Teresa Gwara z domu Chołocińska (ur. 1939, Szwagrów k. Połańca), córka Tadeusza Macieja Chołocińskiego. Ojciec, oficer rezerwy wojsk pancernych, został zmobilizowany we wrześniu 1939 do jednostki w Lublinie. Aresztowany przez sowietów, trafił do obozu w Starobielsku i zginął w Charkowie. Mama do 1944 r. mieszkała z córką w majątku Krzysztofa Radziwiłła w Szwagrowie, po zajęciu terenów przez Armię Czerwoną wyprowadziła się do Osieka. W latach 1945-46 mieszkała w Grodzisku Mazowieckim, w 1946 wyjechała z rodziną do Pszenna koło Świdnicy, gdzie pracowała w Cukrowni Dolnośląskiej. W 1955 r. mama przeprowadziła się z córką do Świdnicy i tu pani Teresa ukończyła liceum ogólnokształcące. W latach 1957-62 pani Teresa studiowała w Wyższej Szkole Rolniczej we Wrocławiu. Po ukończeniu studiów podjęła pracę dydaktyczną na uczelni, doktoryzowała się w 1972 r. Po przejściu na emeryturę w 2005 r. pani Teresa zajęła się pracą społeczną, m.in. działa w Stowarzyszeniu Dolnośląska Rodzina Katyńska. Mieszka we Wrocławiu.
more...
less
00:00:00 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1939 r. w Szwagrowie.
00:00:11 Przedstawienie rodziców: Zofii i Tadeusza Chołocińskich, którzy pobrali się w styczniu 1938 r. i zamieszkali w majątku ojca w Baranowie Sandomierskim. Ojciec wybudował młyn w majątku.
00:00:43 Ojciec wyjeżdżając na front zostawił ciężarną żonę w majtku Radziwiłłów w Szwagrowie, gdzie plenipotentem był jego stryj . Mama z boh. mieszkała w majątku do 1944 r., po wkroczeniu sowietów przeprowadziła się do Osieka, a w 1945 r. wyjechała do Grodziska Mazowieckiego, gdzie mieszkała do stycznia 1946 r.
00:02:00 Mama codziennie wychodziła na dworzec oczekując na powrót ojca. Dziadek, przed wojną akcjonariusz ciechanowskiej cukrowni, wrócił z sowieckiej niewoli i wraz z zięciem, także cukrownikiem, miał organizować przemysł cukrowniczy na Dolnym Śląsku – przyjazd rodziny do Pszenna koło Świdnicy.
00:03:02 Jesienią 1946 r. boh. poszła do II klasy szkoły podstawowej w Pszennie, potem dojeżdżała do liceum w Świdnicy, dopóki w 1955 r. nie przeniosła się z mamą do miasta. Mama pracowała w cukrowni, gdzie była kierowniczką administracji. W 1968 r. rodzina przeprowadziła się do Wrocławia, gdzie przeniesiono dyrekcję cukrowni.
00:03:52 Boh. w latach 1957-62 studiowała w Wyższej Szkole Rolniczej, po ukończeniu studiów została na uczelni, gdzie doktoryzowała się. W 2005 r. przeszła na emeryturę i działa społecznie.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:04:34 Rodzice po ślubie zamieszkali w Baranowie Sandomierskim. 3 września 1939 r. ojciec, oficer rezerwy broni pancernej, wyjechał do swojej jednostki stacjonującej w Lublinie. Wspomnienie piosenki Mieczysława Fogga „Ta ostatnia niedziela”, którą 3 września nadawano przez radio. Boh. urodziła się 9 listopada i znała ojca z opowieści, listów i fotografii. Dorastając pytała o ojca – reakcja na jego fotografię. Boh. jako mała dziewczynka pisała do ojca listy. Sytuacja po wojnie – przeprowadzki, wychowanie przez mamę. [+]
00:07:23 Boh. jako dziecko interesowała się zwierzętami. Podczas pobytu w majątku w Szwagrowie stawała na drodze zwierząt idących do wodopoju, więc mama przywiązywała ją do płotu. Naloty na Szwagrów. [+]
00:08:27 Przyjście czerwonoarmistów do chałupy, w której boh. mieszkała z mamą w Osieku. We wsi działał parowy młyn wyłączany w niedzielę – żądanie uruchomienia młyna, groźby wobec boh. Zabicie bocianów przez radzieckiego żołnierza – reakcja gospodarza. [+]
00:11:36 W Grodzisku Maz. Boh. chodziła do przedszkola – oczekiwanie na powrót ojca. Przeprowadzka do Pszenna, gdzie mama pracowała jako ogrodniczka w ogrodzie Cukrowni Dolnośląskiej, potem jako sekretarka w męskim gimnazjum cukrowniczym. W 1955 r. rodzina przeprowadziła się do Świdnicy, a mama pracowała w dyrekcji cukrowni. Pytania o ojca – na Wszystkich Świętych boh. paliła świeczki przy grobie Nieznanego żołnierza.
00:13:23 Stryj Chołociński w czasie wojny prowadził majątek w Szwagrowie – deputaty dla dzieci. Pomoc okolicznych rolników. Mama była w partyzanckim oddziale Jędrusiów – szyła odzież ze spadochronów. [+]
00:15:19 Przeprowadzka do Pszenna – boh. chorowała i przebywała w prewentorium w Sulistrowicach. Pomoc ze strony kierownictwa cukrowni – wyżywienie dla rodzin pracowników, zakup podręczników dla dzieci, wypożyczanie instrumentów dzieciom uzdolnionym muzycznie.
00:17:02 Podczas pobytu w Osieku czerwonoarmista ukradł pomidory z parapetu i mama nazwała go złodziejem – szukanie mamy przez żołnierzy. Zaproszenie w 1944 r. na Wigilię radzieckiego oficera, który mieszkał u tego samego gospodarza – boh. zdejmowała cukierki z choinki i chowała je dla taty. [+]
00:20:02 W styczniu 1938 r. ojciec został awansowany na porucznika, służył prawdopodobnie w 24 Pułku Ułanów. 3 września [1939] wyjechał do Lublina. Pod koniec 1939 r. Rosjanie zwalniali z obozów jenieckich szeregowców. W obozie w Starobielsku część dla oficerów i dla szeregowców była oddzielona drutami, ojciec chodził przy ogrodzeniu i pytał, czy jest ktoś z sandomierskiego – spotkanie z krawcem z Połańca, który znał rodzinę i skontaktował się z mamą po wypuszczeniu z obozu. Radość rodziny, że ojciec wróci z niewoli do domu. Pierwszy list od męża mama dostała pod koniec grudnia 1939 r. – korespondencja między małżonkami. [+]
00:25:23 Poszukiwania ojca przez Czerwony Krzyż i powojenną prasę. Nazwisko ojca na liście oficerów rozstrzelanych w Charkowie. Korespondencja rodziców.
00:27:52 Rodzina była pod okupacją niemiecką i uniknęła prześladowań z powodu ojca. W 1943 r., po odkryciu grobów w Katyniu, publikowano w gazetach nazwiska ofiar i pojawiło się nazwisko „Tadeusz Andrzej Chołociński”. Reakcja mamy, która nie uwierzyła, że może chodzić o jej męża. W 1965 r. mąż boh. był na praktykach w Danii i widział niemiecką gadzinówkę z okresu okupacji, duńskie radio nadawało w kwietniu apel poległych i padło nazwisko ojca boh. [+]
00:31:21 Mama sądziła, że sprawa Katynia to niemiecka propaganda. Boh. miała zakaz mówienia o ojcu i jego pobycie w Starobielsku. Mama po wojnie intensywnie poszukiwała ojca – podejrzenia, że jest w gułagu.
00:33:06 W imieniny ojca mama i boh. chodziły na cmentarz i zapalały świeczkę na grobie Nieznanego Żołnierza. Album ze zdjęciami ojca. Ojciec w Baranowie Sandomierskim uruchamiał nowoczesny młyn elektryczny – Rosjanie zabrali wszystko, łącznie z kamieniami młyńskimi. Młyn w Osieku działał w 1985 r. – spotkanie z ówczesnym właścicielem.
00:35:27 Ojciec odchodząc do wojska zostawił mamie spis rzeczy, którymi powinna się zająć do czasu porodu. Przy stole wigilijnym zawsze było miejsce dla ojca. Jego obecność w życiu rodziny.
00:36:42 Rodzina mamy mieszkała w Ciechanowie i Warszawie, do Pszenna przyjechał ojciec mamy i mąż jej siostry, którzy uruchamiali cukrownię – po rozruchu zakładu obydwaj wyjechali i uruchamiali następne cukrownie. Po przejściu na emeryturę dziadek wrócił do Świdnicy. Boh. nie rozmawiała z koleżankami o ojcu.
00:37:50 Mama miała nadzieję na wyjaśnienie sprawy ojca. Boh. podczas studiów mieszkała u Sióstr Urszulanek – wezwania na milicję, gdzie pytano ją, dlaczego nie mieszka w akademiku i dlaczego studiuje w szkole rolniczej. Boh. chciała pojechać na wczasy studenckie do Bułgarii, ale nie dostała paszportu. Boh. miała stypendium jako półsierota wojenna. [+]
00:40:14 Wszyscy z rocznika 1939, w tym boh., oblali maturę z przedmiotu „nauka o Polsce i świecie współczesnym” – boh. pytano o tezy XX zjazdu KPZR. Boh. powtarzała rok i dobrze się przygotowała do egzaminu na studia.
00:41:36 Boh. pisała w życiorysie, że ojciec zginął podczas działań wojennych. Obroniła doktorat w 1972 r. i pracowała na uczelni w katedrze hodowli drobiu. Prace społeczne po przejściu na emeryturę.
00:43:19 W 1994 r. mama i boh. wstąpiły do Dolnośląskiej Rodziny Katyńskiej. W 2000 r. była na otwarciu cmentarza w Charkowie, składanie kwiatów przy kurhanach, wrażenia. W 2005 r. boh. była na uroczystościach w Starobielsku.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.