Erazm Humienny (ur. 1966, Wrocław) podczas nauki w Technikum Żeglugi Sródlądowej zaangażował się w działalność opozycyjną: samodzielnie wykonywał i kolportował ulotki, rozwoził podziemne wydawnictwa we współpracy z parafią Karola Boromeusza we Wrocławiu. Wspomina rewizje ubeckie w domu, zatrzymania, aresztowania, brutalne akcje ZOMO, a także zastrzelenie Kazimierza Michalczyka przez boksera Gwardii Wrocław Artura Olecha, funkcjonariusza MO. W latach 1987-1990 działał w Ruchu „Wolność i Pokój” we Wrocławiu, uczestniczył w akcjach i demonstracjach organizowanych przez ruch. W latach 1987‒1989 przewodniczył stowarzyszeniu Objector, walczącego o zastępczą służbę wojskową. Był uczestnikiem happeningów Pomarańczowej Alternatywy. Obecnie prowadzi schronisko dla mężczyzn po wyrokach, zagrożonych wykluczeniem, a także fundację Ludzie Ludziom.
00:00:22 Babcia i dziadek boh. pochodzili ze Lwowa. Babcia prowadziła dom, dziadek miał warsztat szewski. Oboje głuchoniemi, działali w grupie osób głuchoniemych: dziadek grał w piłkę w klubie „Świt”, babcia w kole kobiet. Dziadek uczestniczył w obronie Lwowa w 1920 r., pomagał na zapleczu ze względu na niepełnosprawność. Atmosfera zagrożenia ze strony ZSRR.
00:02:17 Dobre warunki mieszkaniowe – duże mieszkanie 4-pokojowe w kamienicy, na parterze był warsztat szewski. W lipcu 1941 r. dziadek zaprzysiężony w konspiracji. W warsztacie produkowano fałszywe dokumenty, działała mała drukarnia i radiostacja. Wprowadzenie się Niemca do mieszkania dziadków – on ręczył za dziadka podczas rewizji. Przez krótki czas dziadek ukrywał w piwnicy Żydów.
00:03:52 Odznaczenie dziadka w 1936 r. brązowym Krzyżem Zasługi. Po wpadce we Lwowie likwidacja warsztatu, dziadek pracował u ślusarza, naprawiał pistolety, przygotowywał amunicję. W 1945 r. wyjazd do Polski. Rosjanie zabrali lwowskie mieszkanie, w zamian dali kuponik wojenny na 100 rubli. Rodzice tułali się po Ziemiach Odzyskanych: Nowej Rudzie, Sosnowcu, Jeleniej Górze, Bytomiu, Przemyślu. Dopiero w 1961 r. osiedli na stałe we Wrocławiu, gdzie się zebrała grupa osób głuchych. Mieszkanko przy ul. Daliborskiej. Pod koniec wojny we Lwowie córka dziadków, niemowlę, zmarła z głodu. W 1947 r. w Przemyślu urodziła się mama boh. Zofia
00:05:49 Dziadkowie tworzyli Związek Głuchych we Wrocławiu. Dziadek pracował w zakładach mięsnych przy ul. Legnickiej, babcia była krawcową w spółdzielni Inwalidów „Czynu Październikowego” przy ul. Świdnickiej 12-16 we Wrocławiu.
00:06:45 Gdy boh. się urodził w 1966 r., dziadkowie byli na rencie, rodzinie nie powodziło się. Choroba mamy ‒ zapalenie opon mózgowych ‒ spowodowała zaburzenia psychiczne i emocjonalne, znikała z domu, nie zajmowała się boh., narodziny nowych dzieci – z różnymi konkubentami „wujkami”. Kontakt z pedofilem.
00:08:44 Ciągły głód ‒ wygrzebywanie śniadań wyrzucanych przez dzieci ze szkolnych śmietników, spóźnienia do szkoły. Poznanie przyrodnich braci w dorosłym wieku – wychowywali się w domu dziecka. Pobyt w domu dziecka. [+]
00:10:24 Poznanie imienia Erazm (do tej pory myślał, że jest Jackiem). Pierwsze zarobione pieniądze za wypijanie wódki w wieku 7 lat – 2 zł za jeden wypity kieliszek (potrafił zarobić 100 zł), nauczył się płukać gardło wódką. Dziś nie lubi alkoholu.
00:12:29 Życie na podwórku przy ul. Nowotki (dziś Krupnicza), chodzenie na basen, bieganie, Cyganie/Romowie przy ul. Włodkowica („triatlon podwórkowy”), koleżanka Ramona, kradzieże rowerów. Wykolejona młodzież, włamania do piwnic, zachowania destrukcyjne. Treningi piłkarski, rozwiązanie klubu PKS „Odra” Wrocław. Klub kajakarski na Oławie.
00:15:48 Treningi kajakarskie, mistrz Wrocławia, AZS AWF. Kanały Wrocławia.
00:17:41 Boh. nie zna ojca, był zaniedbanym dzieckiem, żył w poczuciu wstydu, musiał odejść z klubu. Treningi nurkowe w „Zorbie” przy ul. Teatralnej, poprawa w nauce, zdanie do Technikum Żeglugi Śródlądowej przy ul. Brücknera.
00:21:21 W klasie boh. został przewodniczącym klasy, otrzymał pseudo „Bieriozka” – za sztuczkę z płukaniem gardła alkoholem.
00:22:29 Wprowadzenie stanu wojennego. Mama boh. pomimo swojego zachowania była oczkiem w głowie babci. Potrafiła wynieść telewizor, ukraść rodzinną obrączkę, kradła nawet rzeczy boh. z domu. Pomieszkiwanie u konkubentów matki – meneli. Opis delirium.
00:25:10 Mama była piękną kobietą, narzeczony Aaron, marzenia o wyjeździe do USA. Pływak Marek Petrusewicz.
00:27:00 Po wprowadzeniu stanu wojennego boh. chodził do siedziby „Solidarności” przy ul. Mazowieckiej [placu Mazowieckim?], gdzie działał Petrusewicz. Wzniosła atmosfera tamtych miesięcy. [+]
00:29:12 Odezwa „Solidarności”, przyjście do domu działacza „S” z paczką na przechowanie.
00:31:50 Czyszczenie kamienicy, skrytka za płytą z dykty.
00:34:48 Kolega z technikum utopił się. Odlew kotwicy w zakładzie p. Olecha (boksera). Bokser Ludwik Denderys (na etacie w UB) również był kochankiem matki boh. Ulotki z kościoła przy ul. Kruczej rozrzucane w szkole, rysowanie kotwic na murach.
00:40:00 W 1982 r. po wakacjach boh. przywiózł kotwicę na grób kolegi. Uroczystości w rocznice 13 grudnia, druciane kotwiczki wytwarzane przez robotników ze stoczni rzecznej we Wrocławiu. Nikt w klasie nie wiedział o działalności opozycyjnej boh.
00:42:20 Boh. zbierał grudki rudy żelaza ze statków. Jesienią po mszy za ojczyznę zaatakował policyjny radiowóz – rzucił garść rudy w okno samochodu, które się zbiło – ruda była skuteczniejsza niż cegły i bruk.
00:44:57 4-krotna rewizja w domu. Opowieści dziadka o działaniach carskiej ochrony – nauka zachowania podczas przesłuchania. Nauczyciel „Jony” sadysta wyzywał uczniów. Ubecy w szkole, przesłuchanie przez dyrektora, zatrzymanie, straszenie, szantaż, zeznanie na komendzie MO. Milicjanci pili wódkę podczas przesłuchania.
00:54:23 Zamknięcie boh. w szafie pancernej, groźba tortur, straszenie, noc spędzona w piwnicy komendy. Opis celi i przesłuchania, stopniowa utrata ducha.
01:00:40 Poczucie osamotnienia podczas przesłuchania. Wyjście do domu wieczorem.
01:02:10 Przerażenie dziadków, zawieszenie w prawach ucznia na 2 tygodnie. Życie pod nadzorem, przemykanie się po mieście, zabawa w śledzenie.
01:04:43 Jesienią 1983 r. pościg milicji, pobicie pałą do nieprzytomności, zatrzymanie na ul. Łąkowej, uszkodzone uszy po pobiciu, kłopoty ze spaniem i ze słyszeniem.
01:10:27 Aresztowania innych kolegów z klasy, wzywania na przesłuchania. Zakrwawiona kurtka szwedka. Samodzielność boh.
01:12:47 Organizowanie manifestacji 1 maja i 31 sierpnia 1982 i 83 dawało nadzieję na zmianę systemu. Dziadkowie musieli wykupywać boh. z aresztu. Bieda, dieta w czasie stanu wojennego. Wsparcie dziadków.
01:17:30 W czasie stanu wojennego [Kazimierz] Michalczyk zastrzelony przez Artura Olecha. 1 maja 1982 r. boh. biegł z flagą Polski, brawurowa ucieczka przed milicyjna „suką”.
01:24:00 Zadymy we Wrocławiu, podpalenie gazika, koktajl Mołotowa. Boh. kilkanaście razy rozrzucił kotwiczki Polski Walczącej na pl. Muzealnym.
01:30:35 Solidarność ludzi w czasie demonstracji, materiały opatrunkowe dla demonstrantów w lodziarni przy ul. Świdnickiej (miska z wodą, gaziki, papier toaletowy). Bezsilność demonstrantów. [+]
01:34:15 Starcia z władzą doprowadziły do wzmocnienia charakteru boh., zaciętości. Problemy z żołądkiem i układem pokarmowym z powodu stresu, operacja odbytu, pomoc Zofii Olszewskiej z WiP.
01:37:11 Strzelanina na ul. Pereca: ZOMO strzelało do okien mieszkań. Praca z bezdomnymi, ok. 2005 r. w domu przy ul. Reymonta („dzielnica porąbania”). W czasie powodzi tysiąclecia w 1997 r. zmarło 3 mieszkańców schroniska dla bezdomnych. Pomoc starszym osobom, mieszkanka domu przy ul. Trzebnickiej – stłuczona szyba.
01:40:00 Krystyna Plewińska z ul. Pereca 31 sierpnia 1982 r. zomowcy wstrzelili do jej okna petardę, od której trwale oślepła. Tułała się bezdomna. Wniosek o mieszkanie.
01:46:30 Interwencja prezydenta Wrocławia Rafała Dutkiewicza w sprawie tej kobiety, RKW, przyznanie renty, status pokrzywdzonego, mieszkanie przy ul. Grabiszyńskiej, wyposażenie, pomoc bezdomnych przy remoncie. [++]
01:48:21 Bracia bliźniacy Olech, bokserzy Gwardii Wrocław, niektórzy sportowcy tam mieszkali. Po 1982 r. boh. był ostrożny, zamiast nazwisk znał pseudonimy. Przewożenie prasy i ulotek do Gdańska. Spotkanie z kolporterem po 30 latach.
01:51:48 Wspomnienie dziadka z wpadki w 1943 r., kiedy stracił warsztat. Ostrzegał boh. przed zbytnią lekkomyślnością. Niechęć do wspólnych działań. Rocznice 13 grudnia stopniowo wytracały moc. Kolportaż ulotek z kościoła Karola Boromeusza.
01:53:52 Boh. drukował własne ulotki – pieczątki z gumy albo ziemniaka ‒ potem je sam rozrzucał z wieżowców albo z PDT. Rozrzucanie „na sikorkę” – z przywiązaną słoninką.
01:56:57 Otwarcie paczki otrzymanej od działacza „S” w poniedziałek 14 grudnia po wprowadzeniu stanu wojennego – była tam odezwa NSZZ „S” drukowana na powielaczu. Boh. był ostatni raz w siedzibie „S” jesienią 1981 r., przedtem pojawił się kilkanaście razy. Petrusewicz zastępował boh. ojca, wizyty w jego domu. Jego brat Stanisław Petrusewicz był kapitanem na MS „Batory”.
02:02:16 Stypendium naukowe 900 zł, rozbicie szafki przez ubeków. Skrytka pod parapetem.
02:04:48 W drugim ośrodku [dla bezdomnych] w górach koło Karpacza (powstał za pieniądze od Wisławy Szymborskiej i Jacka Kuronia) podczas remontu znaleziony list-odezwa Władysława Frasyniuka z internowania. Odwiedziny Kornela Morawieckiego. Rewizje ubeckie, nagie kobiety z pisma „Razem”, odznaka Totus Tuus, noszenie dużych toreb.
02:08:10 Sklep sportowy, komis przy ul. Włodkowica prowadzony przez była sportsmenkę – koszulka „Jogging club” – posądzenie o złodziejstwo. Zarekwirowanie książek. Zachowanie ubeków podczas rewizji. Skrytki, których boh. używał do przechowywania zakazanych rzeczy: w sąsiedniej piwnicy, w bożnicy.
02:13:30 Żydzi po wojnie, kolega Żyd z boiska. Ulotki zawoził na dworzec, a stamtąd „nad morze”. Wszystko robił za własne pieniądze.
02:15:46 Poczucie brudu po rewizjach, zastraszanie. Pranie wszystkich ubrań dotykanych przez ubeków w pralce Frania. Ucieczka wuja do Stanów Zjednoczonych. Koszulka z komisu.
02:18:10 Afera z kradzieżą anteny z ubeckiego mieszkania operacyjnego. Odcięcie od kolegów.
02:20:23 Bezsilność wobec ubeków. Kolekcja przedwojennych wieszaków. Zbiór puszek po napojach wiszących pod sufitem, pudełka po papierosach – niszczenie zbioru przez ubeków.
02:25:08 Samodzielnie zrobiona ława z listewek, samodzielnie wykonane lampy.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..