Marian Uklejewski (ur. 1930, Augustów) od urodzenia mieszka w Augustowie. Był świadkiem okupacji niemieckiej i sowieckiej.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 r. w Augustowie.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Poli i Wincentego. Przed wojną boh. chodził do pierwszej klasy szkoły w Augustowie. Jej kierownikiem był Jonkajtys, w czasie okupacji sowieckiej aresztowano go, podobnie jak wiele innych osób, z których część wywieziono. Po ataku Niemiec na ZSRR odkryto groby w Katyniu. Utworzona komisja znalazła wiele dokumentów. Niemcy wydawali gazetę i drukowali nazwiska znalezionych ofiar, m.in. kpt. Folejewskiego [pracownik Banku Spółdzielczego w Augustowie] i policjanta Zacharewicza. Rodzina Zacharewiczów mieszkała po sąsiedzku przy ul. Nowomiejskiej.
[00:06:10] Kolega z Białobrzeg Izydor Bronakowski będąc na rybach widział, jak 23 września [1939] w Białobrzegach sowiecka tankietka ostrzelała jadących samochodem polskich żołnierzy, którzy wywiesili białą flagę na znak poddania się. Wszystkich zabito. Rosjanie kazali wykopać dół koło drogi, w którym pochowano dziewięć osób. Gdy sowieci wycofali się, zwłoki ekshumowano i przewieziono na cmentarz w Augustowie. Potem postawiono nagrobki. Izydor Bronakowski – świadek mordu na polskich żołnierzach, został razem z matką wywieziony na Syberię i był tam przez sześć lat. [+]
[00:11:00] Przed wojną w Augustowie mieszkało wielu Żydów – wzajemne relacje. Sytuacja podczas okupacji niemieckiej. Babkowski ukrywał żydowską dziewczynkę.
[00:14:05] W mieście utworzono getto – jego lokalizacja. Żydów z getta zapędzano do różnych prac. Potem Żydów wypędzono w kierunku Grajewa. Kilku miejscowych chłopów jechało furmankami za kolumną Żydów i zabierano na wozy osoby, które nie mogły iść. W okolicy Grajewa furmanki odprawiono, a ludzi zabierano do samochodów. Boh. jako dziecko nie bywał w okolicach getta. [+]
[00:18:45] Boh. całą okupację spędził w Augustowie. Kolega Bronakowski, łowiąc ryby, widział jak z sowieckiej tankietki strzelano do polskich żołnierzy. W czasie okupacji niemieckiej były kartki na żywność, dostawali je robotnicy. Zasady obowiązujące rolników. Rodzice byli rolnikami, mieli 4,5 hektara ziemi. Władze zabrały ziemię i Niemiec utworzył tam gospodarstwo, ale po roku ziemię oddano.
[00:22:20] W czasie okupacji sowieckiej boh. chodził do szkoły, w której uczono głównie rosyjskiego, białoruskiego. W czasie okupacji niemieckiej zapisywano do szkoły, potem okazało się, że to spis osób do pracy. Boh. sprzątał ulice, latem musiał w lesie zbierać jagody dla Niemców.
[00:24:28] W czasie obławy augustowskiej miasto było zamknięte, nie wolno było opuszczać miejsca zamieszkania. Niemcy [sic!] zakazali chodzenia po ulicach – godzina policyjna. Zarządzenia władz rosyjskich.
[00:27:10] Po wojnie w Domu Turka mieściła się Urząd Bezpieczeństwa. Ludzi bito i zastraszano w czasie przesłuchań. Przed wojną była tam cukiernia. Boh. chodził do kawiarni bliżej domu, narzeczony siostry dawał mu pieniądze na ciastka.
[00:30:48] Po wojnie szwagier Stefanowski miał masarnię i boh. u niego uczył się zawodu, a chodził do szkoły wieczorowej. W masarni robiono kiełbasy, salcesony. Szynki i polędwice solono w beczce, potem wędliny wędzono i sprzedawano.
[00:34:04] Jan Szostak mieszkał w domu nad rzeką. Po wojnie w mieście była grupa Rosjan i Szostak z nimi współpracował, bano się go. Boh. widywał go na ulicy.
[00:35:56] W Augustowie powstało kilka zakładów masarskich, władze je zamknęły. Został tylko zakład Rutkowskiej. Boh. pomagał ojcu pracować na roli.
[00:38:16] Przed wojną boh. mieszkał przy ul. Nowomiejskiej 3 (obecnie nr 8). Niedaleko był należący do Żyda narożny dom przy Nowomiejskiej i Mostowej. Był tam żydowski sklep spożywczy, a w podwórku piekarnia, na Żyda mówiono Baśkun. Lokalizacja synagogi.
[00:42:30] W czasie likwidacji getta jeden z sąsiadów jechał furmanką za idącymi Żydami. Na wozy zabierano tych, którzy nie mogli iść. Potem furmanki odprawiono, a Żydów zabierano na ciężarówki.
[00:44:15] Przed wojną boh. chodził do pierwszej klasy. W koszarach były pokazy kawaleryjskie i boh. był tam z matką. Niedługo przed wybuchem wojny budowano bunkier przy szosie do Suwałk. W czasie budowy drogę maskowano drzewami. Drugi budowano przy moście na rzece. Gdy wybuchła wojna, zrobiono tam stanowiska przeciwlotnicze i strzelano do niemieckich samolotów. Jeden z nich został trafiony i spadł koło wsi Długie. Z tej wsi pochodziła żona boh., która opowiadała, że dzieciaki oglądały rozbity samolot.
[00:51:30] Boh. widział maszerujących czerwonoarmistów. W Zarządzie Wodnym sowieci zrobili areszt. Po ataku Niemiec na ZSRR Rosjanie wymordowali więźniów, ocalało tylko kilka osób. Ludzie chodzili potem oglądać miejsce tragedii.
[00:55:20] Po wojnie do boh. przychodził sąsiad, Aleksander Marcinkiewicz, który był w partyzantce. Marcinkiewicz opowiadał o swoich przeżyciach – m.in. aresztowaniu przez Niemców za handel niemieckimi płaszczami. Kłopoty z ubraniami w czasie okupacji.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.