Wojciech Filla (ur. 1953, Radom) wspomina swojego stryja, Janusza Fillę, który jako 17-letni ochotnik zgłosił się do wojska i walczył w kampanii wrześniowej 1939 r., a potem zaangażował się w działalność podziemną i był członkiem oddziału „Szarego” Armii Krajowej. Po wojnie działał w podziemiu antykomunistycznym, brał udział w odbijaniu więźniów w Kielcach i Radomiu. Podczas napadu na bank w Sosnowcu został aresztowany razem z kolegą Bronisławem Piątkiem i stanął przed sądem wojskowym. Na sali sądowej w odpowiedzi na zarzuty oskarżyciela wykrzyczał, że „woli umrzeć niż być na rosyjskim pasku”. Skazano go na karę śmierci, którą wykonano po dziesięciu dniach, 8 stycznia 1946 r. To zdarzenie położyło się cieniem na dalszych losach rodziny, a pan Wojciech z powodu wyznawanych wartości był prześladowany i bity przez nauczycieli, sąsiadów, tajniaków. Miejsca pochówku Janusza Filli i Bronisława Piątka do dziś nie udało się ustalić.
[00:00:00] Janusz Filla był jedynym stryjem boh., zginął 8 stycznia 1946 r.: rozstrzelany w wieku 23 lat po wyroku sądu wojskowego w Katowicach razem z kolegą Bronisławem Piątkiem.
[00:01:58] Gdy wybuchła II wojna Janusz Filla (dalej JF) miał 17 lat, zgłosił się do wojska [72 PP], w październiku wrócił do domu w Radomiu i zaczął działać w AK. W 1942 r. został złapany przez Niemców i skazany na śmierć. Uratowany kilka godzin przed egzekucją [++].
[00:03:14] JF działał w oddziałach „Szarego”, w książce „Burza” nad Czarną jest jego zdjęcie z partyzantki w Stefanowie, działał w grupie aprowizacyjnej. Udział w bitwie pod Stefanowem (72 i 25 PP AK, 26 09. 1944).
[00:05:40] Wyzwolenie Radomia 17 stycznia 1945, partyzanci aresztowani przez SB. Akcje aprowizacyjne w Radomiu – tym zajmował się JF.
[00:08:29] Po dobiciu z więzienia w Radomiu więźniowie ukryli się w lasach kozienickich. Wyjazd po fundusze na Śląsk (kuzyni, rodzina Pieczka) – planowany napad na bank NBP przy ul. Małachowskiego w Sosnowcu, strażnik wszczął alarm, musieli uciekać i schronić się w kryjówce. Walka z ubekiem Tadeuszem Sadowskim.
[00:12:11] Poszukiwanie informacji o przebiegu wydarzeń w czasie napadu, ksiądz kapelan Woźny [Woźniak?] – udzielił JF ostatniej posługi przed egzekucją. Rocznik 1920, „Kolumbów” był nastawiony przede wszystkim na walkę i cierpienie. Trudność w ustaleniu prawdy historycznej.
[00:15:00] Ostatni list, który rodzice boh. dostali od kapelana. Rodzice byli obecni na rozprawie. JF w sądzie powiedział, że „woli umrzeć, niż na rosyjskim pasku chodzić”, czym się jeszcze bardziej pogrążył. Był żarliwym katolikiem, pochodził z Częstochowy, mieszkał blisko sanktuarium, był tam ministrantem.
[00:17:25] Ksiądz Woźny był w domu opieki dla księży, boh. poszukiwał go z Tadeuszem Jedynakiem. Nie wiadomo, gdzie JF został pochowany, rodzina poszukiwała mogiły, pisała do władz o wydanie zwłok itd. Przysłanie rodzinie odpisu wyroku śmierci. Bronisław Piątek miał 19 lat. Pluton egzekucyjny nie chciał strzelać do tych młodych chłopaków. Dobicie JF strzałem w ucho przez dowódcę plutonu egzekucyjnego. Matce (babci boh.) odesłano zakrwawioną koszulę i krawat. Babcia zmarła po roku. [++].
[00:21:30] Rodzina przez lata żyła w cieniu tej śmierci - ojciec boh. nie mógł sobie darować, że nie odszukał ciała brata. Zmarł w wieku 57 lat.
[00:23:30] Ostatni list JF do rodziny pisany w dniu stracenia [8 stycznia 1946 roku], oddał go spowiednikowi. Udało się ustalić, gdzie został stracony (w 2008 r. IPN Lublin/Radom przekazał dokumenty. m.in. odmowa ułaskawienia podpisana prezydenta Bieruta).
[00:27:13] Wmurowanie płyty pamiątkowej na murze dawnego więzienia w Sosnowcu, katownia gestapo i UB przy ul. Ostrogórskiej (teraz to dom mieszkalny). Piwnice katowni, oryginalne zakratowane drzwi z judaszami, zardzewiały drut kolczasty. JF napisał z tej piwnicy do domu, że mu zimno i prosi o przesłanie ubrań. Rozważania o trudnościach w ustaleniu prawdy historycznej, zniekształceniach pamięci.
[00:34:00] Od dzieciństwa postać JF była świętością, zdjęcie „ikona” stało na honorowym miejscu obok bijącego zegara.
[00:35:12] Odnalezienie miejsca śmierci stryja – korespondencja przesłana przez księdza [Woźnego], zacieranie śladów. Stowarzyszenie Radomski Czerwiec’76, spotkanie Michała [Musialika?], klub Gazety Polskiej, po kilku tygodniach wmurowanie płyty (2017 r.), uroczysta msza z pocztem sztandarowym, ulga dla rodziny.
[00:44:10] W opinii boh. działanie „dla sprawy”, dla innych „wysysa się z mlekiem matki”. Kłopoty w szkole, gdy boh. opowiadał historię stryja albo o Katyniu, został pobity przez nauczyciela historii i WF, rzucenie pod samochód przez sąsiadów. „Jeśli masz coś zrobić, to zrób, bo inaczej będzie ci bardzo ciężko żyć” – dewiza boh. Ojcu było ciężko, bo zajmował się codzienną walką o byt zamiast uwolnić brata z więzienia – brat tego się spodziewał – i ojciec cierpiał przez to do końca życia.
[00:47:13] Katolicyzm z patriotyzmem szedł w parze.
[00:48:44] Proces JF był procesem pokazowym, dla zastraszenia naśladowców, bo napad się nie udał.
[00:52:39] Rodzina boh. była zaprzyjaźniona z dowódcą JF, który twierdził, że go nie znał. [00:58:40] Rodzice boh. wzięli ślub w Boże Narodzenie ’45 r, JF po 10 dniach został rozstrzelany. Ojciec wybrał własną rodzinę.
[01:01:58] najgorsza sytuacja w życiu: w wieku 16 lat, w 1968 r., boh. pojechał do Warszawy na święto „Trybuny Ludu”, wykrzykiwał hasła antykomunistyczne pod pałacem kultury, został pobity na ul. Poznańskiej. Pokolenie Kolumbów było straceńcami, zostawiło piętno w następnych pokoleniach w rodzinie, boh. czuje się spadkobiercą stryja, czuje ciężar jego idealistycznego życia.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..