Marian Uklejewski (ur. 1930, Augustów) od urodzenia mieszka w Augustowie. Był świadkiem okupacji niemieckiej i sowieckiej.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 r. w Augustowie.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Poli i Wincentego. Przed wojną boh. chodził do pierwszej klasy szkoły w Augustowie. Jej kierownikiem był Jonkajtys, w czasie okupacji sowieckiej aresztowano go, podobnie jak wiele innych osób, z których część wywieziono. Po ataku Niemiec na ZSRR odkryto groby w Katyniu. Utworzona komisja znalazła wiele dokumentów. Niemcy wydawali gazetę i drukowali nazwiska znalezionych ofiar, m.in. kpt. Folejewskiego [pracownik Banku Spółdzielczego w Augustowie] i policjanta Zacharewicza. Rodzina Zacharewiczów mieszkała po sąsiedzku przy ul. Nowomiejskiej.
[00:06:10] Kolega z Białobrzeg Izydor Bronakowski będąc na rybach widział, jak 23 września [1939] w Białobrzegach sowiecka tankietka ostrzelała jadących samochodem polskich żołnierzy, którzy wywiesili białą flagę na znak poddania się. Wszystkich zabito. Rosjanie kazali wykopać dół koło drogi, w którym pochowano dziewięć osób. Gdy sowieci wycofali się, zwłoki ekshumowano i przewieziono na cmentarz w Augustowie. Potem postawiono nagrobki. Izydor Bronakowski – świadek mordu na polskich żołnierzach, został razem z matką wywieziony na Syberię i był tam przez sześć lat. [+]
[00:11:00] Przed wojną w Augustowie mieszkało wielu Żydów – wzajemne relacje. Sytuacja podczas okupacji niemieckiej. Babkowski ukrywał żydowską dziewczynkę.
[00:14:05] W mieście utworzono getto – jego lokalizacja. Żydów z getta zapędzano do różnych prac. Potem Żydów wypędzono w kierunku Grajewa. Kilku miejscowych chłopów jechało furmankami za kolumną Żydów i zabierano na wozy osoby, które nie mogły iść. W okolicy Grajewa furmanki odprawiono, a ludzi zabierano do samochodów. Boh. jako dziecko nie bywał w okolicach getta. [+]
[00:18:45] Boh. całą okupację spędził w Augustowie. Kolega Bronakowski, łowiąc ryby, widział jak z sowieckiej tankietki strzelano do polskich żołnierzy. W czasie okupacji niemieckiej były kartki na żywność, dostawali je robotnicy. Zasady obowiązujące rolników. Rodzice byli rolnikami, mieli 4,5 hektara ziemi. Władze zabrały ziemię i Niemiec utworzył tam gospodarstwo, ale po roku ziemię oddano.
[00:22:20] W czasie okupacji sowieckiej boh. chodził do szkoły, w której uczono głównie rosyjskiego, białoruskiego. W czasie okupacji niemieckiej zapisywano do szkoły, potem okazało się, że to spis osób do pracy. Boh. sprzątał ulice, latem musiał w lesie zbierać jagody dla Niemców.
[00:24:28] W czasie obławy augustowskiej miasto było zamknięte, nie wolno było opuszczać miejsca zamieszkania. Niemcy [sic!] zakazali chodzenia po ulicach – godzina policyjna. Zarządzenia władz rosyjskich.
[00:27:10] Po wojnie w Domu Turka mieściła się Urząd Bezpieczeństwa. Ludzi bito i zastraszano w czasie przesłuchań. Przed wojną była tam cukiernia. Boh. chodził do kawiarni bliżej domu, narzeczony siostry dawał mu pieniądze na ciastka.
[00:30:48] Po wojnie szwagier Stefanowski miał masarnię i boh. u niego uczył się zawodu, a chodził do szkoły wieczorowej. W masarni robiono kiełbasy, salcesony. Szynki i polędwice solono w beczce, potem wędliny wędzono i sprzedawano.
[00:34:04] Jan Szostak mieszkał w domu nad rzeką. Po wojnie w mieście była grupa Rosjan i Szostak z nimi współpracował, bano się go. Boh. widywał go na ulicy.
[00:35:56] W Augustowie powstało kilka zakładów masarskich, władze je zamknęły. Został tylko zakład Rutkowskiej. Boh. pomagał ojcu pracować na roli.
[00:38:16] Przed wojną boh. mieszkał przy ul. Nowomiejskiej 3 (obecnie nr 8). Niedaleko był należący do Żyda narożny dom przy Nowomiejskiej i Mostowej. Był tam żydowski sklep spożywczy, a w podwórku piekarnia, na Żyda mówiono Baśkun. Lokalizacja synagogi.
[00:42:30] W czasie likwidacji getta jeden z sąsiadów jechał furmanką za idącymi Żydami. Na wozy zabierano tych, którzy nie mogli iść. Potem furmanki odprawiono, a Żydów zabierano na ciężarówki.
[00:44:15] Przed wojną boh. chodził do pierwszej klasy. W koszarach były pokazy kawaleryjskie i boh. był tam z matką. Niedługo przed wybuchem wojny budowano bunkier przy szosie do Suwałk. W czasie budowy drogę maskowano drzewami. Drugi budowano przy moście na rzece. Gdy wybuchła wojna, zrobiono tam stanowiska przeciwlotnicze i strzelano do niemieckich samolotów. Jeden z nich został trafiony i spadł koło wsi Długie. Z tej wsi pochodziła żona boh., która opowiadała, że dzieciaki oglądały rozbity samolot.
[00:51:30] Boh. widział maszerujących czerwonoarmistów. W Zarządzie Wodnym sowieci zrobili areszt. Po ataku Niemiec na ZSRR Rosjanie wymordowali więźniów, ocalało tylko kilka osób. Ludzie chodzili potem oglądać miejsce tragedii.
[00:55:20] Po wojnie do boh. przychodził sąsiad, Aleksander Marcinkiewicz, który był w partyzantce. Marcinkiewicz opowiadał o swoich przeżyciach – m.in. aresztowaniu przez Niemców za handel niemieckimi płaszczami. Kłopoty z ubraniami w czasie okupacji.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.