Tatarowski Konrad cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1824

6 listopada 2023, Łódź

2:29

Konrad Tatarowski (ur. 1948, Łódź) pochodzi z rodziny rzemieślniczej. Uczył się w szkole podstawowej i liceum na Chojnach, uprawiał biegi sprinterskie. Ukończył polonistykę na Uniwsytecie Łódzkim u prof. Stefanii Skwarczyńskiej. Uczestniczył w protestach marcowych 1968. Pracownik naukowy w dziedzinie krytyki literackiej. Poeta. Uczestnik opozycji, jeden z liderów środowiska korowskiego. Kolporter, animator, członek „Solidarności”. Internowany w stanie wojennym (Łęczyca, Łowicz, Kwidzyn). Od 1983 na emigracji w Stanach Zjednoczonych i w RFN. W latach 1983-94 dziennikarz rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa. Powrócił do kraju, doktoryzował się i habilitował. Profesor w Katedrze Medioznawstwa UŁ.

[00:01:00] W maju 1984 r. decyzja Polskiego Komitetu Olimpijskiego o bojkocie igrzysk olimpijskich w Los Angeles – decyzja polityczna. Protest olimpijczyków: Janusz Pyciak-Peciak, Irena Szewińska i sportowców: Władysław Kozakiewicz, Andrzej Supron, Paweł Skrzecz.
[00:03:05] Pomysł startu polskich sportowców pod flagą olimpijską, list do Antonia Samarancha (MKOL) i Petera Ueberrotha, szefa komitetu organizacyjnego igrzysk w Los Angeles. Wśród wspierających akcję: Witold Sułkowski z Waszyngtonu, Józef Kunc. Boh. miał wystąpić w biegach sprinterskich, które uprawiał do 19 roku życia. Obok boh. list podpisał Bartosz Pietrzak, Witold Sułkowski, Paweł Waligórski. Brak reakcji organizatorów na polską inicjatywę, zainteresowanie prasy polonijnej.
[00:06:40] Bojkot igrzysk jako rewanż za bojkot igrzysk w Moskwie przez świat zachodni. Rodzina boh. w Los Angeles: żona Barbara w ciąży z synem Dawidem, córka Joanna, dom w dzielnicy Anais.
[00:08:00] Opinia boh: realizacja igrzysk pod dyktando „biznesu reklamowego”, stronniczość mediów. Udział Chińczyków po raz pierwszy w igrzyskach (15 złotych medali): „nowa potęga sportowa”. Zabawne wspomnienie Piotra Załuskiego o boh.
[00:12:03] Pobyt w Stanach Zjednoczonych: „stała próba powrotu do tego, czym żyłem w Polsce”. Pomoc prof. Rotshild Stone [?], praca przy redakcji książki. Problemy z urzędem pomocy społecznej z powodu złamania zakazu pracy podczas otrzymywania zasiłku dla bezrobotnych, pomoc Kunca. Spotkania polsko-żydowskie (m.in. z udziałem Jerzego Lerskiego).
[00:16:20] Spotkanie w urzędzie imigracyjnym – nakaz zwrotu zarobku. Pomoc wyższego urzędnika imigracyjnego, Azjaty: „ja też byłem refugee”. [+]
[00:18:50] Nieustanne poszukiwanie możliwości godziwego zarobku: nawiązanie kontaktów z działaczem emigracyjnym Bolesławem Wierzbiańskim z „Nowego dziennika”, Mirosławem Chojeckim z „Kontaktu”, Barbarą Toruńczyk z „Zeszytów literackich” – publikacja tekstów i wierszy bez wynagrodzenia. Instytut nauki języków obcych dla żołnierzy amerykańskich w Monterey, Defense Language Institute Foreign Language Center (Henryk Skwarczyński, Jerzy i Hanna Gutkowscy).
[00:21:50] Pomysł zatrudnienia boh. w Radiu Wolna Europa (RWE) w Monachium na początku 1984 r. (Zbigniew Sekulski), odpowiedź Zdzisława Najdera – zaproszenie na rozmowę w Nowym Jorku. Pomoc prof. Janusza Maciejewskiego.
[00:24:10] Wyjazd do Nowego Jorku na koszt RWE, przebieg rozmowy z Najderem, wizyta w studiu radiowym. Poznanie Tadeusza Zachurskiego. Pierwsze zlecenie od Najdera: recenzja książka Leopolity „Mundury i garnitury”.
[00:27:50] Zaproszenie do Monachium – wyjazd 1 października 1984 r., zatrudnienie w RWE następnego dnia. Mieszkanie przy Oberföhringer Str. Trudny początek pracy, „reemigracja”.
[00:31:30] „Dwie Ameryki” w Los Angeles, kurs angielskiego dla cudzoziemców. W radiu serwis prasowy agencji AP, Reuters, DPA, PAP po angielsku, angielski jako język kontaktów w pracy.
[00:35:30] Nauka dziennikarstwa i dziennikarstwa radiowego. Organizacja dnia pracy: poranne zebrania redakcyjne. Codzienne audycje wieczorne „Fakty-wydarzenia-opinie”, „Panorama dnia”. Zastępca Najdera Andrzej Krzeczunowicz. Aktywny dziennikarz starszego pokolenia Tadeusz Nowakowski, „ambasador sprawy polskiej”. [+]
[00:40:45] Alina Grabowska, dziennikarka z Łodzi („Głos robotniczy”), komentatorka polityczna RWE.
[00:42:00] „Dość prosta robota” w RWE, zasady zatwierdzania tekstów na antenę. Pierwsze nagranie boh. realizowane przez Kołodziejskiego. Pomoc aktorki Barbary Nawratowicz, trening dykcji.
[00:48:37] Śmierć księdza Popieuszki – debiut komentatorski (esej) boh. 19 października 1984 r. Spiker Stanisław Elsner Załuski. Audycja boh. „Przegląd prasy podziemnej”.
[00:51:10] Doświadczony dziennikarz Józef Ptaczek wywieziony na Syberię, wrócił z Armią Andersa, jego ojciec zginął w Katyniu. Grupa poetycka Kontynenty z Londynu, Kanady, Stanów Zjednoczonych – publikowali w PRL w „Poezji” [+].
[00:56:10] Zainteresowania RWE literaturą polską i poezją emigracyjną. Historia RWE, początki w Nowym Jorku (1951 r.): Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Tymon Terlecki. Technologia produkcji nagrań, przewaga tematów kulturalnych. Wierzyński – analityk polityczny, tomik Wierzyńskiego „Czarny polonez”. Wspomnienia Wierzyńskiego o Staffie i skamandrytach. Opinia językoznawcy Romana Jakobsena o Wierzyńskim. Pierwsze audycje RWE nie zachowały się.
[01:01:05] Początek RWE w Monachium od 3 maja 1952 r. (pierwsza sekcja czechosłowacka). Od marca 1985 r. propozycja od Najdera przejęcia audycji „Przegląd prasy podziemnej”. Obszerny, bogaty dział researchu prasowego. [+]
[01:04:04] Boh. został komentatorem audycji „Fakty-wydarzenia-opinie”. Jadwiga Kaczyńska „Kruszyna” i Zbigniew Dłubak prowadzili nasłuch radiowy do działu monitoringu – rozgłośnie ogólnokrajowe i lokalne Polskiego Radia. [+]
[01:06:03] Oddzielny dział dokumentacji prasy podziemnej, studenckiej prowadzony przez Witolda Pronobisa [+]. Tygodniowy przegląd audycji RWE. Współpracownicy boh. przy przygotowywaniu „Przeglądu prasy podziemnej”: Krzysztof Turowski (Paryż), Emil Morgiewicz (Monachium), więzień polityczny PRL, wrócił do Polski w 1989 r.
[01:12:25] Jan Tomkowski, literaturoznawca, na przełomie lat 80. i 90. przygotowywał audycje o polskich pozytywistycznych twórcach na emigracji. Zbigniew Dominiak, Jerzy Weber (szkic o Orwellu). Jacek Kalabiński, korespondent RWE w Nowym Jorku, „czołowy propagandysta PRL”. Odejście Najdera z RWE w 1989 r.
[01:16:17] Maria de Hernandez-Paluch, korespondentka z Paryża, Bronisław Wildstein – współpracownik przy audycjach kulturalnych (Milan Kundera, „Nieznośna lekkość bytu”). Inni prowadzący długie audycje literackie „Rozmowy okrągłego stołu”. Pisarze z Paryża: Wojciech Karpiński, Ewa Bieńkowska. „Miłosz nie chciał współpracować” z RWE.
[01:20:35] Zamknięcie audycji „Przegląd prasy podziemnej” w 1989 r., „bo już nie było prasy podziemnej. Od 1990 r. wprowadzanie przez boh. archiwalnych odcinków audycji „Polscy twórcy na emigracji”: Wierzyński, Stanisław Baliński, londyńskie kabarety Mariana Hemara z Władą Majewską, wierszowane komentarze Hemara. Wacław Krajewski. Reportaże Wojciecha Trojanowskiego.
[01:25:59] Omawianie emigracyjnych książek literackich starszego i młodszego pokolenia (m.in. Jacek Bierezin, Paweł Jocz, Jan Lebenstein). Wyjazd w 1991 r. do Paryża – kontakt z paryską „Kulturą”, rozmowy z Giedroyciem, Gustawem Herlingiem-Grudzińskim. Spotkania z Bierezinem, Adamem Zagajewskim, Wojciechem Karpińskim, Barbarą Toruńczyk.
[01:28:40] W 1992 r. pobyt boh w Londynie. Emigracja paryska wokół Giedroycia: „miękka kooperacja z komunizmem”, podobnie uważał Jan Nowak Jeziorański w RWE . „Stara” emigracja londyńska: antykomunistyczna, odmowa jakichkolwiek kontaktów z władzami PRL. „Kultura” paryska vs „Wiadomości” londyńskie Grydzewskiego – oba tytuły zarządzane autorytarnie.
[01:31:30] Ostatnią redaktorką „Wiadomości” była Stefania Kossowska dd. Szurlej „związana ze środowiskiem endeckim”. Specyfika redagowania „Wiadomości” – zgodnie z upodobaniem Grydzewskiego. Finansowanie „Wiadomości” z subskrypcji oraz przez prywatnych darczyńców (Antoni Borman). Opublikowanie w „Kulturze” listu [księdza?] z RPA odcinającego się od pretensji o Lwów i Wilno, skandal w środowisku emigracyjnym.
[01:35:40] Po śmierci Grydzewskiego zastąpił go w „Wiadomościach” Michał Chmielowiec, a następnie Kossowska. „Wykruszenie” się starej emigracji. Autorskie wydania Chmielowca i Kossowskiej, konsekwencja redaktorów.
[01:38:50] Krystyna i Czesław Bednarczykowie, niezaangażowani emigranci z Londynu. Czesław był poetą w Armii Andersa, publikował wiersze w „Orle Białym” pod redakcją Giedroycia i Czapskiego. W Londynie pracował jako pielęgniarz w szpitalu, z czasem zaczął wydawać literaturę, Oficyna Poetów i Malarzy.
[01:41:40] Krystyna Bednarczyk walczyła w powstaniu warszawskim, wysłana jako łączniczka do Włoch, gdzie dotarła po upadku powstania, została na Zachodzie. Działalność wydawnicza Bednarczyków: czasopismo ilustrowane „Oficyna poetów i malarzy”, wiersze poetów z Polski, m.in. Stanisław Barańczak, Jacek Bierezin, Czesław Miłosz, publikacja wierszy poetów emigracyjnych z Kanady i Stanów Zjednoczonych, Marian Czuchnowski, malarz i rysownik Feliks Topolski.
[01:44:20] Spotkanie boh. z Bednarczykami w siedzibie Oficyny przy moście Waterloo w Londynie
[01:47:24] Poznanie w POSK (Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny) w Londynie pisarki Ireny Bączkowskiej, autorki opowiadań wspomnieniowych. Audycje o pisarce Marii Danilewicz-Zielińskiej. [+]
[01:50:30] Po powrocie do Polski w latach 90. nawiązanie współpracy z pismem „Tygiel Kultury”, publikacja opowiadań Marii Danilewicz-Zielińskiej. Konrad Garda, łódzki prokurator podróżnik.
[01:52:35] „Inspirujące” kontakty w Londynie: malarz Stanisław Frenkiel, w Paryżu: Jan Lebenstein, Maciej Niemiec.
[01:55:08] Kolejne spotkanie z Giedroyciem, rzeźbiarz Paweł Jocz (postać na grobie Jacka Bierezina jego autorstwa).
[01:57:45] Ostatnia audycja boh. – rozmowa z malarzem Zbigniewem Dłubakiem z Paryża nadana po ogłoszeniu likwidacji RWE. Radykalne poglądy antykomunistyczne Jana Lebensteina.
[01:59:45] Józef Mackiewicz publikował w czasie wojny swoje opowiadania w niemieckiej gadzinówce „Goniec lwowski” – „nienawiść” z Janem Nowakiem-Jeziorańskim. Relacje Mackiewicza z Katynia. Opinia Jeziorańskiego o Mackiewiczu: „kolaborant i zdrajca”. [+]
[02:03:05] Włodzimierz Odojewski w RWE od początku lat 70. Barwne kontakty z Pawłem Joczem, wyjechał do Paryża w 1968 r., organizował „wielkie przyjęcia”.
[02:08:50] Otwarcie na środowiska emigracyjne w czasie odwilży („potopu”) w 1956 r. odcięcie się niektórych twórców od kontaktów z PRL (Andrzej Bobkowski, pisarze londyńscy). „Kultura” bardziej otwarta na współpracę. Z powodu nadmiernej ingerencji cenzury „Dzienniki” Gombrowicza nie ukazały się w PRL. Powieść „Obóz wszystkich świętych” Tadeusza Nowakowskiego wycofana z drukarni w ostatniej chwili. [+]
[02:12:38] Opór twórców emigracyjnych przed powrotem do kraju. Powrót Cata Mackiewicza był „szokiem dla emigracji” – został premierem (rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie). Stanisław Wygodzki – emigrant marcowy. Twardy zakaz przyjazdu do Polski dla wszystkich pracowników RWE – groźba procesu sądowego. Coraz większy przypływ do Niemiec Polaków z PRL w połowie lat 80.
[02:15:20] Romuald Szeremietiew (z KPN) jako pierwszy wystąpił na antenie RWE pod własnym nazwiskiem, potem Tomasz Jastrun, Antoni Pawlak, Ewa Lipska. Zakończenie zagłuszania RWE w 1988 r,. pierwsze oficjalne biuro RWE w Warszawie w 1989 r.
[02:17:05] Pierwszy przyjazd boh. do Polski w lipcu 1990 r., po likwidacji SB i cenzury. Maciej Wierzyński pierwszy szef warszawskiego biura RWE, Stopniowa utrata tożsamości rozgłośni emigracyjnej. Działalność Mroczyka w Warszawie po 1990 r., „to już nie było to samo”.
[02:21:00] Zmiana pozycji pisarzy emigracyjnych, oficjalne wydania opracowań pism i książek przez Instytut Literatury.
[02:24:00] Próba podsumowania biografii boh. Podczas emigracji zmiana zawodu – z naukowca na dziennikarza. Próby działalności dziennikarskiej po powrocie do Polski – brak koncesji dla rozgłośni radiowej. Skłócony zespół Radia Łódź.
[02:27:40] Powrót do pracy naukowej: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, WSHL, doktorat, powrót na Uniwersytet Łódzki jako medioznawca.
more...
less

Śreniowski Józef

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film