Romuald Drohomirecki (ur. 1932, Bereźne) dorastał w wiosce Derażne na Wołyniu. Jego ojciec Ludomir, mierniczy przysięgły, w lutym 1943 został przez ukraińskich nacjonalistów pobity i uprowadzony (prawdopodobnie zamordowany). W marcu 1943 pan Romuald z matką i rodzeństwem przeżyli atak ukraiński na wioskę, uratowani (podobnie jak kilkunastu innych Polaków) przez znajomego Ukraińca Bojko, a następnie przez kolejnego Ukraińca o nazwisku Korolko. W kolumnie eskortowanej przez polską samoobronę dotarli do Huty Stepańskiej, a stamtąd pociągiem do Równego. Tu zostali przez Niemców włączeni do transportu robotników przymusowych do Niemiec, z którego uciekli. Po krótkim okresie ukrywania się w Równem trafili do obozu hitlerowskiego w Soldau (Działdowo), gdzie doczekali wyzwolenia. Po wojnie pan Romuald uczył się w technikum we Wrocławiu. Za domalowanie brody na portrecie Stalina trafił do kamieniołomu w Strzegomiu, a następnie z karnym nakazem pracy do Świdnicy. Ukończył studia na Politechnice Wrocławskiej. W 2013 roku wydał książkę wspomnieniową pt. „Losy”. Obecnie na emeryturze, mieszka w Olsztynie.
mehr...
weniger
00:00:10 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. w Bereźnem.
00:00:27 Ojciec był przysięgłym mierniczym – specyfika pracy. Rodzina mieszkała w Stepaniu, gdy ojciec wyjeżdżał na pomiary zabierał rodzinę ze sobą – boh. i brat pomagali ojcu stawiać tyczki miernicze, starszy brat otrzymał rower za pomoc. [+]
00:04:47 W 1948 [prawdopodobnie przejęzyczenie boh. – chodzi o 1938?] zmarł niewłaściwie leczony najmłodszy brat Bogusław – reakcja matki. Przeprowadzka do Derażnego, gdzie rodzice wynajęli mieszkanie w żydowskiej kamienicy. Właściciele domu stracili dwoje dzieci, został tylko syn Szymek – przyjaźń z boh., zawarcie „braterstwa krwi”. Rozmowy o zmarłym rodzeństwie, zabawy chłopców. Ojciec kupił dom i ziemię. Boh. z bratem hodował króliki. Zabawy dzieci nad skutym lodem Horyniem. [+]
00:16:44 Jesienią 1939 r. boh. poszedł do szkoły powszechnej i siedział z Szymkiem w jednej ławce. Kolega był zdolny, lepiej się uczył i pomagał boh. Po wybuchu wojny w szkole zostali nauczyciele Ukraińcy i Żydzi. Wkroczenie Armii Czerwonej – wygląd żołnierzy, roznoszenie przez nich wszy i pluskiew. Życie podczas sowieckiej okupacji. Nauczycielka Żydówka zabierała dzieciom medaliki – reakcja boh. na zerwanie medalika, pobicie go przez kierownika szkoły. Rodzina musiała wyprowadzić się z domu zajętego przez czerwonoarmistów – odwiedziny Szymka, który odrabiał lekcje z boh. Po powrocie do szkoły boh. nie mógł siedzieć z nim w ławce. Boh. podobała się koleżanka Żydówka Rywka – przejawy sympatii. [+]
00:25:45 Rodzina została ostrzeżona przed deportacją przez Szymka, którego ojciec był w NKWD – ucieczka z domu, Szymek przynosił jedzenie ukrywającej się rodzinie. Próba powrotu do zajętego domu, mieszkająca tam Rosjanka pozwoliła zabrać trochę rzeczy. Rodzina zamieszkała u państwa Kaczyńskich – warunki w niewielkim mieszkaniu. Mama kontaktowała się z Rosjanką mieszkającą w ich domu, która załatwiła mieszkanie na piętrze magazynu. [+]
00:33:54 Napaść Niemiec na ZSRR – ucieczka Rosjan, pozostawiony sprzęt wojskowy był zabierany przez Ukraińców. Zimą 1942 r. prawosławni zbudowali ołtarz z lodu nad rzeką, gdzie batiuszka odprawiał mszę – boh. chodził tam posłuchać śpiewu Ukrainek. Przed ołtarz przyszli Ukraińcy z siekierami, kosami, które pop poświęcił. [+]
00:37:47 W 1943 r. zaczęto mówić o mordach popełnianych przez Ukraińców. Ojciec pracował jako tłumacz w biurze niemieckiego komendanta – spory „o miedzę” między Ukraińcami a Polakami – ojciec został posądzony o kłamstwo i uderzony przez komendanta. Ojciec współpracował z partyzantami – nocą przyszli Ukraińcy, którzy pobili go, a potem zabrali. [+]
00:42:53 W połowie marca rodzinę obudziły strzały, mama ukryła dzieci pod łóżkiem – Ukraińcy przyjechali pod dom, ale nie weszli do środka. Rankiem przybiegły ukraińskie kobiety, które opowiedziały o morderstwach w Derażnem. Boh. pobiegł na pocztę do Kaczyńskich, gdzie zobaczył zwłoki kolegi Fredka, jego siostry Danusi i rodziców – reakcja boh. Niektóre Ukrainki lamentowały, inne w tym czasie rabowały dobytek Kaczyńskich. Ksiądz poprosił, by przywozić zwłoki pomordowanych – przywozili je Polacy i Ukraińcy, stan przywożonych ciał. Pogrzeb pomordowanych. Po pogrzebie do mamy podszedł Ukrainiec Korolko, który ostrzegł ją, by nie nocowała w domu. [+]
00:51:27 Rodzina zamieszkała w pobliskich Pieńkach Pendyckich u Ramusów – warunki pobytu. Mama przyprowadziła krowę z Derażnego, podczas wyprawy do sąsiedniej wsi po siano wieś została zaatakowana, do brata strzelano, ale bratu i mamie udało się schować w stodole – zachowanie Ukraińca. Po powrocie mamy i brata część mieszkańców Pieńków przeniosła się do wsi Pendyki, gdzie byli polscy partyzanci. [+]: 00:58:06 Po odejściu partyzantów na wioskę napadnięto. Rodzina schowała się w domu, który podpalono – spotkanie z uzbrojonym Ukraińcem, zachowanie młodszej siostry. Ukrainiec prowadzący rodzinę do sztabu zabił dziewczynkę na jednym z podwórek. Przed jednym z domów stał starszy Ukrainiec, który zabrał mamę z dziećmi do siebie. W jego domu było już kilkanaście osób. Przed wojną gospodarz chodził po prośbie i znał mamę. [+]
01:04:10 Gdy sytuacja się uspokoiła mama chciała iść do Stepania, gdzie mieszkała jej siostra – wyjazd wozem ze wsi. Nocleg w we wsi Stydyń Wielki u koleżanki mamy, która wyszła za Ukraińca i przyjęła prawosławie. Pomoc uzbrojonych Ukraińców, którzy wyciągnęli konia z błota. [+]
01:10:10 Ciotka została wywieziona przez Ukraińca ze Stepania do Huty Stepańskiej, gdzie gromadzili się Polacy i działała samoobrona. Jej mąż Ukrainiec zginął, ponieważ nie chciał zabić żony, Polki. Mama pojechała do wsi Dworzec, gdzie mieszkała jej rodzina – wspólna droga do Huty Stepańskiej.
01:13:03 W Hucie Stepańskiej rejestrowano uciekinierów. Rodzina zamieszkała w domu Piotrowskich, syn Czesław (w latach 80. minister górnictwa) należał do samoobrony. Walki partyzantów z banderowcami. Napady na Hutę Stepańską, przyjazd Niemców. Wyjazd Polaków z Huty – przybycie na stację kolejową, gdzie stały podstawione przez Niemców wagony. Rodzina była w wagonie, ale nocą mama z dziećmi uciekła. Mąż kobiety, która zaprosiła rodzinę do domu był kolejarzem – przejazd węglarką do Równego.
01:20:23 Podczas pobytu w Równem rodzina mieszkała w suterenie zniszczonego domu – niemiecka obława na Żydów, rozmowa mamy z żołnierzami. Niemcy zabrali rodzinę i zawieźli do pociągu, w wagonie byli Łotysze i Cyganie. Wizyta w łaźni, odwszawienie ubrań. Transport przyjechał do Działdowa (Soldau) – przejście do obozu, los starszego brata. W baraku z rodziną zamieszkała Łotyszka, lekarka, która leczyła siostrę boh. [+]
01:27:33 Boh. wraz z innymi dziećmi pracował przy budowie drogi – narzędzia pracy. Dzieci z Działdowa przyglądały się pracującym rówieśnikom – boh. miał bardzo zniszczone buty, jeden z działdowskich chłopców, Benek, przyniósł mu buty. Obuwie dawane przez Niemców. [+]
01:31:28 17 stycznia 1945 r. obóz został wyzwolony. Odgłosy zbliżającego się frontu, Niemcy wyganiali więźniów, ale mama schowała się. Do opuszczonego obozu przyszli mieszkańcy Działdowa – spotkanie z Benkiem, który zabrał rodzinę do swojego domu. Kąpiel przygotowana przez mamę Benka. Rodzina zamieszkała na strychu domu, obok mieszkała lekarka, Rosjanka – rozmowy z boh. [+]
01:36:33 Podczas zabawy bronią Benek został postrzelony w rękę. Ojciec Benka, kolejarz, zawiadomił mamę o przyjeździe repatriantów z Wołynia, transport zatrzymał się w Działdowie – znalezienie ciotki Stefanii Sobolewskiej. Wyjazdy do okolicznych miejscowości w poszukiwaniu miejsca do zamieszkania. Wyjazd do Olsztyna, gdzie mieszkała ciotka Sobolewska. Mama znalazła dom przy ul. Traugutta i rodzina tam zamieszkała.
01:41:41 Boh. chodził do szkoły podstawowej, zachowanie boh. – przejawy wojennej traumy. Jednej z nauczycielek zginęła cała rodzina – rozmowy z boh.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
01:43:34 W 1947 r. boh. skończył szkołę i chciał iść do szkoły kadetów w Legnicy – reakcja matki. Boh. pojechał do szkoły, gdzie pokazano mu list przez nią napisany. Boh. nie wrócił do domu, ale tułał się na Ziemiach Odzyskanych. Podczas jednego z przejazdów konduktor wysadził boh. w Strzegomiu – spotkanie ze Stanisławem Drozdowskim, który zabrał boh. do domu. Stanisław Drozdowski był nauczycielem w Liceum Mechanicznym, do którego boh. zaczął chodzić. Wizyta mamy. [+]
01:49:15 Po ukończeniu szkoły w Strzegomiu boh. wyjechał do w technikum we Wrocławiu, które ukończył w 1953 r. – złożenie papierów na Politechnikę, przyjęcie na studia. Boh. polecono udekorowanie portretów Stalina i Lenina, za domalowanie brody Stalinowi został skazany na dwa lata robót w strzegomskich kamieniołomach. [+]
01:50:52 Wujek Drozdowski załatwił zmianę wyroku na karny nakaz pracy w zakładach A6 w Świdnicy, gdzie produkowano aparaturę precyzyjną. Dyrektorem zakładu był znajomy ojca, który zatrudnił boh. na stanowisku technika normowania. Pracownikami zakładu byli wykształceni ludzie, którzy narazili się władzy – propozycja pomocy w nauce. Boh. zdobył niemieckie techniczne książki, z których się uczył. Pod koniec odbywania kary pisał prace magisterskie starszym kolegom. [+]
01:54:30 Nawiązanie kontaktu z potomkami Korolki – z boh. skontaktowała się Wanda Rostowska, reżyserka, która zaproponowała mu udział w filmie pt. „Mój przyjaciel wróg”. Wyjazd na Ukrainę, gdzie boh. spotkał w Derażnem córkę Korolki i jego wnuczkę. Spotkanie z Wierą Bojko. Ukrainiec, który wywiózł ciotkę ze Stepania został za to zamordowany przez banderowców. W Derażnem byli Ukraińcy, którzy zginęli za pomoc Polakom.
02:01:53 Słowikowscy mieli rzeźnię i sklep mięsny w Derażnem, z licznej rodziny uratował się jeden syn, któremu pomógł Ukrainiec. We Wrocławiu mieszkała Stanisława Jaworska, która miała po wojnie kontakt ze Słowikowskim.
02:03:19 W domu Bojki ukrywało się kilkanaście osób, m.in. Krogulec. W Olsztynie była kobieta z Pendyk, z którą boh. spotkał się podczas wizyty prezydenta Kaczyńskiego. Córka Korolki pobudowała się na działce należącej do rodziny. Odszkodowanie za mienie zabużańskie. W domu w Derażnem jest obecnie szkoła muzyczna.
02:08:34 W domu pod oknem była skrytka, mama schowała tam świadectwo boh. ze szkoły i kilka zdjęć. W piwnicy pod cegłami ojciec trzymał pistolet, boh. znalazł go po wojnie. Wyjście uciekinierów z Huty Stepańskiej – boh. przenosił informacje między strażą a kolumną, ale mama mu tego zabroniła.
02:13:04 W Hucie Stepańskiej brat dostał drewniany karabin – atrapę broni. Atrapy robili miejscowi stolarze. W ochronie kolumny było niewielu uzbrojonych ludzi.
02:15:26 Szymek przez jakiś czas ukrywał się domu boh., potem poszedł z partyzantami do lasu i ślad po nim zaginął. Ojciec Szymka uciekł z wycofującymi się Rosjanami, matka została zastrzelona. Rywka z rodziną także została zabita. Zagłada Żydów z Derażnego.
02:18:21 Podczas pasterki do kościoła przyszli Rosjanie i Żydzi, którzy przerwali mszę. NKWD stało przy drzwiach i aresztowało niektórych wychodzących – zastrzelenie uciekiniera. [+]
02:20:00 Mama zorganizowała zabawę dla Rosjan w Derażnem. Niektórzy żołnierze Armii Czerwonej byli uwolnionymi skazańcami – boh. widział w Olsztynie zabicie żołnierza przez oficera. Zdobywanie jedzenia tuż po wojnie.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..