Maria Kuzak z domu Adamczyk (ur. 1928, Tarnawa k. Bochni) opowiada o miejscowej społeczności żydowskiej przed wojną i jej losach w czasie okupacji niemieckiej. W jej domu rodzinnym ukrywał się żydowski chłopak, Józef Hechel (jego rodzina miała przed wojną restaurację w Łapanowie). Jego młodsza siostra, Zosia, umieszczona w gospodarstwie Grabowskiego, została wydana przez gospodarza i zastrzelona przez Niemców.
00:00:01 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1928 r. w Tarnawie.
00:00:22 Przedstawienie rodziców: Agaty i Andrzeja oraz szóstki rodzeństwa.
00:02:22 Powody sprzedaży nieruchomości w Grabiu – rodzina przeprowadziła się do Tarnawy. Ojciec uratował życie swojej matce, która chciała się powiesić, gdy poborca przyjechał po zboże za podżyrowane pożyczki.
00:05:25 Budowa nowego domu – boh. urodziła się w stodole. Ojciec założył warsztat i zbudował maszynę do młocki. Choroba ojca.
00:09:20 Wybuch wojny – ludzie nie gromadzili się z obawy przed bombami. Boh. przed wojną chodziła do szkoły, edukację na poziomie podstawowym skończyła po wojnie – zaliczenie VII klasy w Łapanowie. Boh. dostała się do szkoły handlowej w Krakowie, kłopoty z ułamkami, nauka bez podręczników.
00:14:48 Po ślubie boh. przeprowadziła się do męża, jego matka w wieku 14 lat wyemigrowała do Ameryki, w latach 20. wróciła z rodziną do Polski.
00:16:56 Ucieczki ludzi z dobytkiem na wschód po wybuchu wojny. Ojciec ukrywał dzieci pod mostem koło młyna. Niemcy założyli posterunek w sąsiednim Zbydniowie i codziennie przyjeżdżali do ojca, by w młynie ładować akumulatory. [+]
00:19:34 Ojciec walczył w wojnie 1920 r., w tym czasie urodziła się siostra boh. Początek wojny we wrześniu 1939.
00:21:27 Boh. wyszła za mąż w 1948 r., rok później mąż został aresztowany za działalność w podziemiu antykomunistycznym – rewizja w domu w poszukiwaniu ukrytej broni. Mąż widział, jak partyzanci chowali w lesie ukradzioną maszynę do pisania, ale ich nie zdradził. Rada od milicjanta. Poszukiwanie męża w różnych więzieniach. Boh. spotkała męża dopiero podczas rozprawy, na której skazano go na 7 lat więzienia – reakcja boh. po ogłoszeniu wyroku. W lesie ukrywali się akowcy, którzy nie ujawnili się po wojnie. [+]
00:31:09 Boh. przeprowadziła się do Tarnawy i tu urodziła syna. [+]
00:32:02 Widzenia z mężem w więzieniu w Nowogardzie. Tajemnica dobrze przyrządzonej baraniny. Mąż podczas odbywania wyroku nie widział syna.
00:39:42 We wrześniu 1939 ojciec chował dzieci w wodzie pod mostem na młynówce. Sytuacja majątkowa rodziny męża.
00:41:26 Zakupy w żydowskim sklepie przez Bożym Narodzeniem. Stosunki z Żydami przed wojną.
00:45:24 W styczniu do domu przyszedł Żyd Józef Hechel, którego rodzice mieli restaurację w Łapanowie. Tego dnia był pogrzeb brata boh. Józik ukrywał się na strychu obory. Do młyna codziennie przyjeżdżali Niemcy, którzy ładowali akumulatory. Ojciec wstawał przed świtem i sprzątał ślady bytności partyzantów. [+]
00:48:15 W domu ukrywano siostrę Józika, Zosię, którą później ojciec umieścił u Grabowskiego – wydanie jej kryjówki. Józef doczekał do końca wojny. [+]
00:51:46 Śmierć brata w wyniku wypadku, pomoc księdza Drąga i lekarza Janika. [+}
00:54:32 Siostra Józika miała 11 lat, gdy się pojawiła. Zginęła, gdy miała 14 lat. Powody oddania jej do Grabowskiego. Ojciec był łącznikiem w partyzantce, śmierć innego łącznika. Stosunek boh. do Zosi. [+]
00:59:24 Boh. nosiła jedzenie ukrywającemu się Józikowi, w młynie zawsze byli obcy ludzie. Boh. dowiedziała się, że Józik wyjechał za granicę i potem został zabity. Józik razem z Rosjaninem Fiodorem, który uciekł z niewoli, poszli zobaczyć, jak wygląda Polska po wojnie. [+]
01:05:12 Boh. zgłosiła, że rodzina przechowywała Żydów w czasie okupacji. Opieka nad Zosią. Boh. nie wie, w jakich warunkach przechowywał ją Grabowski – jego zdrada.
01:09:26 Tragedia w rodzinie Grabowskich – śmierć córki Heleny.
01:11:45 Ojciec przed wojną postawił młyn i tartak, był domorosłym konstruktorem i sam budował maszyny. Wypadek czternastoletniego brata Józka i jego śmierć.
01:13:41 Rodzina Józika miała przed wojną restaurację w Łapanowie – jego przyjście do domu boh. w dzień pogrzebu brata.
01:14:55 Policjant, który podobnie jak ojciec działał w partyzantce, ostrzegł rodzinę o donosie, że ukrywają Żydówkę. Powody zdrady Grabowskiego, który wydał dziewczynę. Okoliczności ochrzczenia dziewczyny przez księdza Kmiecika, zapłata za jej przechowywanie. Boh. dowiedziała się po wojnie o śmierci Zosi.
01:22:36 Do młyna codziennie przyjeżdżali Niemcy, latem Józik ukrywał się w olszynie nad rzeką. Zaduma nad śmiercią Zosi.
01:24:55 Sytuacja materialna rodziny boh. po ślubie. Reakcja na wiadomość o śmierci Józika, który po wojnie pracował w handlu zagranicznym, kupił boh. prezenty i prosił ojca o rękę boh. Żydowska ludność Tarnawy i okolicznych wiosek.
01:28:37 Boh. zgłosiła władzom, że ukrywała Żyda – przebieg przesłuchania w Nowej Hucie. Spotkanie z rodziną z Rzeszowa, która też ukrywała Żydów.
01:31:24 Ojciec należał do Armii Krajowej, śmierć jednego z łączników. Boh. wprowadziła się do starego domu w Rupniowie – stan budynku.
01:33:51 Powody, dla których rodzina pomagała Żydom, wiek Józika i Zosi. Ojciec ukrywał nocną działalność partyzantów.
01:36:00 Początek wojny – matka piekła chleb i dzieliła się nim z ludźmi uciekającymi na wschód. Wiadomości na temat Rosjan krążące wśród mieszkańców wsi. Ojciec słuchał w domu radia pod pierzyną – powody przeniesienia radia na cmentarz. Wypadek z nieuziemionym radiem. [+]
01:41:11 Partyzant nocujący w domu zobaczył Niemców, którzy przyjechali do młyna – jego reakcja i reprymenda od matki. Boh. nosiła Józikowi jedzenie w wiadrze – nauka robienia sosu.
01:45:07 Mąż boh. Kazimierz Kuzak był w Armii Krajowej, powody jego aresztowania po wojnie. Mąż został skazany na 7 lat, ale siedział 4,5 roku. Mąż zmarł podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych, gdzie po wylewie trafił do domu opieki, okoliczności śmierci.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..