Stanisława Wanda Nogaj (ur. 1939, Zastawie), mniszka benedyktynka z Opactwa św. Wojciecha MB w Staniątkach. Pochodzi z rodziny osiadłej przed wojną na Wołyniu. Najmłodsza w rodzinie, starsze rodzeństwo: Władysław i Mieczysław (bliźniacy), Kazimierz, Józef i Halina. W październiku 1939 ojciec Jan Nogaj został aresztowany przez Rosjan i wszelki ślad po nim zaginął. 10 lutego 1940 r. z mamą i rodzeństwem została deportowana na Syberię. Zmarli tam jej bracia bliźniacy Władysław (1941) i Mieczysław (1944). W 1946 roku reszta rodziny powróciła do Polski i osiedliła się na „Ziemiach Odzyskanych” w Kuropatniku. W 1953 roku Stanisława Wanda Nogaj ukończyła miejscową szkołę podstawową. W latach 1953-1955 uczęszczała do Zasadniczej Szkoły Drzewnej w Złotoryi, zdobyła specjalność stolarza drzewnego. W latach 1955-1958 kształciła się na handlowca w Zasadniczej Szkole Handlowej w Legnicy. Wykształcenie uzupełniła o maturę w 1968 r. w zaocznym Technikum Ekonomicznym we Wrocławiu (kierunek: administracja terenowa). W latach 1960-1969 pracowała jako księgowa w Miejskim Zarządzie Budynków Mieszkalnych w Strzelinie (po reorganizacji: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej). W latach 1969-1980 kierowała sekcją księgowości głównej w Instytucie Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Mera-Elwro we Wrocławiu. 5 marca 1980 r. przyjechała do opactwa w Staniątkach, następnego dnia została przyjęta do klasztoru, 9 marca otrzymała habit. 31 marca 1980 r. dobiegł końca jej urlop, więc rozwiązała umowę o pracę z Mera-Elwro i została w klasztorze. 9 września 1980 r. odbyła się uroczystość jej obłóczyn i przyjęcia klasztornego imienia Benedykta. 31 października 1982 r. złożyła czasowe śluby zakonne. W 1985 r. wskutek konfliktu z matką przełożoną została chwilowo wydalona z zakonu, przyjęto ją z powrotem i 30 października 1985 r. odnowiła śluby. 22 lutego 1987 r. złożyła śluby wieczyste. Jej starszy brat Józef Nogaj został ciężko pobity przez ZOMO w pierwszym dniu stanu wojennego i zmarł na skutek obrażeń 29 kwietnia 1982 r. Mama Marianna Nogaj z domu Nowak (ur. 1904 r.) zmarła wskutek wylewu w 1985 r. w szpitalu w Strzelinie.
more...
less
[00:00:08] Ur. 28 lipca 1939 r. w Zastawiu k. Równego na Kresach Wschodnich, rodzice Jan i Marianna dd. Nowak. Rodzeństwo: bliźniaki Mieczysław i Władysław (ur. 1924), Kazimierz (1927), Józef (1931), Halina (1935). Pochodzenie: ojciec z Wyszmontowa, mama z Drygulca k. Ćmielowa. Ziemia na Kresach otrzymana przez ojca za udział w wojnie 1920 r., piętrowy dom wynajmowany wojsku. Trzy konie ojca, wyścigowy koń Alfons. Osadnicy wojskowi z Zastawia.
[00:05:25] Dwóch Ukraińców zatrudnionych do pomocy w gospodarstwie, bliskie związki z wojskiem polskim, doniesienie na ojca do NKWD, aresztowanie wkrótce po 17 września [1939]. Zasada panująca w domu: bezwzględne dochowanie tajemnicy. [+]
[00:07:51] Pożegnanie ojca z domem i rodziną, uwięzienie ojca w Zdołbunowie. Próba odwiedzenia ojca w areszcie, nieodczytany gryps zaszyty w bieliźnie. Nieznany dalszy los ojca, bezowocne poszukiwanie grobu.
[00:10:20] Wywiezienie rodziny na Syberię 10 lutego [1940] o świcie. Becik boh. zrobiony z poduszki. Zbiórka w Równem, pociąg: 50 wagonów bydlęcych, ok. 50 osób w wagonie. Warunki podróży: nieliczne prycze, dziura asenizacyjna za zasłoną, wrzątek do picia i słona zupa rybna.
[00:13:50] Przystanek w Wołogdzie, punkt docelowy: Szujsk (Shuiskoe), kwartał 28. Zamieszkanie w zapluskwionych barakach. Walka z robactwem, bolesne pogryzienia. Praca braci bliźniaków przy karczowaniu lasu. Szkoła w miejscowości Motor. Śmierć brata Władka z odmrożenia w 1941 r., wiersz pod szpitalną poduszką [+]. Trumna zbita z desek, kradzież ubrania z brata w grobie.
[00:19:10] Po ataku Niemiec na ZSRR wywiezienie rodziny w głąb ZSRR do Jekaterinowki w okolice Omska i Tumienia, zamieszkanie w zarekwirowanym domu z Czeszką. Spanie na piecu. Zapadanie na kurzą ślepotę z braku witamin, brat Kazimierz – leczenie tranem. Trudy podróży powrotnej – zagubieni po drodze. Boh. pod opieką siostry, poszukiwanie jedzenia, kradzież ziemniaków przez siostrę. [+]
[00:24:23] Głód w Jekaterinowce, zakaz zbierania resztek z pola, podkradanie zmarzniętych ziemniaków, kłosów zbóż nocą przez braci [+]. Wigilia bez jedzenia, sprzedanie boh. stolarzowi Rosjaninowi za mleko, wiadro ziemniaków i 100 rubli, odebranie boh. przez mamę. Kwaśne mleko wypite przez mamę. [+]
[00:31:40] Jeżyny i maliny zbierane przez brata w lesie. Nauka Haliny i Józka w szkole w Motorze. Zima na Syberii, zakup ciepłego ubrania i walonek dla boh. przez komisarza kołchozu [+]. Zabiegi o zaadoptowanie Józka. Ubranie wspólne z siostrą, sąsiad Wania, zabawy na sankach, przejścia kopane pod śniegiem. Wepchnięcie boh. do studni przez kolegę, uratowanie nieprzytomnej przez sąsiadkę. Lanie dla Wani. [+]
[00:38:50] Ciągły głód: zbieranie soku z młodych brzóz, jedzenie kory brzozy, wykradanie ptasich jaj. Wyprawa na cmentarz z siostrą w poszukiwaniu poziomek. Obchody rocznicy rewolucji październikowej, akademie z udziałem rodzeństwa. Uczenie [przed wojną] geografii i tabliczki mnożenia przez ojca. Wysoki poziom nauki na Syberii. Wytwarzanie atramentu z sadzy. Kontrole higieniczne w szkole. [+]
[00:45:05] Praca mamy w kołchozie, podkradanie chleba za sklepu przez brata, udawane bicie za karę. Namawianie mamy do oddania dzieci do domu dziecka. [+]. Powrót do Polski ostatnim transportem w 1946 r., pożegnanie przez stolarza [+]. Wykradanie zwierząt gospodarskich przez wilki.
[00:49:30] Watahy wilków oczekujące przy torach kolejowych na ciała ludzi zmarłych w drodze na Syberię [+]. Suchary naszykowane przez mamę na drogę, pomoc żywnościowa z UNRRA, obrzęk głodowy.
[00:51:01] Przyjazd do Białej Podlaskiej, wychudłe dzieci. Wspomnienie pierwszego chleba w Polsce [++]. Przyjazd do Krzycka, praca mamy na plebanii, pierwsza komunia dla dzieci z Syberii, poczęstunek: ciasto i kawa zbożowa.
[00:54:13] Osiedlenie na Ziemiach Odzyskanych, wiadomości o rzezi wołyńskiej. Ocalały dom rodzinny boh. zamieszały przez Ukraińca. Wspomnienia siostry z dzieciństwa, kryjówka w psiej budzie u sąsiada Synusia.
[00:58:30] Osiedlenie w Strzelinie, dom po gospodarzu Jermanie. Pierwsza komunia brata Józka. Flegier – rodzina dobrych Niemców. Głód w Polsce. Koleżanka Wanda, wspomnienie chleba ze smalcem. [++]
[01:01:40] Szkoła w Kuropatniku, dokarmianie przez koleżankę Hanię [+]. Zdobycie kozy przez brata Józka, deputat cukrowy dla brata Kazika – wspomnienie chleba z cukrem. Bicie dzieci za karę, „mama o byle co biła”. [+]
[01:05:10] Wezwanie do wojska dla brata Kazimierza, zwycięska walka mamy o syna, wypomnienie skutków zesłania na Syberię [++], powrót Kazimierza do domu.
[01:08:02] Brat Józef w wojsku, utracona narzeczona. Dalsze losy braci. Śmierć mamy w 1985 r. Dom w Kuropatniku, edukacja rodzeństwa i boh.: zawodowa szkoła drzewna w Złotoryi, szkoła handlowa w Legnicy, zaoczne technikum administracyjne, matura we Wrocławiu. Praca w księgowości w Mera-Elwro.
[01:12:32] Udział ojca w wojnie polsko-bolszewickiej w załodze czołgu, nadanie ziemi przez Piłsudskiego. Chrzciny boh. 15 sierpnia w parafii w Mizoczu k. Zastawia, wybór imienia. Imię zakonne: Benedykta.
[01:14:52] Poznanie się rodziców, stopniowe zasiedlanie lokum na Kresach Wschodnich. Brak samodzielności kobiety w kwestii decydowania o zamążpójściu. Przepowiednia Cyganki. Charakterystyka rodziców – spokojny, ciepły ojciec, popędliwa mama. Żydowski sklep w okolicy, zakupy „na krechę”.
[01:20:13] Różne podejście rodziców do własności i pieniędzy, bryczka ojca użytkowana przez sąsiadów. Dobre wspomnienia o ojcu, poszukiwanie śladów po nim w Polsce i ZSRR, najprawdopodobniej rozstrzelany w ZSRR.
[01:26:24] Zachorowanie mamy na tyfus w czasie zesłania na Syberii, głód w rodzinie, brat Mieczysław ukradł z kolegą Bogdanem Andrzejewskim wiadro ziemniaków – skazani na 1 rok więzienia w Nowosybirsku, zaginęli obaj bez śladu. Dramatyczny wiersz napisany przez brata Władysława w szpitalu na temat przeczuwanej własnej śmierci, „Ballada zesłańców” opisująca losy deportowanych z Polski. [++]
[01:32:00] Utracona szansa ucieczki z Kresów po zakończeniu wojny, ocenzurowany list do rodziny w Polsce. Indoktrynacja dzieci w szkole – bułeczka i kostka cukru z okazji rocznicy rewolucji październikowej.
[01:36:37] Kolędowanie z siostrą i bratem Józkiem na Syberii, zdobywanie żywności. Zarabianie szyciem i dzierganiem przez siostrę. Stałe poczucie głodu. Utrudnianie kontaktów Polaków z Jekaterinowki i Gorbaczowki, wyprawa boh. po chleb do sąsiadki z Gorbaczowki.
[01:41:07] Najwcześniejsze wspomnienie z dzieciństwa: obcięcie włosów przez mamę i ogolenie głowy z powodu wszy. Pruderyjny zakaz kąpieli nago w bani. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.