziny w kołchozie, brak żywności – kradzieże zboża z magazynu, konina z padłego zwierzęcia.
00:12:14 Do Diegtiarska przywieziono dwa transporty Żydów, boh. chodziła z nimi do szkoły.
00:12:45 Podróż w dół Amu-darii do Turkiestanu, praca przy zbiorze bawełny, lepsze warunki bytowe. Wyjazd z kołchozu.
00:14:20 Podróż barką w górę Amu-darii. Warunki na pokładzie: tłok, brak toalet, przypadki wypadnięcia do wody (nikogo nie wyławiano).
00:15:45 Przyjazd do kołchozu, w którym przebywały dzieci chore na tyfus (przywiezione z Ukrainy). Opieka nad chorymi dziećmi – mama boh. pracowała jako salowa, zachorowała, leczenie w szpitalu.
00:16:55 Wiadomość o możliwości wyjazdu z ZSRR – tata poszedł i zabrał mamę z odległego o 20 km szpitala, zawszenie chorej.
00:17:37 Marzec 1942 – oczekiwanie na pociąg w tłumie Polaków. Wieść o zamknięciu granicy – powrót do kołchozu.
00:18:18 Pobyt w kołchozie Madame Krulusz [?] oddalonym o 6 km od Jakkabog, gdzie stacjonowały oddziały Armii Andersa. Bierzmowanie boh. przez biskupa Gawlinę.
00:19:03 Codzienne wędrówki do żołnierzy po zupę. Pobyt w ochronce w Jakkabog – ucieczka do rodziców z powodu groźby obcięcia włosów.
00:20:12 Boh. zapisała się do junaczek, by umożliwić rodzinie ewakuację z ZSRR. Umundurowanie junaczek, poprawa wyżywienia. Boh. zachorowała na malarię, ale nie przyznała się, by móc wyjechać. Jedzenie z UNRR-y.
00:21:38 Dzień wyjazdu – podróż pociągiem do Krasnowodzka. Junaczki zaokrętowano razem z wojskiem – przybycie do Pahlevi. Rodzice boh. także zostali ewakuowani.
00:22:38 Pobyt w Pahlevi – obozy na plaży, kwarantanna. Boh. zachorowała na czerwonkę.
00:23:38 W Pahlevi mama wypisała boh. z junaczek. Wyjazd rodziny do Teheranu. Droga z Pahlevi do Teheranu – zachowanie perskich kierowców.
00:25:07 Zakwaterowanie rodziny na lotnisku. Nauka w szkole przerwana przez nawrót malarii. Rodzice boh. także zachorowali – pobyt w szpitalu w Teheranie. Śmierć ojca w listopadzie 1942. Polski cmentarz w Teheranie.
00:26:29 Decyzja o wyjeździe do Afryki Wschodniej. Podróż z Teheranu do Ahwazu, mieszkanie w stajni, choroba boh. Wyjazd do Karaczi – Wielkanoc w obozie, nawrót malarii. Dotarcie do portu Beira, podróż przez Mozambik, Rodezję Południową do obozu w Bwana Mkubwa w Rodezji Północnej.
00:30:32 Edukacja boh. – szkoła w obozie, wyjazd do gimnazjum w Digglefold w Rodezji Południowej. Zjazdy Afrykańczyków we Wrocławiu.
00:31:32 Szkoła w Digglefold – historia farmy przekształconej w placówkę edukacyjną. Owocowe sady, dobre warunki życia.
00:32:53 Rok 1947 – przywiezienie Polaków do obozu w Gatoomie, gdzie wcześniej przebywali włoscy jeńcy. Baraki, zasieki.
00:33:30 Mama boh. zapisała się na wyjazd do Polski, choć były możliwości wyjazdu w inne miejsca. Wuj, podpułkownik Dywizjonu 304, wrócił po wojnie do Polski i nie był szykanowany.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:34:20 Przedstawienie rodziców: Maria Górska z domu Werakso i Bolesław Górski.
00:34:50 Dzieciństwo na Wileńszczyźnie. Boh. chodziła do nowo wybudowanej szkoły. Opis gospodarstwa rodziców i krajobrazu okolicy.
00:35:51 Czasy współczesne – osadę odwiedziła koleżanka boh. – spotkanie ze starą służącą, opis osady.
00:36:24 Wybuch wojny – 17 września 1939 do domu przyszli wycofujący się żołnierze KOP, decyzja rodzin osadników o pozostaniu w domach. Bombardowania okolicznych miejscowości. Brak spektakularnych oznak wojny.
00:38:37 Postawy Rosjan wobec zesłańców – pozwolenie na posiadanie obrazka Matki Boskiej. Brak możliwości ucieczki z Uralu.
00:39:17 Mama boh. urodziła się w Mińsku na Białorusi – pytanie podczas wywózki: dlaczego mieszka w Polsce? Mama i dwaj bracia przedostali się do Polski, dwie zamężne siostry pozostały w Mińsku.
00:40:20 10 lutego 1940: traumatyczne doświadczenie wywózki – reakcja boh. Rodzina miała na spakowanie 15 minut – brak możliwości zabrania czegokolwiek.
00:42:40 Podróż w wagonach: siarczysty mróz, przymarzanie do ścian. Brak możliwości ucieczki z transportu. Załatwianie potrzeb naturalnych pod wagonem podczas postojów, dziura w podłodze, niemożność umycia się. Po przyjeździe na miejsce zesłańcy zostali skierowani do łaźni i odwszenia.
00:44:15 Podczas postojów wydawano zesłańcom kipiatok. Z osady wywieziono cztery rodziny, m.in. Kozłowskich. Podczas podróży nikt w wagonie nie umarł, ale w innych tak – postępowanie ze zwłokami.
00:45:33 Zesłanie do miasta Diegtiarsk niedaleko Swierdłowska, praca rodziców.
00:46:12 Ogłoszenie przez władze wiadomości o amnestii dla Polaków.
00:46:30 Diegtiarsk – miasto kopalni, metody wydobywcze, krajobraz kopalniany.
00:47:15 Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej – głód spotęgowany zwiększeniem dostaw dla wojska, kolejki po żywność, zdobywanie jedzenia. Pobyt rodziny w różnych „dzielnicach” miasta.
00:48:40 Brak opału, nocne wyprawy w góry po opał. Odzież na uralskie mrozy.
00:49:28 Mieszkanie w barakach. Córka boh. miała korespondencyjną koleżankę, Rosjankę z Diegtiarska, która napisała, że w miejscu baraków postawiono nowe budynki. Skład narodowościowy: Polacy, Ukraińcy – ich brak nadziei na powrót do domów.
00:50:38 Żydzi na Uralu – uciekinierzy.
00:51:08 Wyprawy po wodę. Warunki życia w baraku, opis wnętrza. Sąsiadami była rosyjska rodzina. Święta Bożego Narodzenia – wizyta dzieci sąsiadów, które chciały zobaczyć choinkę.
00:52:53 Boh. miała w szkole koleżanki i kolegów Żydów.
00:53:32 Nauka w szkole była obowiązkowa, praca rodziców na dwie zmiany, obowiązki domowe. Boh. znała trochę język białoruski i łatwiej jej było w rosyjskiej szkole.
00:55:20 Nauka w polskim gimnazjum w Digglefold. Nauczyciel był zakonnikiem, który wystąpił ze swojego zgromadzenia.
00:56:25 W Digglefold mama pracowała w szkolnej kuchni, dostępność jedzenia. Uprawy orzeszków ziemnych na farmie. Zwierzęta w okolicach szkoły.
00:58:11 Pobyt w Jakkabog – skorpiony i węże.
00:59:10 Decyzja o wyjeździe z Afryki do Polski została podjęta dzięki namowie wujka-lotnika, żonatego z Raczyńską, który zamierzał wrócić z Londynu do kraju.
01:00:24 Podczas rejsu w konwoju z Ahwazu do Karachi boh. widziała zatopienie łodzi podwodnej.
01:01:07 Podróż kontrtorpedowcem z Karaczi do Afryki, zaciemnienie okrętu, uzbrojenie.
01:01:50 Powrót do Polski – zaokrętowanie w Beirze, rejs do Genui – przesiadka do pociągu. Wspólna podróż ze zdemobilizowanymi żołnierzami 2 Korpusu, którzy jechali do kraju z włoskimi żonami.
01:03:37 Skierowanie z Czechowic do Bierutowa k/Oleśnicy. Po przyjeździe mama pracowała w kuchni tartaku.
01:04:20 Praca zawodowa boh. w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich (PNZ) – wyjazdy na szkolenia. PZN-y przekształcono później w PGR-y. Praca w ośrodku szkoleniowym w Baborówku, w Mojęcicach, Wołowie i Wrocławiu.
01:05:52 Przyjazd do Wrocławia w 1947 r. Rozterki i wahanie boh. podczas powrotu do kraju, chęć zejścia ze statku w Mombasie.
01:06:42 Przydział mieszkania w Bierutowie. Boh. dojeżdżała do pracy we Wrocławiu i tu dostała mieszkanie służbowe.
01:07:35 W życiorysie boh. pisała, że przebywała w ZSRR.
01:08:35 Choroby po powrocie do Polski.
01:09:31 Boh. najadła się do syta, gdy trafiła do junaczek. Ewakuacja z Krasnowodzka – pragnienie, boh. za manierkę wody oddała wszystkie ciastka.
01:10:39 Przynależność do Związku Sybiraków. Boh. dowiedziała się z „Kuriera Polskiego” o Afrykańczykach – w warszawskiej redakcji gazety spotkała koleżankę z gimnazjum (ze stu sześćdziesięciu uczennic do Polski wróciło kilkanaście). Zjazdy Afrykańczyków we Wrocławiu – przyjazdy koleżanek i kolegów z zagranicy.
01:12:46 Na zesłaniu nie było życia religijnego.
01:13:15 Wycieczki do ZSRR: Wilno, Moskwa, Leningrad, Kijów.
01:14:02 Wizyta brytyjskiej rodziny królewskiej w Rodezji – boh. widziała biały pociąg (lokomotywa, wagony), którym podróżowała księżniczka Małgorzata.
01:15:18 1942 – spotkanie z gen. Andersem, który wizytował obóz junaczek.
01:16:19 Czerwonka w Pahlevi – ustępy poza obozem, wycie szakali.
01:17:02 Rozruchy w Teheranie, uzbrojone konwoje wojskowe, a boh. z dwiema koleżankami zwiedzała miasto.
01:18:00 Spotkanie w tubylcami w drodze z Bwana Mkubwy do Ndoli.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..