Krystyna Raczko z d. Kowalska (ur. 1927, Orzeszówka, Mazowsze) wychowała się w dobrze sytuowanej rodzinie, posiadającej sad i dużą pasiekę. W czasie wojny uczęszczała na tajne komplety w Węgrowie, od 1942 roku działała w Armii Krajowej. W działalność konspiracyjną był także zaangażowany ojciec pani Krystyny, a w domu rodzinnym odbywały się narady komendantów Armii Krajowej. W latach 1945-47 uczęszczała do liceum rachunkowego w Warszawie przy ul. Emilii Plater. Po jego ukończeniu wyszła za mąż i przeprowadziła się do Ostrowi Mazowieckiej. Wraz z mężem należała do miejscowego Klubu Motocyklowego. Od 1969 r. przez kolejne 22 lata pracowała jako taksówkarz. Obecnie na emeryturze, mieszka w Ostrowi Mazowieckiej.
[00:00:50] Ur. 27 stycznia 1927 r. we wsi Orzeszówka, gm. Miedzna, powiat Węgrów, rodzice ojciec Wacław Kowalski i Filomena Kowalska. Po ukończeniu 6 klasy nauka w gimnazjum, w drugiej klasie tajne komplety w Węgrowie dla 9 uczniów, przerwanie nauki ze względu na zainteresowanie władz okupacyjnych, burmistrz Bahne, znajomy ojca.
[00:03:03] Poznanie męża Mariana Raczko z Ostrowi Mazowieckiej. W domu rodzinnym boh. spotkania komendantów AK z rejonu. Zdobywanie przepustki na przejazdy pociągami dla „narzeczonego” boh. − pułkownika AK z Warszawy, zezwolenie Gestapo. [+] Przechowywanie przez rodziców mężczyzny z grupą akowców poszukiwanych przez Niemców. Boh. była łączniczką z jego rodziną, woziła rowerem listy z lasu do Miedzny.
[00:05:40] Mąż boh. był akowcem, wywieziony w listopadzie 1944 r. przez Rosjan do obozu w głębi Rosji, powrót w 1946 r. Wywiezienie wówczas 5700 akowców, do Polski wróciło ok. 2000 osób. Mąż pochodził ze Stoczka Węgrowskiego.
[00:07:10] Poznanie męża, ślub i przenosiny do Ostrowi. Inwigilacja milicji – dom teściów naprzeciwko posterunku, represje wobec całej rodziny związanej z AK. Aresztowanie boh i męża, przechowywanie ciężarnej boh. na mrozie w chlewiku, w następstwie zapalenia pęcherza.
[00:09:33] Pilnowanie drogi we wsi podczas spotkań AK w domu rodzinnym. Ukrywanie przed boh. nauczyciela przyjeżdżającego na spotkania. Tartak męża przy ul. Różańskiej, zabrany przez władze razem z wyposażeniem: utrata mieszkania i źródła dochodu w początku lat 50. Wynajęcie mieszkania, zatrudnienie męża w [Bepie].
[00:13:46] Pomoc rodziny przy zakupie placu i maszyn, otwarcie stolarni, kłopoty ze zgodą na budowę domu. Działalność kombatancka boh. – byłej członkini AK.
[00:16:19] Przeprowadzka do Ostrowi po ślubie w 1947 r., poniemiecki motocykl dekawka w prezencie ślubnym od rodziców. Urodzenie syna w 1948 r. Klub motocyklowy, osiągnięcia boh. w zawodach zręcznościowych i na czas. Spotkania klubowiczów w domu rodziców.
[00:21:45] Fotograf ostrowski Dembek (zakład fotograficzny przy ul. Warszawskiej) zainicjował działalność klubu. Nauka w liceum w Warszawie, po powrocie przeprowadzka do Ostrowi. Powojenna odbudowa miasta.
[00:24:20] Utrata zdrowia przez męża w ZSRR, odwszawianie po powrocie [+]. Zawody w obozie, kto zabije więcej wszy. Obóz aresztowanych akowców „między Moskwą a Leningradem” (od listopada 1944 do kwietnia 1946 r.), praca w kopalni przez pół roku. Przez kradzież pieczonego kartofla ukrywanie się przed kierownikiem. [+]
[00:28:58] Działalność męża w AK w Stoczku Węgrowskim, liceum w Wilnie, jego rodzice mieli duży sklep. Kontakty zawodowe ojców, ojciec boh. prowadził cegielnię. Zarobkowanie obwoźnym młóceniem zboża. Historia poznania się i zakochania boh. [+]
[00:34:25] Edukacja: w 1945 r. przyjazd do Warszawy, nauka w dwuletnim liceum dla dziewcząt przy ul. Emilii Plater, zamieszkanie u ciotecznego brata Jerzego, który odbudowywał Warszawę.
[00:37:02] Warszawa w gruzach, cztery linie autobusowe w całym mieście. Spadające cegły zagrażały życiu. Organizowanie jadalni przez kobiety w ocalałych częściach budynków. Nauka palenia papierosów, walka z nałogiem.
[00:40:52] Praca przez 22 lata jako kierowca taksówki. Trudna nauka w liceum rachunkowym w Warszawie.
[00:43:25] Aresztowania męża za przynależność do AK. Działalność boh. w AK, komendantem był brat proboszcza, prowadził zebrania komendantów z okolicy. Przysięga boh., pseudonim „Sława”, ps. ojca „Nowak”.
[00:45:23] Napady złodziei na domy bogatszych gospodarzy. Napad na dom boh. Wytropienie śladów złodziei przez ojca, złapanie złodziei w lesie, zastrzelenie przez milicję. Porachunki partyzantów AK i AL, przetrzymywanie ojca boh. w areszcie przez 2 tygodnie.
[00:50:00] Zatrzymanie boh. przez Niemców podczas łapanki we wsi ciotki, przetrzymywanie w Warszawie przez dwa tygodnie. Pomoc ojca w wydostaniu boh., fałszywe badanie lekarskie: niezdolność do pracy boh., chore serce.
[00:52:24] Kurs pielęgniarski w AK w Miedznej, lekarz ze szpitala na Klimowiźnie w Węgrowie uczył pielęgniarstwa. Praktyka w szpitalu, udział boh. w amputacji ręki, operacji ust mężczyzny, usunięcia ciąży pozamacicznej. [+]
[00:56:50] Pomoc kobiecie rannej podczas przechodzenia frontu, Rosjanie w Woli Orzeszowskiej, ustalenia kontyngentów dla Armii Czerwonej.
[00:59:45] Spalenie domu rodzinnego i gospodarstwa przez żołnierzy niemieckich, „bo zasłaniało widok” na pole walki. Ule zniszczone przez Rosjan. Miód dla domu dziecka w Al. Jerozolimskich w Warszawie. [++]
[01:04:49] Powojenna Warszawa: „coś potwornego, same ruiny”. Cegły spadające na chodniki z wyburzanych domów. Jadłodajnie z zupą przy ul. Marszałkowskiej.
[01:06:17] Edukacja: brak książek, notatki w zeszytach, profesorowie akademiccy. Nauczyciele z gimnazjum w Węgrowie (germanista Żagan, dyrektor Wangrat, Ratajski). Burmistrz Bahne. Tajne komplety w domu dyrektora. [+]
[01:09:02] Wybuch wojny: spokój we wsi. Kontakty Niemców z sołtysem. Represje ze strony Niemców: poszukiwanie „komunistów”, rewizja w domu boh., wywiezienie mężczyzn do obozu.
[01:13:50] Wykorzystywanie Polaków do podwożenia Żydów do Kosowa Lackiego na transporty do Treblinki: nieudana ucieczka zaprzyjaźnionego Żyda z wozu ojca. [++]
[01:17:00] Antysemicka akcja „nie kupuj u Żyda”, karanie kupujących. Ukrywany przez ojca młynek do mielenia zboża. Dokarmianie przez ojca Żyda chowającego się w stodole nieopodal, zastrzelony przez rosyjskich kolaborantów. [+]
[01:21:48] Żydzi ukrywani przez sąsiada Pogorzelskiego, „ludzie nie lubili Żydów”.
[01:24:05] Ucieczki Żydów, a później jeńców rosyjskich, z transportów we wsi Kostki. Zatrudnienie przez 2 tygodnie zbiegłych jeńców rosyjskich do pracy w sadzie ojca. Zadenuncjowanie ojca przez sąsiada z Kolonii – powód aresztowania. Pieniądze na wykupienie ojca.
[01:27:50] Dochodowe gospodarstwo rodziców: 14 ha sadu i 194 ule, sprzedaż jabłek i miodu. Rozwój gospodarstwa, zakup pobliskiej cegielni. Mama pochodziła z Woli Orzeszowskiej. Wypas krów z Orzeszówki „na wyrębie”.
[01:33:42] Obozy pracy męża: w Borowiczach, Ostaszkowie. Praca na jeziorze przy wyciąganiu lodu, w kopalni po kolana w wodzie. Krwawe rany na nogach leczone naparem z siana. [+]
[01:35:52] Marzenie boh. o prowadzeniu taksówki, praca na taksówce przez 22 lata od 1969 r., wożenie ludzi do księdza irydologa Jana Kukawskiego z Mińska Mazowieckiego, który leczył ziołami. Życie codzienne taksówkarki, nieuczciwy pasażer. [+]
[01:42:20] Pasja motorowa porzucona po urodzeniu dzieci, motory rodzinne: dekawka, BMW 750. Fotograf Dembek z klubu motocyklowego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.