Stanisława Wanda Nogaj (ur. 1939, Zastawie), mniszka benedyktynka z Opactwa św. Wojciecha MB w Staniątkach. Pochodzi z rodziny osiadłej przed wojną na Wołyniu. Najmłodsza w rodzinie, starsze rodzeństwo: Władysław i Mieczysław (bliźniacy), Kazimierz, Józef i Halina. W październiku 1939 ojciec Jan Nogaj został aresztowany przez Rosjan i wszelki ślad po nim zaginął. 10 lutego 1940 r. z mamą i rodzeństwem została deportowana na Syberię. Zmarli tam jej bracia bliźniacy Władysław (1941) i Mieczysław (1944). W 1946 roku reszta rodziny powróciła do Polski i osiedliła się na „Ziemiach Odzyskanych” w Kuropatniku. W 1953 roku Stanisława Wanda Nogaj ukończyła miejscową szkołę podstawową. W latach 1953-1955 uczęszczała do Zasadniczej Szkoły Drzewnej w Złotoryi, zdobyła specjalność stolarza drzewnego. W latach 1955-1958 kształciła się na handlowca w Zasadniczej Szkole Handlowej w Legnicy. Wykształcenie uzupełniła o maturę w 1968 r. w zaocznym Technikum Ekonomicznym we Wrocławiu (kierunek: administracja terenowa). W latach 1960-1969 pracowała jako księgowa w Miejskim Zarządzie Budynków Mieszkalnych w Strzelinie (po reorganizacji: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej). W latach 1969-1980 kierowała sekcją księgowości głównej w Instytucie Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Mera-Elwro we Wrocławiu. 5 marca 1980 r. przyjechała do opactwa w Staniątkach, następnego dnia została przyjęta do klasztoru, 9 marca otrzymała habit. 31 marca 1980 r. dobiegł końca jej urlop, więc rozwiązała umowę o pracę z Mera-Elwro i została w klasztorze. 9 września 1980 r. odbyła się uroczystość jej obłóczyn i przyjęcia klasztornego imienia Benedykta. 31 października 1982 r. złożyła czasowe śluby zakonne. W 1985 r. wskutek konfliktu z matką przełożoną została chwilowo wydalona z zakonu, przyjęto ją z powrotem i 30 października 1985 r. odnowiła śluby. 22 lutego 1987 r. złożyła śluby wieczyste. Jej starszy brat Józef Nogaj został ciężko pobity przez ZOMO w pierwszym dniu stanu wojennego i zmarł na skutek obrażeń 29 kwietnia 1982 r. Mama Marianna Nogaj z domu Nowak (ur. 1904 r.) zmarła wskutek wylewu w 1985 r. w szpitalu w Strzelinie.
więcej...
mniej
[00:00:08] Ur. 28 lipca 1939 r. w Zastawiu k. Równego na Kresach Wschodnich, rodzice Jan i Marianna dd. Nowak. Rodzeństwo: bliźniaki Mieczysław i Władysław (ur. 1924), Kazimierz (1927), Józef (1931), Halina (1935). Pochodzenie: ojciec z Wyszmontowa, mama z Drygulca k. Ćmielowa. Ziemia na Kresach otrzymana przez ojca za udział w wojnie 1920 r., piętrowy dom wynajmowany wojsku. Trzy konie ojca, wyścigowy koń Alfons. Osadnicy wojskowi z Zastawia.
[00:05:25] Dwóch Ukraińców zatrudnionych do pomocy w gospodarstwie, bliskie związki z wojskiem polskim, doniesienie na ojca do NKWD, aresztowanie wkrótce po 17 września [1939]. Zasada panująca w domu: bezwzględne dochowanie tajemnicy. [+]
[00:07:51] Pożegnanie ojca z domem i rodziną, uwięzienie ojca w Zdołbunowie. Próba odwiedzenia ojca w areszcie, nieodczytany gryps zaszyty w bieliźnie. Nieznany dalszy los ojca, bezowocne poszukiwanie grobu.
[00:10:20] Wywiezienie rodziny na Syberię 10 lutego [1940] o świcie. Becik boh. zrobiony z poduszki. Zbiórka w Równem, pociąg: 50 wagonów bydlęcych, ok. 50 osób w wagonie. Warunki podróży: nieliczne prycze, dziura asenizacyjna za zasłoną, wrzątek do picia i słona zupa rybna.
[00:13:50] Przystanek w Wołogdzie, punkt docelowy: Szujsk (Shuiskoe), kwartał 28. Zamieszkanie w zapluskwionych barakach. Walka z robactwem, bolesne pogryzienia. Praca braci bliźniaków przy karczowaniu lasu. Szkoła w miejscowości Motor. Śmierć brata Władka z odmrożenia w 1941 r., wiersz pod szpitalną poduszką [+]. Trumna zbita z desek, kradzież ubrania z brata w grobie.
[00:19:10] Po ataku Niemiec na ZSRR wywiezienie rodziny w głąb ZSRR do Jekaterinowki w okolice Omska i Tumienia, zamieszkanie w zarekwirowanym domu z Czeszką. Spanie na piecu. Zapadanie na kurzą ślepotę z braku witamin, brat Kazimierz – leczenie tranem. Trudy podróży powrotnej – zagubieni po drodze. Boh. pod opieką siostry, poszukiwanie jedzenia, kradzież ziemniaków przez siostrę. [+]
[00:24:23] Głód w Jekaterinowce, zakaz zbierania resztek z pola, podkradanie zmarzniętych ziemniaków, kłosów zbóż nocą przez braci [+]. Wigilia bez jedzenia, sprzedanie boh. stolarzowi Rosjaninowi za mleko, wiadro ziemniaków i 100 rubli, odebranie boh. przez mamę. Kwaśne mleko wypite przez mamę. [+]
[00:31:40] Jeżyny i maliny zbierane przez brata w lesie. Nauka Haliny i Józka w szkole w Motorze. Zima na Syberii, zakup ciepłego ubrania i walonek dla boh. przez komisarza kołchozu [+]. Zabiegi o zaadoptowanie Józka. Ubranie wspólne z siostrą, sąsiad Wania, zabawy na sankach, przejścia kopane pod śniegiem. Wepchnięcie boh. do studni przez kolegę, uratowanie nieprzytomnej przez sąsiadkę. Lanie dla Wani. [+]
[00:38:50] Ciągły głód: zbieranie soku z młodych brzóz, jedzenie kory brzozy, wykradanie ptasich jaj. Wyprawa na cmentarz z siostrą w poszukiwaniu poziomek. Obchody rocznicy rewolucji październikowej, akademie z udziałem rodzeństwa. Uczenie [przed wojną] geografii i tabliczki mnożenia przez ojca. Wysoki poziom nauki na Syberii. Wytwarzanie atramentu z sadzy. Kontrole higieniczne w szkole. [+]
[00:45:05] Praca mamy w kołchozie, podkradanie chleba za sklepu przez brata, udawane bicie za karę. Namawianie mamy do oddania dzieci do domu dziecka. [+]. Powrót do Polski ostatnim transportem w 1946 r., pożegnanie przez stolarza [+]. Wykradanie zwierząt gospodarskich przez wilki.
[00:49:30] Watahy wilków oczekujące przy torach kolejowych na ciała ludzi zmarłych w drodze na Syberię [+]. Suchary naszykowane przez mamę na drogę, pomoc żywnościowa z UNRRA, obrzęk głodowy.
[00:51:01] Przyjazd do Białej Podlaskiej, wychudłe dzieci. Wspomnienie pierwszego chleba w Polsce [++]. Przyjazd do Krzycka, praca mamy na plebanii, pierwsza komunia dla dzieci z Syberii, poczęstunek: ciasto i kawa zbożowa.
[00:54:13] Osiedlenie na Ziemiach Odzyskanych, wiadomości o rzezi wołyńskiej. Ocalały dom rodzinny boh. zamieszały przez Ukraińca. Wspomnienia siostry z dzieciństwa, kryjówka w psiej budzie u sąsiada Synusia.
[00:58:30] Osiedlenie w Strzelinie, dom po gospodarzu Jermanie. Pierwsza komunia brata Józka. Flegier – rodzina dobrych Niemców. Głód w Polsce. Koleżanka Wanda, wspomnienie chleba ze smalcem. [++]
[01:01:40] Szkoła w Kuropatniku, dokarmianie przez koleżankę Hanię [+]. Zdobycie kozy przez brata Józka, deputat cukrowy dla brata Kazika – wspomnienie chleba z cukrem. Bicie dzieci za karę, „mama o byle co biła”. [+]
[01:05:10] Wezwanie do wojska dla brata Kazimierza, zwycięska walka mamy o syna, wypomnienie skutków zesłania na Syberię [++], powrót Kazimierza do domu.
[01:08:02] Brat Józef w wojsku, utracona narzeczona. Dalsze losy braci. Śmierć mamy w 1985 r. Dom w Kuropatniku, edukacja rodzeństwa i boh.: zawodowa szkoła drzewna w Złotoryi, szkoła handlowa w Legnicy, zaoczne technikum administracyjne, matura we Wrocławiu. Praca w księgowości w Mera-Elwro.
[01:12:32] Udział ojca w wojnie polsko-bolszewickiej w załodze czołgu, nadanie ziemi przez Piłsudskiego. Chrzciny boh. 15 sierpnia w parafii w Mizoczu k. Zastawia, wybór imienia. Imię zakonne: Benedykta.
[01:14:52] Poznanie się rodziców, stopniowe zasiedlanie lokum na Kresach Wschodnich. Brak samodzielności kobiety w kwestii decydowania o zamążpójściu. Przepowiednia Cyganki. Charakterystyka rodziców – spokojny, ciepły ojciec, popędliwa mama. Żydowski sklep w okolicy, zakupy „na krechę”.
[01:20:13] Różne podejście rodziców do własności i pieniędzy, bryczka ojca użytkowana przez sąsiadów. Dobre wspomnienia o ojcu, poszukiwanie śladów po nim w Polsce i ZSRR, najprawdopodobniej rozstrzelany w ZSRR.
[01:26:24] Zachorowanie mamy na tyfus w czasie zesłania na Syberii, głód w rodzinie, brat Mieczysław ukradł z kolegą Bogdanem Andrzejewskim wiadro ziemniaków – skazani na 1 rok więzienia w Nowosybirsku, zaginęli obaj bez śladu. Dramatyczny wiersz napisany przez brata Władysława w szpitalu na temat przeczuwanej własnej śmierci, „Ballada zesłańców” opisująca losy deportowanych z Polski. [++]
[01:32:00] Utracona szansa ucieczki z Kresów po zakończeniu wojny, ocenzurowany list do rodziny w Polsce. Indoktrynacja dzieci w szkole – bułeczka i kostka cukru z okazji rocznicy rewolucji październikowej.
[01:36:37] Kolędowanie z siostrą i bratem Józkiem na Syberii, zdobywanie żywności. Zarabianie szyciem i dzierganiem przez siostrę. Stałe poczucie głodu. Utrudnianie kontaktów Polaków z Jekaterinowki i Gorbaczowki, wyprawa boh. po chleb do sąsiadki z Gorbaczowki.
[01:41:07] Najwcześniejsze wspomnienie z dzieciństwa: obcięcie włosów przez mamę i ogolenie głowy z powodu wszy. Pruderyjny zakaz kąpieli nago w bani. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.