Kuzak Maria
Maria Kuzak z domu Adamczyk (ur. 1928, Tarnawa k. Bochni) opowiada o miejscowej społeczności żydowskiej przed wojną i jej losach w czasie okupacji niemieckiej. W jej domu rodzinnym ukrywał się żydowski chłopak, Józef Hechel (jego rodzina miała przed wojną restaurację w Łapanowie). Jego młodsza siostra, Zosia, umieszczona w gospodarstwie Grabowskiego, została wydana przez gospodarza i zastrzelona przez Niemców.
more...
less
00:00:01 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1928 r. w Tarnawie.
00:00:22 Przedstawienie rodziców: Agaty i Andrzeja oraz szóstki rodzeństwa.
00:02:22 Powody sprzedaży nieruchomości w Grabiu – rodzina przeprowadziła się do Tarnawy. Ojciec uratował życie swojej matce, która chciała się powiesić, gdy poborca przyjechał po zboże za podżyrowane pożyczki.
00:05:25 Budowa nowego domu – boh. urodziła się w stodole. Ojciec założył warsztat i zbudował maszynę do młocki. Choroba ojca.
00:09:20 Wybuch wojny – ludzie nie gromadzili się z obawy przed bombami. Boh. przed wojną chodziła do szkoły, edukację na poziomie podstawowym skończyła po wojnie – zaliczenie VII klasy w Łapanowie. Boh. dostała się do szkoły handlowej w Krakowie, kłopoty z ułamkami, nauka bez podręczników.
00:14:48 Po ślubie boh. przeprowadziła się do męża, jego matka w wieku 14 lat wyemigrowała do Ameryki, w latach 20. wróciła z rodziną do Polski.
00:16:56 Ucieczki ludzi z dobytkiem na wschód po wybuchu wojny. Ojciec ukrywał dzieci pod mostem koło młyna. Niemcy założyli posterunek w sąsiednim Zbydniowie i codziennie przyjeżdżali do ojca, by w młynie ładować akumulatory. [+]
00:19:34 Ojciec walczył w wojnie 1920 r., w tym czasie urodziła się siostra boh. Początek wojny we wrześniu 1939.
00:21:27 Boh. wyszła za mąż w 1948 r., rok później mąż został aresztowany za działalność w podziemiu antykomunistycznym – rewizja w domu w poszukiwaniu ukrytej broni. Mąż widział, jak partyzanci chowali w lesie ukradzioną maszynę do pisania, ale ich nie zdradził. Rada od milicjanta. Poszukiwanie męża w różnych więzieniach. Boh. spotkała męża dopiero podczas rozprawy, na której skazano go na 7 lat więzienia – reakcja boh. po ogłoszeniu wyroku. W lesie ukrywali się akowcy, którzy nie ujawnili się po wojnie. [+]
00:31:09 Boh. przeprowadziła się do Tarnawy i tu urodziła syna. [+]
00:32:02 Widzenia z mężem w więzieniu w Nowogardzie. Tajemnica dobrze przyrządzonej baraniny. Mąż podczas odbywania wyroku nie widział syna.
00:39:42 We wrześniu 1939 ojciec chował dzieci w wodzie pod mostem na młynówce. Sytuacja majątkowa rodziny męża.
00:41:26 Zakupy w żydowskim sklepie przez Bożym Narodzeniem. Stosunki z Żydami przed wojną.
00:45:24 W styczniu do domu przyszedł Żyd Józef Hechel, którego rodzice mieli restaurację w Łapanowie. Tego dnia był pogrzeb brata boh. Józik ukrywał się na strychu obory. Do młyna codziennie przyjeżdżali Niemcy, którzy ładowali akumulatory. Ojciec wstawał przed świtem i sprzątał ślady bytności partyzantów. [+]
00:48:15 W domu ukrywano siostrę Józika, Zosię, którą później ojciec umieścił u Grabowskiego – wydanie jej kryjówki. Józef doczekał do końca wojny. [+]
00:51:46 Śmierć brata w wyniku wypadku, pomoc księdza Drąga i lekarza Janika. [+}
00:54:32 Siostra Józika miała 11 lat, gdy się pojawiła. Zginęła, gdy miała 14 lat. Powody oddania jej do Grabowskiego. Ojciec był łącznikiem w partyzantce, śmierć innego łącznika. Stosunek boh. do Zosi. [+]
00:59:24 Boh. nosiła jedzenie ukrywającemu się Józikowi, w młynie zawsze byli obcy ludzie. Boh. dowiedziała się, że Józik wyjechał za granicę i potem został zabity. Józik razem z Rosjaninem Fiodorem, który uciekł z niewoli, poszli zobaczyć, jak wygląda Polska po wojnie. [+]
01:05:12 Boh. zgłosiła, że rodzina przechowywała Żydów w czasie okupacji. Opieka nad Zosią. Boh. nie wie, w jakich warunkach przechowywał ją Grabowski – jego zdrada.
01:09:26 Tragedia w rodzinie Grabowskich – śmierć córki Heleny.
01:11:45 Ojciec przed wojną postawił młyn i tartak, był domorosłym konstruktorem i sam budował maszyny. Wypadek czternastoletniego brata Józka i jego śmierć.
01:13:41 Rodzina Józika miała przed wojną restaurację w Łapanowie – jego przyjście do domu boh. w dzień pogrzebu brata.
01:14:55 Policjant, który podobnie jak ojciec działał w partyzantce, ostrzegł rodzinę o donosie, że ukrywają Żydówkę. Powody zdrady Grabowskiego, który wydał dziewczynę. Okoliczności ochrzczenia dziewczyny przez księdza Kmiecika, zapłata za jej przechowywanie. Boh. dowiedziała się po wojnie o śmierci Zosi.
01:22:36 Do młyna codziennie przyjeżdżali Niemcy, latem Józik ukrywał się w olszynie nad rzeką. Zaduma nad śmiercią Zosi.
01:24:55 Sytuacja materialna rodziny boh. po ślubie. Reakcja na wiadomość o śmierci Józika, który po wojnie pracował w handlu zagranicznym, kupił boh. prezenty i prosił ojca o rękę boh. Żydowska ludność Tarnawy i okolicznych wiosek.
01:28:37 Boh. zgłosiła władzom, że ukrywała Żyda – przebieg przesłuchania w Nowej Hucie. Spotkanie z rodziną z Rzeszowa, która też ukrywała Żydów.
01:31:24 Ojciec należał do Armii Krajowej, śmierć jednego z łączników. Boh. wprowadziła się do starego domu w Rupniowie – stan budynku.
01:33:51 Powody, dla których rodzina pomagała Żydom, wiek Józika i Zosi. Ojciec ukrywał nocną działalność partyzantów.
01:36:00 Początek wojny – matka piekła chleb i dzieliła się nim z ludźmi uciekającymi na wschód. Wiadomości na temat Rosjan krążące wśród mieszkańców wsi. Ojciec słuchał w domu radia pod pierzyną – powody przeniesienia radia na cmentarz. Wypadek z nieuziemionym radiem. [+]
01:41:11 Partyzant nocujący w domu zobaczył Niemców, którzy przyjechali do młyna – jego reakcja i reprymenda od matki. Boh. nosiła Józikowi jedzenie w wiadrze – nauka robienia sosu.
01:45:07 Mąż boh. Kazimierz Kuzak był w Armii Krajowej, powody jego aresztowania po wojnie. Mąż został skazany na 7 lat, ale siedział 4,5 roku. Mąż zmarł podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych, gdzie po wylewie trafił do domu opieki, okoliczności śmierci.
more...
less