Jan Okulicz (ur. 1946, Łotowiany) pochodzi z rodziny polskiej, osiadłej na 30-hektarowym gospodarstwie na Litwie Kowieńskiej. W maju 1948 rodzina została deportowana do posiołka Tajożnoje w Krasnojarskim Kraju, gdzie pracowali przy wyrębie tajgi. Po roku spędzonym na zesłaniu zmarł 7-letni brat Kazimierz. Reszta rodziny w grudniu 1956 roku repatriowała się do Polski i osiedliła w Gdyni.
[00:00:07] Boh. urodził się w 1946 r. w Łotowianach na Litwie. Jego ojciec posiadał duży majątek, który po wojnie został prawie w całości skonfiskowany. Rodzina zachowała przepisowe 15 ha ziemi i znalazła się na liście do wywózki. Kiedy w nocy z 21 na 22 maja 1948 r. przyszło po nich NKWD, boh. miał dwa lata, a jego młodsza siostra osiem miesięcy. Kapitan „okazał się człowiekiem” i dał im dłuższy czas na spakowanie. Zawieziono ich 30 km na dworzec i załadowano do pociągu jadącego na Sybir. Trafili w rejon mański Kraju Krasnojarskiego do pasiołku Tajożnoje, poczta Oresznoje [Oreshnoye].
[00:04:30] Rodzina początkowo mieszkała z innymi zesłanymi w zastępczym pomieszczeniu, w którym później mieściła się szkoła. Czekali na ukończenie budowy baraków, po jakimś czasie w nich zamieszkali. Na zsyłce spędzili ponad 8 lat, w grudniu 1956 r. wrócili do Polski.
[00:05:50] Położenie posiołka: tajga, góry Sajany. W okolicy biegła kolejka wąskotorowa zrobiona w latach 1937-38 przez zesłańców fińskich. Wzdłuż trasy zakładano różnej wielkości posiołki. Zesłańcy wycinali las, pnie ładowano na wagony, dowożono do rzeki Many i dalej spławiano do rzeki Jenisej.
[00:07:30] Boh. miał siostrę i trzech braci, z których jeden po roku na zsyłce zmarł. Oprócz rodziny w baraku mieszkała jeszcze znajoma z trojgiem dzieci, które ojciec boh. wziął pod opiekę. W 1953 r. dołączył do niej zwolniony z Magadanu mąż i zamieszkali w pomieszczeniu obok. Obie rodziny wracały razem do Polski. Znajoma z mężem zamieszkali w Ostródzie, rodzina boh. – w Gdyni.
[00:09:00] W kołchozach można było znaleźć pracę i żyło się inaczej niż w posiołku, w którym możliwy był jedynie wyrąb lasu i tym zajmował się ojciec boh. Bracia byli o 10 i 13 lat starsi od boh., po ukończeniu 15 roku życia musieli pracować. Mam boh. nie pracowała, ale pomagała znajomej, która zabrała na zsyłkę maszynę do szycia i razem szyły.
[00:10:15] Zanim ojciec rozpoczął pracę przy wyrębie lasu, pasł krowy. Nie było łąk, więc wypasał je w lasach. Najmłodszy brat zachorował i po roku zmarł. Boh. przeżył „dzięki śmierci Stalina”, ponieważ w czerwcu [1953] zachorował i musiał mieć operację wyrostka - załatwienie jej byłoby wcześniej niemożliwe. Ojciec załatwił też zastrzyki z penicyliny.
[00:12:30] Zesłańców nikt nie pilnował i nikt nie próbował uciekać - najbliższa trasa kolei transsyberyjskiej biegła w odległości ok. 80 km. Drogi były przejezdne jedynie latem, w zimie leżały dwa metry śniegu a mrozy dochodziły do 50 stopni. Dzieci chodziły do szkoły, jeśli temperatura spadała poniżej 42 st. mrozu mogły zostać w domu.
[00:13:40] Pracujący zesłańcy dostawali wynagrodzenie za pracę i rozliczali się na miejscu. Do wagonów, którymi wieziono ludzi, doczepiano wagony z drzewem. Wypadek brata: drzewo uderzyło w wagon i złamało bratu nogę. Operację w Krasnojarsku źle przeprowadzono i dopiero po powrocie do Polski brat został wyleczony.
[00:14:45] Każda rodzina miała swój ogródek, sadzono w nich ziemniaki, bo możliwości kupowania jedzenia były ograniczone. Jedyny sklepik w okolicy miał słabe dostawy, a duże kolejki. W Gdyni mieszkało trzech braci mamy i dzięki wysłanemu przez nich zaproszeniu rodzice z dziećmi mogli wrócić do kraju. Boh. miał wówczas ok. 10 lat. Zamieszkali w Gdyni. Obecnie z całej rodziny żyje boh. i jego brat.
[00:16:50] Droga do Polski. Boh. po operacji [wyrostka] miał problemy z pamięcią i nie pamięta szczegółów podróży. Rodzinę zawieziono 80 km samochodem do stacji kolejowej w Kamarczadze, potem ok. 2 tygodni jechali pociągiem do Terespola, a stamtąd do Gdyni. Początkowo musieli się rozdzielić pomieszkując u rodziny, z czasem dostali swoje mieszkanie i zamieszkali razem.
[00:18:20] Na zesłaniu w domu rozmawiano po polsku i litewsku, a w szkole obowiązywał język rosyjski. Po przyjeździe do Gdyni w grudniu [1956] boh. już od stycznia [1957] poszedł do polskiej szkoły. Miał kłopoty z językiem, ale z czasem je nadrobił. W tamtych czasach nie mówiło się swobodnie o doświadczeniach zesłania.
[00:20:50] Na wygnaniu „żyło się, aby przeżyć”. Podstawą wyżywienia były kartofle. Przydział chleba. Kontakt z rodziną pozostawioną na Litwie był rzadki, z czasem większość jej członków wyjechała do Polski.
[00:22:40] Brat boh., który umarł na Syberii, miał w chwili śmierci 5 lat i został pochowany 5 km od Oresznoje w Narwie, gdzie był szpitalik. Większość osób rodzin znajomych przeżyła, ale wśród reszty zesłanych śmiertelność na zesłaniu była duża.
[00:23:50] W posiołku wszystkie „dni były jednakowe”. Święta obchodzono skromnie. Wśród zesłanych były różne narodowości – Grecy, Niemcy, Litwini, Ukraińcy, Tatarzy, Polacy i in. Nie dochodziło do kradzieży, bo „nie było co kraść”.
[00:26:20] Powojenne wywózki, starania boh. o ich nagłośnienie. [boh. pokazuje na zbliżeniu mapy położenie miejsca zesłania] Pasiołek Tajożnoje leżał 2 km w kierunku południowo-wschodnim od miejscowości Oresznoje.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..