Zofia Niewiadomska z d. Sawicka (ur. 1944, Warszawa) pochodzi z rodziny inteligenckiej o przekonaniach lewicowych. Jej ojciec należał przed wojną do Polskiej Partii Socjalistycznej, zginął w powstaniu warszawskim. Matka po wojnie pracowała m.in. w Ministerstwie Kultury i Sztuki, zmarła w 1954 roku, po jej śmierci 9-letnią Zofią zaopiekował się stryj. W 1967 roku Zofia Niewiadomska ukończyła studia na wydziale chemii (specjalizacja: jądrowa inżynieria chemiczna) i rozpoczęła pracę w Centralnym Biurze Naukowo-Badawczym i Produkcyjnym w Warszawie. W latach 1970-72 pracowała w Biurze Projektów „Pewa” (ZPP PEWA), a potem do 1989 roku w Fabryce Półprzewodników „Tewa”. Od 1989 roku przez czternaście lat prowadziła z pomocą męża przedsiębiorstwo uprawy sadzonek kwiatowych. Obecnie na emeryturze. W 1967 roku Zofia Niewiadomska wyszła za mąż za Jerzego Niewiadomskiego, małżeństwo przetrwało dziesięć lat. W 1997 roku poślubiła Janusza Żaka (zm. 2021). Ma syna Janusza (ur. 1982) i wnuka Jakuba (ur. 2003).
more...
less
[00:00:32] Sąsiedzi z kamienicy przy ul. Stalowej: p. Ledóchowska, dozorca, p. Rojkiewicz z 4 piętra, obserwowanie zachowania psa podczas zaćmienia słońca [+]. Wyprawy z ciotką do zoo, dyrektor Żabiński. Budowa osiedla Praga II i szkoły tysiąclatki. Lekcje pianina u sąsiadki.
[00:05:10] Tramwaj jeżdżący ulica Stalową od lat 50., korzenie złej sławy ulicy Stalowej. Patologie wśród budowniczych osiedla Praga II, szkoła przy ul. Ratuszowej, „przerośnięci” chłopcy.
[00:07:12] Pejzaż Pragi: liczne sklepiki (warzywniak z alkoholem), bazarek ze zwierzętami. Duża stalownia przy ul. Stalowej przed wojną. Dom dziadka z 1912-13 r. zbudowany na kredyt, notes dziadka z zapisanymi wydatkami. Dziadek Henryk Kobylański, babcia Joanna Opalińska, zmarła na hiszpankę razem z synkiem. [+]
[00:10:30] Bazar Różyckiego, przestrach mieszkańców z powodu smugi po samolocie odrzutowym na niebie – strach przed kolejną wojną. Pod koniec lat 40. strzały przy bazarze – przypuszczalnie ubeckie. Wałęsanie się po Pradze z koleżankami ze szkoły, kino „Syrena” przy ul. Inżynierskiej, kino „Praha”, bilet ulgowy za 1,80 zł. Popularność kina, kolejki po bilety. Niezainteresowanie boh. modą.
[00:12:56] Wystawa u szewca przy ul. Targowej. Wyjazdy do Świdra, panie Szumskie, zajęcia w dziecięcym zespole pieśni tańca przy Domu Słowa Polskiego, przedstawienia, zdjęcie w „Trybunie Ludu” [+]. Próby w sali bilardowej klubu oficerskiego w al. Szucha. Sentyment do Świdra.
[00:16:04] Noszenie cegieł do odbudowy bazyliki św. Floriana. Częste wizyty w ogrodzie zoologicznym, dyr. Żabiński. Fabryka Schichta, „źródło smrodu okropnego”. Pobyt w szpitalu w 1955 r., leczenie dyfterytu końską surowicą. Dziewczynka wchodząca do mieszkania po drabinie. Bójka mężczyzn na Stalowej rozstrzygnięta przez motorniczego poprzez nokaut. [+] Niebezpieczne wypadki na Pradze: jazda tramwajem, strzelanie na Wielkanoc, palce obcięte na szynach. Zaczepki mężczyzn, spoliczkowanie molestującego mężczyzny w tramwaju. [+]
[00:21:10] Napady przy Parku Praskim, zabicie dziewczyny. Następstwa wojny w latach 50.: zabawy dzieci w wojnę, inwalidzi wojenni bez protez nóg i rąk. Handel na bazarze Różyckiego „wszelkim chłamem”, starzyzną.
[00:23:00] Życie towarzyskie młodzieży: zabawy w okolicznych szkołach, spacery po lesie, biwaki harcerskie, spanie w stodołach. Ufność wobec ludzi. Dzieci rolników pod opieką harcerzy podczas żniw. Przystępne ceny w kawiarniach, skromne życie, niezamożne koleżanki, donaszanie ubrań sprzed wojny.
[00:25:45] Płaszcz ortalionowy i koszula non-iron – nowoczesne wynalazki w modzie. Obóz harcerski koło Cisnej w Bieszczadach, budowa obwodnicy bieszczadzkiej. Zaopatrzenie w sklepie w Dołżycy przynoszone w plecakach, sery i mleko w proszku od UNNRA, ciężkie, dziurawe namioty z demobilu, spanie pod kocami. Wilki i żmije w lasach, wysokie trawy. Druh Brykowski, historyk sztuki. Zdobywanie stopni i sprawności harcerskich. Obawa przed junackimi hufcami pracy. Anegdoty obozowe, lekarz erotoman.
[00:30:40] Ruiny opuszczonych wsi, wyludnione obszary. Poszukiwanie grobu ojca, kuzynka Chodorowska dd. Sawicka. Ślady ojca ps. „Rafał” w dokumentach batalionu „Miotła” AK, grób na Powązkach Wojskowych, napis nagrobny. Odtworzone losy ojca z relacji kuzynki mieszkającej przy ul. Drewnianej. Działalność ojca w WRN Wolność-Równość-Niepodległość.
[00:36:33] Szykany wobec matki: zdegradowana w PZPR, zmuszona do samokrytyki na zebraniu, terror stalinowski. Czułe listy ojca do mamy. Konspiracyjne szkolenie młodzieży PPS-owskiej przez ojca. [+]
[00:39:27] Praktyka studencka w zakładach chemicznych Oświęcim, opis stosunków wśród pracujących, wydajność pracy robotników w czasie okupacji i w PRL. Dom kultury w Oświęcimiu, niedostatki pieniędzy. Zwiedzanie obozów Auschwitz i Treblinka.
[00:43:40] Opowieści sąsiadów z Jerzysk o czasach okupacji: sąsiad z Łosiewic dorobił się, wyrywając zęby Żydom, ekshumacje we wsi Szynkarzyzna, egzekucje leśne. Mogiła w Jerzyskach, ukradzione litery z grobu. Zakup obejścia w Jerzyskach w latach 80.
[00:47:09] Pierwsza praca przy półprzewodnikach w zakładzie doświadczalnym CBNBiPK (Centralne Biuro Naukowo-Badawcze i Produkcyjne) przy ul. Stępińskiej, obróbka chemiczna tranzystorów, produkcja diod. Praca w Tewie na Służewcu Przemysłowym, 3-letni urlop wychowawczy w 1982 r., losy drugiego małżeństwa. Produkcja optoelektroniki, brak zaangażowania pracowników w pracę, nieprzyjemne relacje personalne. Zakup mieszkania przy ul. Twardej za 13 tys. dolarów. [+]
[00:52:47] Zwolnienie z pracy w 1989 r., upadek zakładów TEWA. Założenie hodowli kwiatów i cebulek w gospodarstwie odkupionym od stryja męża. Trudy prowadzenia firmy „Ogrodnictwo Żak”, zdobywanie klientów, niepewny rynek, przegapione szanse. Przypadkowi pracownicy, brak kultury pracy, zdolności handlowe męża. [+]
[00:58:40] Losy męża. Rekordowo wysokie bezrobocie czasu transformacji, rozpacz ludzi na prowincji. Życie boh. na przeciętnym poziomie, zabezpieczenie na emeryturze.
[01:04:20] Traktowanie pracowników: wspólne drugie śniadanie, pożegnanie przy wódce. Losy rodziny, spływy kajakowe, pasierbica za granicą, aktywność ruchowa męża, choroba nowotworowa, śmierć.
[01:07:50] Decyzja o likwidacji firmy ogrodniczej, wychowywanie wnuka, przejście na emeryturę, wdowia renta.
[01:10:08] Wyjazd zarobkowy do Stanów Zjednoczonych w 1981 r., znajomy reżyser Ira Wohl, autor oscarowego dokumentu [„Najlepszy chłopiec”] . Po 2 miesiącach w Nowym Jorku przyspieszony powrót. Wprowadzenie stanu wojennego.
[01:13:11] Wpływ trudnego dzieciństwa i osierocenia na pierwsze małżeństwo boh. Stosunki z pasierbicą. Młodszy brat babci, Karol Sokolnik, studiował przed I wojną w Charkowie, w Rubiżnym (Rubieżnoje) w Ukrainie został dyrektorem rafinerii, w czasie rewolucji październikowej delegat do lokalnej rady, po powrocie do Polski operatywny biznesmen, anegdoty o Sokolniku.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.