Marcin Kus (ur. 1921, Mazury) tuż przed wybuchem wojny zdał „małą maturę”. W 1941 roku został zaprzysiężonym członkiem ruchu oporu. Organizował kanał łączności pomiędzy Raniżowem a Nienadówką, brał udział w akcjach wykolejania pociągów. W 1942 roku przeżył pacyfikację wsi Mazury i dwóch okolicznych wiosek. W 1944 roku ukończył podchorążówkę AK. W styczniu 1945 został zmobilizowany do Wojska Polskiego i wysłany do Oficerskiej Szkoły Piechoty w Przemyślu. W wojsku służył aż do przejścia na emeryturę w 1977 roku, m.in. jako dowódca Berlińskiego Pułku Artylerii w Bartoszycach, a także w dowództwie wojsk rakietowych i artylerii w Olszynie.
[00:00:10] Ur. 5 listopada 1921 r., płk Wojska Polskiego, pierworodny „syn wieśniaków”. Rodzice Zofia i Tomasz, sześcioro dzieci, niewielkie gospodarstwo rolne we wsi Mazury, ok. 200 domostw, szkoła. Dalsza edukacja w I Humanistycznym Gimnazjum i Liceum im. St. Konarskiego w Rzeszowie, mała matura w 1939 r.
[00:03:16] Wakacje latem 1939 r. na wsi pod Rzeszowem, przyjęcie do liceum pedagogicznego im. ks. Jałowego w Rzeszowie, „nigdy nauczycielem dzieci nie zostałem”. Najdłuższa służba w Bartoszycach jako dowódca I Berlińskiego Pułku Artylerii – przez 10 lat. Okolica przed wojną: powstanie COP (Centralny Okręg Przemysłowy), rozwój regionu, wzrost poziomu życia. 1 września 1939 r. plan rozpoczęcia nauki w Rzeszowie, wiadomość o zajęciu szkoły przez wojsko. Powszechna mobilizacja, wojsko na granicach.
[00:08:00] Mobilizacja zaprzęgów na potrzeby wojska w Trzebosi. Samoloty na niebie, odgłosy wybuchów z oddali, pierwsze bombardowanie – zamaskowanie taborów pod drzewami. Pierwsza informacja o wojnie i bombardowaniach okolicznych miast. [+]
[00:12:06] Zwrot wozu ojca jako nienadającego się na wojnę, wyprawa do Sokołowa po zaopatrzenie (sól, nafta, cukier). Kryształkowe odbiorniki radiowe we wsi, wiadomości o postępach armii niemieckiej, konieczność pracy w polu – żniwa.
[00:16:04] Wkroczenie Wehrmachtu do wsi w poniedziałek 11 września ok. g. 10, podanie wody przez mieszkańców [+], przemarsz z pieśnią „Heili heilo” na ustach, papierosy i cukierki rzucane przez żołnierzy obserwującym mieszkańcom. Zadowolony sąsiad: „teraz to będzie porządek” trafił wkrótce do partyzantki. [+]
[00:20:33] Spalenie Kolbuszowej 10 września wieczorem – odgłosy walk. Plan ucieczki boh. z kolegami rowerami na wschód, pożegnanie z kierownikiem szkoły (wskazówki na drogę) i proboszczem (nakaz pozostania we wsi). Wsparcie proboszcza dla mieszkańców do końca wojny. Masowo uciekający przed Niemcami ludzie ze Śląska i Krakowa.
[00:27:30] Atak ZSRR na Polskę. Rozczarowanie postawą Francji i Anglii, przystąpienie do wojny kolejnych krajów Zachodu, Włoch i Turcji. Rozmowy gen. Sikorskiego ze Stalinem, tworzenie armii polskiej w ZSRR, wuj boh. przedostał się do wojska, walczył pod Monte Cassino. Pięć tomów wojennych wspomnień boh.
[00:34:00] Przemarsz śpiewających Niemców przez sąsiednią wieś Staniszewskie. Początek konspiracji w AK dzięki nowemu proboszczowi przybyłemu z Dzikowca, ks. Stanisławowi Bąkowi: przemycanie powielanych pisemek podziemnych z Generalnej Guberni: „Na posterunku”, „Biuletyn informacyjny” AK na wieś – informacje o działalności państwa podziemnego.
[00:38:30] Zaprzysiężenie boh. do AK, pierwsze zadanie: organizacja kanałów przerzutowych dla prasy i przesyłek między okolicznymi miejscowościami. Poznawanie wojskowości, podchorążówka AK ukończona przez 10 mieszkańców Mazurów i Raniżowa, stopień kapral podchorąży. Zajęcia na plebanii.
[00:41:30] Ksiądz Stanisław Bąk powstrzymał chłopców przed ucieczką za San we wrześniu 1939. Budowanie wspólnoty mieszkańców przy nowej parafii w Mazurach (związki różańcowe, Akcja Katolicka) przed wojną, wzajemne zaufanie. Wprowadzenie boh. do AK przez starszego kolegę Mazurskiego. Przysięga pod starym dębem w niedzielne popołudnie, przełożony Rudolf. Poczucie wagi decyzji. [+]
[00:46:18] Pierwszy kanał przerzutowy, rozpoznanie w terenie, skrzynki kontaktowe w Nienadówce i Raniżowie. Kryjówka w młodym lesie pod krzakiem, „skrzynka”, zachowanie zasad konspiracji.
[00:51:35] Zdobyczna broń z 1939 r., po akcji „Burza” oddanie broni. Śmierć ojca „w drugi rok wojny”, praca boh. w gospodarstwie oraz firmie budowlanej [Artur Johr-Eisenund Betonbau Breslau?] w Górnie. Mocny dokument zatrudnienia chroniący przed wywózką na roboty przymusowe.
[00:56:10] Brak oddziału partyzanckiego AK we wsi, broń na akcje pobierana z magazynu wiejskiego: wykolejanie pociągów wiozących żywność (mąka, cukier, konserwy) linii Rozwadów-Przeworsk, opis wykolejenia.
[00:59:50] Karne pacyfikacje wsi Mazury, Staniszewskie i Zielonka w odwecie za akcje dywersyjne. Wyciągnięcie podejrzanych mężczyzn z „czarnej listy” na torturowanie, zebranie pozostałych mężczyzn na placu przed szkołą w Staniszewskiem, na leżąco twarzą do ziemi. Krzyki torturowanych kobiet i mężczyzn dochodzące ze szkoły. Całodniowe weryfikowanie tożsamości mieszkańców z sołtysami. [+]
[01:06:03] Wywiezienie przesłuchiwanych do lasu sokołowskiego, rozstrzelanie, zakopanie pomordowanych w zbiorowej mogile w rowie na „Sosenkowej Górce”, zakaz pogrzebów. [++]
[01:08:40] Działalność oddziału partyzantki lewicowej „Iskra” w okolicy Staniszewskiego i Zielonki. Sąsiad z Mazur, zatrzymany podczas pacyfikacji, zginął w Auschwitz za brata.
[01:12:30] Wieś Mazury była pod zaborem austriackim, mieszkańcy jeździli na zarobek do Rzeszy Niemieckiej. W czasie okupacji kilkadziesiąt niemieckich pacyfikacji w okolicy, m.in. w Przewrotnem, Hucisku.
[01:14:42] Komendant powiatowy obwodu AK w Kolbuszowej, „Konar” i „Boryna”. kpt Rządzki. Oddziały Obwody AK Kolbuszowa: „Kefir” z Mazur, „Rabuś” z Raniżowa , „Nowina” z Nienadówki, „Sosna” w Sokołowie.
[01:17:35] Okoliczni Żydzi zgromadzeni w getcie w Sokołowie [Małopolskim], przywiezienie przez boh. cielaka do getta w zamian za „porządne ubranie”. Żydowscy strażnicy przy bramie getta. Opis warunków w getcie, głód. Utrzymywanie kontaktów z okolicznymi wsiami przez chłopców z getta, pomoc mieszkańców. [+]
[01:22:41] Odzież noszona na co dzień wytwarzana samodzielnie, „ciuchy”, chęć posiadania lepszego ubrania. Transakcja wymienna z Żydami (ubranie za cielę). Wiejskie zabawy podczas wojny.
[01:26:48] Ukrywanie Żydów za dolary, polscy szmalcownicy w okolicy.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..