Śliwińska Janina
Janina Śliwińska z d. Górska (ur. 1929, Tałudź, woj. wileńskie) pochodzi z rodziny rolniczej: ojciec był gajowym, matka zaś zajmowała się uprawą 33 hektarów ziemi, jakie jej brat otrzymał za udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W lutym 1940 rodzina została deportowana do Diegtiarska k. Swierdłowska na Uralu. Po amnestii w lipcu 1941 r. cała rodzina opuściła ZSRR wraz Armią Andersa. W Teheranie zmarł na zapalenie płuc ojciec pani Janiny. Reszta rodziny przez Indie i Pakistan (Karaczi) dotarła do Rodezji w Afryce. Do Polski wrócili w 1947 roku. Pani Janina pracowała w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich (późniejsze PGR-y) w podwrocławskim Bierutowie, Wołowie, a od 1952 r. we Wrocławiu w Okręgowym Zarządzie PGR.Janina Śliwińska z d. Górska (ur. 1929, Tałudź, woj. wileńskie) pochodzi z rodziny rolniczej: ojciec był gajowym, matka zaś zajmowała się uprawą 33 hektarów ziemi, jakie jej brat otrzymał za udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W lutym 1940 rodzina została deportowana do Diegtiarska k. Swierdłowska na Uralu. Po amnestii w lipcu 1941 r. cała rodzina opuściła ZSRR wraz Armią Andersa. W Teheranie zmarł na zapalenie płuc ojciec pani Janiny. Reszta rodziny przez Indie i Pakistan (Karaczi) dotarła do Rodezji w Afryce. Do Polski wrócili w 1947 roku. Pani Janina pracowała w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich (późniejsze PGR-y) w podwrocławskim Bierutowie, Wołowie, a od 1952 r. we Wrocławiu w Okręgowym Zarządzie PGR.
more...
less
00:00:10 Boh. urodziła się 12 maja 1929 w osadzie Tałudź (pow. Wilejka) na Wileńszczyźnie.
00:00:31 Mama boh. dostała ziemię od brata Legionisty, który mieszkał w Warszawie.
00:01:08 Deportacja 10 lutego 1940 – rodzina miała kwadrans na spakowanie się. Po wejściu Armii Czerwonej mama wywiozła cenniejsze rzeczy do Wilejki i podczas wywózki rodzina nie miała co pakować – zabranie świni przez czerwonoarmistów. W osadzie Tałudź mieszkało siedem polskich rodzin, wokół były białoruskie wsie.
00:02:31 Zwiezienie deportowanych do Kurzeńca i dalsza droga do Mołodeczna. Przyjazd na stację kolejową, zapakowanie do wagonów.
00:03:06 Warunki podczas podróży, opis wnętrza wagonu.
00:03:48 Przyjazd wygłodzonych i brudnych zesłańców do Diegtiarska na Uralu. W mieście i okolicach wydobywano rudę miedzi. Odwszenie w łaźni. Rodzina mieszkała w różnych „dzielnicach” Diegtiarska. Zesłańcy pracowali w kopalniach.
00:05:01 Prace rodziców boh. - ojciec pracował w tartaku. Mama przy budowie drogi do Swierdłowska, kopaniu torfu i przebieraniu jarzyn. Głód wśród zesłańców – niewielkie przydziały chleba. Kolejki po chleb.
00:06:51 Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej – tłumy żołnierzy w mieście. Brak żywności dla zesłańców. Głodowe omdlenia boh.
00:07:15 Amnestia dla Polaków – możliwość wyjazdu z Uralu. Mama boh. pracowała z Ukrainkami, które kupiły rodzinie bilety na pociąg. Podróż na południe: pobyt w Swierdłowsku – transporty żołnierzy zmierzające na zachód. Z powodu braku informacji rodzina wsiadła do pierwszego możliwego pociągu – wyrzucenie z wagonu w Czelabińsku, koczowanie na dworcu. Dalsza podróż do Taszkientu.
00:09:45 Grupy Polaków w podróży na południe – wygląd zesłańców: wygłodzenie, łachmany.
00:10:40 Opieka w Taszkiencie. Pobyt rodziny w kołchozie, brak żywności – kradzieże zboża z magazynu, konina z padłego zwierzęcia.
00:12:14 Do Diegtiarska przywieziono dwa transporty Żydów, boh. chodziła z nimi do szkoły.
00:12:45 Podróż w dół Amu-darii do Turkiestanu, praca przy zbiorze bawełny, lepsze warunki bytowe. Wyjazd z kołchozu.
00:14:20 Podróż barką w górę Amu-darii. Warunki na pokładzie: tłok, brak toalet, przypadki wypadnięcia do wody (nikogo nie wyławiano).
00:15:45 Przyjazd do kołchozu, w którym przebywały dzieci chore na tyfus (przywiezione z Ukrainy). Opieka nad chorymi dziećmi – mama boh. pracowała jako salowa, zachorowała, leczenie w szpitalu.
00:16:55 Wiadomość o możliwości wyjazdu z ZSRR – tata poszedł i zabrał mamę z odległego o 20 km szpitala, zawszenie chorej.
00:17:37 Marzec 1942 – oczekiwanie na pociąg w tłumie Polaków. Wieść o zamknięciu granicy – powrót do kołchozu.
00:18:18 Pobyt w kołchozie Madame Krulusz [?] oddalonym o 6 km od Jakkabog, gdzie stacjonowały oddziały Armii Andersa. Bierzmowanie boh. przez biskupa Gawlinę.
00:19:03 Codzienne wędrówki do żołnierzy po zupę. Pobyt w ochronce w Jakkabog – ucieczka do rodziców z powodu groźby obcięcia włosów.
00:20:12 Boh. zapisała się do junaczek, by umożliwić rodzinie ewakuację z ZSRR. Umundurowanie junaczek, poprawa wyżywienia. Boh. zachorowała na malarię, ale nie przyznała się, by móc wyjechać. Jedzenie z UNRR-y.
00:21:38 Dzień wyjazdu – podróż pociągiem do Krasnowodzka. Junaczki zaokrętowano razem z wojskiem – przybycie do Pahlevi. Rodzice boh. także zostali ewakuowani.
00:22:38 Pobyt w Pahlevi – obozy na plaży, kwarantanna. Boh. zachorowała na czerwonkę.
00:23:38 W Pahlevi mama wypisała boh. z junaczek. Wyjazd rodziny do Teheranu. Droga z Pahlevi do Teheranu – zachowanie perskich kierowców.
00:25:07 Zakwaterowanie rodziny na lotnisku. Nauka w szkole przerwana przez nawrót malarii. Rodzice boh. także zachorowali – pobyt w szpitalu w Teheranie. Śmierć ojca w listopadzie 1942. Polski cmentarz w Teheranie.
00:26:29 Decyzja o wyjeździe do Afryki Wschodniej. Podróż z Teheranu do Ahwazu, mieszkanie w stajni, choroba boh. Wyjazd do Karaczi – Wielkanoc w obozie, nawrót malarii. Dotarcie do portu Beira, podróż przez Mozambik, Rodezję Południową do obozu w Bwana Mkubwa w Rodezji Północnej.
00:30:32 Edukacja boh. – szkoła w obozie, wyjazd do gimnazjum w Digglefold w Rodezji Południowej. Zjazdy Afrykańczyków we Wrocławiu.
00:31:32 Szkoła w Digglefold – historia farmy przekształconej w placówkę edukacyjną. Owocowe sady, dobre warunki życia.
00:32:53 Rok 1947 – przywiezienie Polaków do obozu w Gatoomie, gdzie wcześniej przebywali włoscy jeńcy. Baraki, zasieki.
00:33:30 Mama boh. zapisała się na wyjazd do Polski, choć były możliwości wyjazdu w inne miejsca. Wuj, podpułkownik Dywizjonu 304, wrócił po wojnie do Polski i nie był szykanowany.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:34:20 Przedstawienie rodziców: Maria Górska z domu Werakso i Bolesław Górski.
00:34:50 Dzieciństwo na Wileńszczyźnie. Boh. chodziła do nowo wybudowanej szkoły. Opis gospodarstwa rodziców i krajobrazu okolicy.
00:35:51 Czasy współczesne – osadę odwiedziła koleżanka boh. – spotkanie ze starą służącą, opis osady.
00:36:24 Wybuch wojny – 17 września 1939 do domu przyszli wycofujący się żołnierze KOP, decyzja rodzin osadników o pozostaniu w domach. Bombardowania okolicznych miejscowości. Brak spektakularnych oznak wojny.
00:38:37 Postawy Rosjan wobec zesłańców – pozwolenie na posiadanie obrazka Matki Boskiej. Brak możliwości ucieczki z Uralu.
00:39:17 Mama boh. urodziła się w Mińsku na Białorusi – pytanie podczas wywózki: dlaczego mieszka w Polsce? Mama i dwaj bracia przedostali się do Polski, dwie zamężne siostry pozostały w Mińsku.
00:40:20 10 lutego 1940: traumatyczne doświadczenie wywózki – reakcja boh. Rodzina miała na spakowanie 15 minut – brak możliwości zabrania czegokolwiek.
00:42:40 Podróż w wagonach: siarczysty mróz, przymarzanie do ścian. Brak możliwości ucieczki z transportu. Załatwianie potrzeb naturalnych pod wagonem podczas postojów, dziura w podłodze, niemożność umycia się. Po przyjeździe na miejsce zesłańcy zostali skierowani do łaźni i odwszenia.
00:44:15 Podczas postojów wydawano zesłańcom kipiatok. Z osady wywieziono cztery rodziny, m.in. Kozłowskich. Podczas podróży nikt w wagonie nie umarł, ale w innych tak – postępowanie ze zwłokami.
00:45:33 Zesłanie do miasta Diegtiarsk niedaleko Swierdłowska, praca rodziców.
00:46:12 Ogłoszenie przez władze wiadomości o amnestii dla Polaków.
00:46:30 Diegtiarsk – miasto kopalni, metody wydobywcze, krajobraz kopalniany.
00:47:15 Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej – głód spotęgowany zwiększeniem dostaw dla wojska, kolejki po żywność, zdobywanie jedzenia. Pobyt rodziny w różnych „dzielnicach” miasta.
00:48:40 Brak opału, nocne wyprawy w góry po opał. Odzież na uralskie mrozy.
00:49:28 Mieszkanie w barakach. Córka boh. miała korespondencyjną koleżankę, Rosjankę z Diegtiarska, która napisała, że w miejscu baraków postawiono nowe budynki. Skład narodowościowy: Polacy, Ukraińcy – ich brak nadziei na powrót do domów.
00:50:38 Żydzi na Uralu – uciekinierzy.
00:51:08 Wyprawy po wodę. Warunki życia w baraku, opis wnętrza. Sąsiadami była rosyjska rodzina. Święta Bożego Narodzenia – wizyta dzieci sąsiadów, które chciały zobaczyć choinkę.
00:52:53 Boh. miała w szkole koleżanki i kolegów Żydów.
00:53:32 Nauka w szkole była obowiązkowa, praca rodziców na dwie zmiany, obowiązki domowe. Boh. znała trochę język białoruski i łatwiej jej było w rosyjskiej szkole.
00:55:20 Nauka w polskim gimnazjum w Digglefold. Nauczyciel był zakonnikiem, który wystąpił ze swojego zgromadzenia.
00:56:25 W Digglefold mama pracowała w szkolnej kuchni, dostępność jedzenia. Uprawy orzeszków ziemnych na farmie. Zwierzęta w okolicach szkoły.
00:58:11 Pobyt w Jakkabog – skorpiony i węże.
00:59:10 Decyzja o wyjeździe z Afryki do Polski została podjęta dzięki namowie wujka-lotnika, żonatego z Raczyńską, który zamierzał wrócić z Londynu do kraju.
01:00:24 Podczas rejsu w konwoju z Ahwazu do Karachi boh. widziała zatopienie łodzi podwodnej.
01:01:07 Podróż kontrtorpedowcem z Karaczi do Afryki, zaciemnienie okrętu, uzbrojenie.
01:01:50 Powrót do Polski – zaokrętowanie w Beirze, rejs do Genui – przesiadka do pociągu. Wspólna podróż ze zdemobilizowanymi żołnierzami 2 Korpusu, którzy jechali do kraju z włoskimi żonami.
01:03:37 Skierowanie z Czechowic do Bierutowa k/Oleśnicy. Po przyjeździe mama pracowała w kuchni tartaku.
01:04:20 Praca zawodowa boh. w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich (PNZ) – wyjazdy na szkolenia. PZN-y przekształcono później w PGR-y. Praca w ośrodku szkoleniowym w Baborówku, w Mojęcicach, Wołowie i Wrocławiu.
01:05:52 Przyjazd do Wrocławia w 1947 r. Rozterki i wahanie boh. podczas powrotu do kraju, chęć zejścia ze statku w Mombasie.
01:06:42 Przydział mieszkania w Bierutowie. Boh. dojeżdżała do pracy we Wrocławiu i tu dostała mieszkanie służbowe.
01:07:35 W życiorysie boh. pisała, że przebywała w ZSRR.
01:08:35 Choroby po powrocie do Polski.
01:09:31 Boh. najadła się do syta, gdy trafiła do junaczek. Ewakuacja z Krasnowodzka – pragnienie, boh. za manierkę wody oddała wszystkie ciastka.
01:10:39 Przynależność do Związku Sybiraków. Boh. dowiedziała się z „Kuriera Polskiego” o Afrykańczykach – w warszawskiej redakcji gazety spotkała koleżankę z gimnazjum (ze stu sześćdziesięciu uczennic do Polski wróciło kilkanaście). Zjazdy Afrykańczyków we Wrocławiu – przyjazdy koleżanek i kolegów z zagranicy.
01:12:46 Na zesłaniu nie było życia religijnego.
01:13:15 Wycieczki do ZSRR: Wilno, Moskwa, Leningrad, Kijów.
01:14:02 Wizyta brytyjskiej rodziny królewskiej w Rodezji – boh. widziała biały pociąg (lokomotywa, wagony), którym podróżowała księżniczka Małgorzata.
01:15:18 1942 – spotkanie z gen. Andersem, który wizytował obóz junaczek.
01:16:19 Czerwonka w Pahlevi – ustępy poza obozem, wycie szakali.
01:17:02 Rozruchy w Teheranie, uzbrojone konwoje wojskowe, a boh. z dwiema koleżankami zwiedzała miasto.
01:18:00 Spotkanie w tubylcami w drodze z Bwana Mkubwy do Ndoli.
more...
less