Roman Kloc (ur. 1940, Rychcice) wspomina działalność w NSZZ „Solidarność” we wrocławskim zakładzie Elwro oraz w regionalnych władzach „Solidarności”. Opowiada też o okolicznościach, w jakich został internowany w stanie wojennym.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1940 r. w Rychcicach koło Drohobycza.
00:00:28 W 1945 r. rodzina została repatriowana do Polski, wspomnienie pożaru wagonu ze zwierzętami. Podczas postoju w Zielonej Górze bracia wrócili z miasta z winogronami i opowieścią, że Rosjanie do nich strzelali. Przyjazd do Buchałowa – droga rodziny z dobytkiem przez las. W poniemieckim majątku urządzono szkołę – współcześnie mieści się tam oddział Muzeum Zielonogórskiego.
00:03:03 W 1945 r. w pałacu w Buchałowie stacjonowali żołnierze Armii Czerwonej, którzy pilnowali pobliskiej bimbrowni. Zatrzymanie brata idącego z krową na postronku przez czerwonoarmistę – interwencja uzbrojonego sąsiada. [+]
00:04:20 We wrześniu 1946 r. boh. poszedł do szkoły w pobliskim Drzonowie razem ze starszym bratem Kazimierzem. Rok później musiał pierwszą klasę powtórzyć, ponieważ przez pierwszy rok uczyła go siostra zakonna. Od piątej klasy boh. uczył się w Leśniowie Wielkim. Chłopcy mieszkali w budynku szkoły, razem z jednym z nauczycieli. Boh. ukończył siódmą klasę w 1953 r. i musiał pójść do liceum pedagogicznego – jego zachowanie podczas apelu z okazji śmierci Stalina.
00:07:19 Boh. miał talent do nauk ścisłych i chciał studiować fizykę. Z powodu reformy systemu nauczania został o rok dłużej w liceum pedagogicznym. Brat Kazimierz podął pracę jako nauczyciel, później był dyrektorem szkoły. Boh. w 1958 r. zaczął studiować fizykę na Uniwersytecie Wrocławskim i ukończył studia w 1963 r.
00:09:26 Po ukończeniu studiów boh. otrzymał propozycję pracy na uniwersytecie, ale wybrał lepiej płatną pracę w katowickich Zakładach Konstrukcyjno-Mechanizacyjnych Przemysłu Węglowego. Specyfika pracy w laboratorium badawczym – wykorzystanie izotopów w przemyśle. Boh. i kolega Julian Rudny mieszkali w hotelu przy kopalni Makoszowy w Zabrzu. W hotelu odbywały się kursy dokształcające – libacje alkoholowe kursantów. [+]
00:13:14 Powrót do Wrocławia w 1964 r. – boh. wziął ślub i zaczął pracę w laboratorium zakładów Elwro.
00:14:30 Specyfika pracy w laboratorium, zakup urządzeń do laboratorium w Szwajcarii. Zmiany nazwy zakładu Elwro.
00:15:48 Sierpień 1980 – boh. był w domu, gdy dowiedział się, że w jego zakładzie rozpoczął się strajk. Kolega Ryszard Żabiński zawiózł boh. do Wrocławia. Zaangażowanie podczas strajku, działanie komitetu strajkowego. Boh. współpracował z Tadeuszem Głodem, Anną Tabor. Utworzenie Komitetu Założycielskiego przy zakładach Elwro. Podpisanie porozumień sierpniowych, powstanie NSZZ Solidarność.
00:19:58 Boh. przez zakładowy radiowęzeł podawał wiadomości na temat organizowania niezależnego związku zawodowego. W zakładzie wydawano gazetkę – w redakcji był boh. wraz z Wiesławem Papierskim. Nagrania z radiowęzła zniknęły z biurka w Regionie 13 grudnia 1981. Boh. nie był formalnie pracownikiem Elwro, ale podczas wyborów Komisji Zakładowej został jej członkiem – rola Tadeusza Głoda.
00:24:08 Struktura zakładów Elwro – organizowanie związku w filiach zakładu. Spotkania na Politechnice Wrocławskiej i innych uczelniach.
00:26:37 Wybory członków Komisji Zakładowej – boh. został jej wiceprzewodniczącym. Boh. kontaktował się ze strajkującymi w zajezdni, spotkania z Piórkowskim i Frasyniukiem. Organizowanie zarządu Regionu Dolny Śląsk – funkcje boh.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:29:22 Współpraca z MKZ – specyfika i zakres działań. Korzystanie z drukarni w Elwro. Powstanie grupy, która kontrolowała sklepy i magazyny. W grodkowskiej kantynie były towary, których nie było w sklepach.
00:32:36 Działalność Biura Interwencyjnego, opinia na temat Adama Skowrońskiego. Organizowanie Wszechnicy Związkowej – działalność Barbary Labudy.
00:34:08 Po wyborach, jako członek prezydium, boh. nadzorował grupę prawników – współpraca z Marianem Brzezińskim. Doradztwo w sprawach statutowych i organizacyjnych.
00:36:03 Zawiązanie grupy przygotowującej przyszły statut, prace komisji ds. demokracji, do której należeli Kuroń i Geremek – obrady w dworku myśliwskim. Rozmowy o więźniach politycznych.
00:37:57 Strajk głodowy kolejarzy – prośby strajkujących o sok pomidorowy. Wizyta w świdnickim kościele, gdzie był strajk głodowy rolników. Odwiedziny u dawno nie widzianej rodziny. W kościele na materacach leżeli głodujący, a przed kościołem zgromadziło się wiele osób.
00:40:28 Wspomnienie dyrektora Elwro Zbigniewa Salamona i dyrektora Witolda Filipajtisa, który zajmował się sprawami kadrowymi i był ubekiem – pilnowanie go przez pracowników.
00:42:16 Ograniczone zaufanie do przewodniczącego Starzyńskiego, który był działaczem KIK-u.
00:43:55 Wspomnienie Jerzego Piórkowskiego – spotkania ze strajkującymi pracownikami zajezdni. Rzecznikiem strajku został Władysław Frasyniuk – opinia boh. na jego temat. Kontakty Frasyniuka z diecezją.
00:46:00 Rola i charakter Karola Modzelewskiego. Przesłuchania boh. w związku z procesem Modzelewskiego. Obawy przed strajkiem na kolei – konsekwencje zatrzymania transportów do NRD.
00:48:20 Wspomnienie Huberta Hanusiaka i Antoniego Lenkiewicza – wyjazd do zakładów w Nowej Soli, próba mediacji między dyrekcją a Komisją Zakładową.
00:52:03 Na interwencje do zakładów pracy często jeździli: Kazimierz Pieprz i Karol Modzelewski.
00:53:17 Wspomnienie Edwarda Majko, z którym boh. siedział w jednej celi podczas internowania w grodkowskim zakładzie karnym. Przyjazd grupy z Warszawy, która miała za zadanie złapać Frasyniuka. Śmierć Edwarda Majko – opinia boh. na temat wypadku, w którym zginął Majko. W ośrodku internowania był dostępny przemycany alkohol (w opróżnionych z zawartości i zalutowanych konserwach). Robienie alkoholu z owoców. [+]
00:57:10 Jedną z sekretarek prezydium Zarządu Regionu była Danuta Stołecka. Zadania boh. jako sekretarza prezydium.
00:58:46 Prezydium Zarządu decydowało o wszystkich formach protestu – uchwały dotyczące strategii. Aresztowanie Jana Narożniaka. Rejestracja Związku Rolników Indywidualnych. Reakcja na wydarzenia bydgoskie. Zarzuty wobec Wałęsy – rola jego doradców.
01:02:23 Przygotowanie dolnośląskiej Solidarności na ewentualne represje rządu – instrukcje Zarządu Regionu na wypadek stanu wyjątkowego, utworzenie tajnych Komisji Zakładowych. Zbigniew Przydział organizował tajne struktury w stylu „akowskim”.
01:04:22 Boh. był wtajemniczony w sprawę 80 milionów, ale nie dotarł na nocne spotkanie. Niewielka grupa osób wtajemniczonych.
01:07:05 Sprawa uciekiniera z Armii Radzieckiej. Boh. przyszedł do siedziby związku przy ul. Mazowieckiej i dowiedział się, że w toalecie ktoś siedzi. Dezerter przyjechał rowerem – decyzja o udzieleniu mu pomocy, ukrycie u księdza Orzechowskiego na ul. Bujwida. Boh. odwiedzał uciekiniera i uczył go języka polskiego. Spotkanie z przedstawicielem amerykańskiej ambasady – odmowa pomocy. Na kilka dni przed wprowadzeniem stanu wojennego Marian Brzeziński odwiózł dezertera do Warszawy – odmowa pomocy przez działaczy Regionu. Boh. raz zabrał go do kawiarni. Wyjazd Rosjanina do USA. [+]
01:14:07 Boh. nie pamięta nazwiska Rosjanina, ale ma zapisany link do strony z opisem wydarzeń.
01:14:38 Atmosfera na kilka dni przed wprowadzeniem stanu wojennego, informacje o ruchach radzieckich wojsk spływające do sekretariatu Regionu, wizyta sprzątaczki w jednym ze sztabów – przekazanie podsłuchanej treści rozmowy. Oczekiwanie, że stan wyjątkowy zostanie wprowadzony w święta. Zaskoczenie, gdy o 23.30 załomotano do drzwi mieszkania – boh. nie chciał otworzyć, więc milicjanci pojechali po łom. Wejście funkcjonariuszy z bronią, ich zachowanie. Kapitan wziął od boh. papierosy. Przyjazd na komendę przy ul. Podwalnej, spotkanie z innymi aresztantami, informacja o internowaniu. Oddanie papierosów przez kapitana milicji. Wyjazd suką na ul. Klęczkowską – pobieranie odcisków palców. [+]
01:23:56 Warunki w celi, odreagowywanie stresu. Brak kontaktu z rodzinami, odgłosy jeżdżących czołgów. Łamanie regulaminu więziennego. Internowani byli obsługiwani przez więźniów, przekazywanie informacji. Działanie struktur poziomych, wspomnienie Jerzego Jankowskiego i Tomasza Olejniczakowskiego. [+]
01:27:43 W więzieniu przy Klęczkowskiej siedziały internowane kobiety. Nawiązanie kontaktu z Jerzym Jankowskim przez Barbarę Trzeciak – rozmowy przez okienka. [+]
01:28:52 Zachowanie internowanych po pacyfikacji kopalni „Wujek”. Wezwanie boh. na rozmowę – rządowa wersja wydarzeń w „Wujku”. [+]
01:30:35 Przygotowania do Wigilii w celi – zabranie osadzonych do suk, wyjazd na południe. Próba rozmowy ze strażnikiem, zatrzymanie się samochodów w lesie. Przyjazd do Grodkowa, rozlokowanie się w celach. [+]
01:34:01 Na Klęczkowskiej siedział Marek Petrusewicz, pozbawiony pomocy lekarskiej – zachowanie więźniów, wymuszenie udzielenia pomocy. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.