Roman Kloc (ur. 1940, Rychcice) wspomina działalność w NSZZ „Solidarność” we wrocławskim zakładzie Elwro oraz w regionalnych władzach „Solidarności”. Opowiada też o okolicznościach, w jakich został internowany w stanie wojennym.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1940 r. w Rychcicach koło Drohobycza.
00:00:28 W 1945 r. rodzina została repatriowana do Polski, wspomnienie pożaru wagonu ze zwierzętami. Podczas postoju w Zielonej Górze bracia wrócili z miasta z winogronami i opowieścią, że Rosjanie do nich strzelali. Przyjazd do Buchałowa – droga rodziny z dobytkiem przez las. W poniemieckim majątku urządzono szkołę – współcześnie mieści się tam oddział Muzeum Zielonogórskiego.
00:03:03 W 1945 r. w pałacu w Buchałowie stacjonowali żołnierze Armii Czerwonej, którzy pilnowali pobliskiej bimbrowni. Zatrzymanie brata idącego z krową na postronku przez czerwonoarmistę – interwencja uzbrojonego sąsiada. [+]
00:04:20 We wrześniu 1946 r. boh. poszedł do szkoły w pobliskim Drzonowie razem ze starszym bratem Kazimierzem. Rok później musiał pierwszą klasę powtórzyć, ponieważ przez pierwszy rok uczyła go siostra zakonna. Od piątej klasy boh. uczył się w Leśniowie Wielkim. Chłopcy mieszkali w budynku szkoły, razem z jednym z nauczycieli. Boh. ukończył siódmą klasę w 1953 r. i musiał pójść do liceum pedagogicznego – jego zachowanie podczas apelu z okazji śmierci Stalina.
00:07:19 Boh. miał talent do nauk ścisłych i chciał studiować fizykę. Z powodu reformy systemu nauczania został o rok dłużej w liceum pedagogicznym. Brat Kazimierz podął pracę jako nauczyciel, później był dyrektorem szkoły. Boh. w 1958 r. zaczął studiować fizykę na Uniwersytecie Wrocławskim i ukończył studia w 1963 r.
00:09:26 Po ukończeniu studiów boh. otrzymał propozycję pracy na uniwersytecie, ale wybrał lepiej płatną pracę w katowickich Zakładach Konstrukcyjno-Mechanizacyjnych Przemysłu Węglowego. Specyfika pracy w laboratorium badawczym – wykorzystanie izotopów w przemyśle. Boh. i kolega Julian Rudny mieszkali w hotelu przy kopalni Makoszowy w Zabrzu. W hotelu odbywały się kursy dokształcające – libacje alkoholowe kursantów. [+]
00:13:14 Powrót do Wrocławia w 1964 r. – boh. wziął ślub i zaczął pracę w laboratorium zakładów Elwro.
00:14:30 Specyfika pracy w laboratorium, zakup urządzeń do laboratorium w Szwajcarii. Zmiany nazwy zakładu Elwro.
00:15:48 Sierpień 1980 – boh. był w domu, gdy dowiedział się, że w jego zakładzie rozpoczął się strajk. Kolega Ryszard Żabiński zawiózł boh. do Wrocławia. Zaangażowanie podczas strajku, działanie komitetu strajkowego. Boh. współpracował z Tadeuszem Głodem, Anną Tabor. Utworzenie Komitetu Założycielskiego przy zakładach Elwro. Podpisanie porozumień sierpniowych, powstanie NSZZ Solidarność.
00:19:58 Boh. przez zakładowy radiowęzeł podawał wiadomości na temat organizowania niezależnego związku zawodowego. W zakładzie wydawano gazetkę – w redakcji był boh. wraz z Wiesławem Papierskim. Nagrania z radiowęzła zniknęły z biurka w Regionie 13 grudnia 1981. Boh. nie był formalnie pracownikiem Elwro, ale podczas wyborów Komisji Zakładowej został jej członkiem – rola Tadeusza Głoda.
00:24:08 Struktura zakładów Elwro – organizowanie związku w filiach zakładu. Spotkania na Politechnice Wrocławskiej i innych uczelniach.
00:26:37 Wybory członków Komisji Zakładowej – boh. został jej wiceprzewodniczącym. Boh. kontaktował się ze strajkującymi w zajezdni, spotkania z Piórkowskim i Frasyniukiem. Organizowanie zarządu Regionu Dolny Śląsk – funkcje boh.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:29:22 Współpraca z MKZ – specyfika i zakres działań. Korzystanie z drukarni w Elwro. Powstanie grupy, która kontrolowała sklepy i magazyny. W grodkowskiej kantynie były towary, których nie było w sklepach.
00:32:36 Działalność Biura Interwencyjnego, opinia na temat Adama Skowrońskiego. Organizowanie Wszechnicy Związkowej – działalność Barbary Labudy.
00:34:08 Po wyborach, jako członek prezydium, boh. nadzorował grupę prawników – współpraca z Marianem Brzezińskim. Doradztwo w sprawach statutowych i organizacyjnych.
00:36:03 Zawiązanie grupy przygotowującej przyszły statut, prace komisji ds. demokracji, do której należeli Kuroń i Geremek – obrady w dworku myśliwskim. Rozmowy o więźniach politycznych.
00:37:57 Strajk głodowy kolejarzy – prośby strajkujących o sok pomidorowy. Wizyta w świdnickim kościele, gdzie był strajk głodowy rolników. Odwiedziny u dawno nie widzianej rodziny. W kościele na materacach leżeli głodujący, a przed kościołem zgromadziło się wiele osób.
00:40:28 Wspomnienie dyrektora Elwro Zbigniewa Salamona i dyrektora Witolda Filipajtisa, który zajmował się sprawami kadrowymi i był ubekiem – pilnowanie go przez pracowników.
00:42:16 Ograniczone zaufanie do przewodniczącego Starzyńskiego, który był działaczem KIK-u.
00:43:55 Wspomnienie Jerzego Piórkowskiego – spotkania ze strajkującymi pracownikami zajezdni. Rzecznikiem strajku został Władysław Frasyniuk – opinia boh. na jego temat. Kontakty Frasyniuka z diecezją.
00:46:00 Rola i charakter Karola Modzelewskiego. Przesłuchania boh. w związku z procesem Modzelewskiego. Obawy przed strajkiem na kolei – konsekwencje zatrzymania transportów do NRD.
00:48:20 Wspomnienie Huberta Hanusiaka i Antoniego Lenkiewicza – wyjazd do zakładów w Nowej Soli, próba mediacji między dyrekcją a Komisją Zakładową.
00:52:03 Na interwencje do zakładów pracy często jeździli: Kazimierz Pieprz i Karol Modzelewski.
00:53:17 Wspomnienie Edwarda Majko, z którym boh. siedział w jednej celi podczas internowania w grodkowskim zakładzie karnym. Przyjazd grupy z Warszawy, która miała za zadanie złapać Frasyniuka. Śmierć Edwarda Majko – opinia boh. na temat wypadku, w którym zginął Majko. W ośrodku internowania był dostępny przemycany alkohol (w opróżnionych z zawartości i zalutowanych konserwach). Robienie alkoholu z owoców. [+]
00:57:10 Jedną z sekretarek prezydium Zarządu Regionu była Danuta Stołecka. Zadania boh. jako sekretarza prezydium.
00:58:46 Prezydium Zarządu decydowało o wszystkich formach protestu – uchwały dotyczące strategii. Aresztowanie Jana Narożniaka. Rejestracja Związku Rolników Indywidualnych. Reakcja na wydarzenia bydgoskie. Zarzuty wobec Wałęsy – rola jego doradców.
01:02:23 Przygotowanie dolnośląskiej Solidarności na ewentualne represje rządu – instrukcje Zarządu Regionu na wypadek stanu wyjątkowego, utworzenie tajnych Komisji Zakładowych. Zbigniew Przydział organizował tajne struktury w stylu „akowskim”.
01:04:22 Boh. był wtajemniczony w sprawę 80 milionów, ale nie dotarł na nocne spotkanie. Niewielka grupa osób wtajemniczonych.
01:07:05 Sprawa uciekiniera z Armii Radzieckiej. Boh. przyszedł do siedziby związku przy ul. Mazowieckiej i dowiedział się, że w toalecie ktoś siedzi. Dezerter przyjechał rowerem – decyzja o udzieleniu mu pomocy, ukrycie u księdza Orzechowskiego na ul. Bujwida. Boh. odwiedzał uciekiniera i uczył go języka polskiego. Spotkanie z przedstawicielem amerykańskiej ambasady – odmowa pomocy. Na kilka dni przed wprowadzeniem stanu wojennego Marian Brzeziński odwiózł dezertera do Warszawy – odmowa pomocy przez działaczy Regionu. Boh. raz zabrał go do kawiarni. Wyjazd Rosjanina do USA. [+]
01:14:07 Boh. nie pamięta nazwiska Rosjanina, ale ma zapisany link do strony z opisem wydarzeń.
01:14:38 Atmosfera na kilka dni przed wprowadzeniem stanu wojennego, informacje o ruchach radzieckich wojsk spływające do sekretariatu Regionu, wizyta sprzątaczki w jednym ze sztabów – przekazanie podsłuchanej treści rozmowy. Oczekiwanie, że stan wyjątkowy zostanie wprowadzony w święta. Zaskoczenie, gdy o 23.30 załomotano do drzwi mieszkania – boh. nie chciał otworzyć, więc milicjanci pojechali po łom. Wejście funkcjonariuszy z bronią, ich zachowanie. Kapitan wziął od boh. papierosy. Przyjazd na komendę przy ul. Podwalnej, spotkanie z innymi aresztantami, informacja o internowaniu. Oddanie papierosów przez kapitana milicji. Wyjazd suką na ul. Klęczkowską – pobieranie odcisków palców. [+]
01:23:56 Warunki w celi, odreagowywanie stresu. Brak kontaktu z rodzinami, odgłosy jeżdżących czołgów. Łamanie regulaminu więziennego. Internowani byli obsługiwani przez więźniów, przekazywanie informacji. Działanie struktur poziomych, wspomnienie Jerzego Jankowskiego i Tomasza Olejniczakowskiego. [+]
01:27:43 W więzieniu przy Klęczkowskiej siedziały internowane kobiety. Nawiązanie kontaktu z Jerzym Jankowskim przez Barbarę Trzeciak – rozmowy przez okienka. [+]
01:28:52 Zachowanie internowanych po pacyfikacji kopalni „Wujek”. Wezwanie boh. na rozmowę – rządowa wersja wydarzeń w „Wujku”. [+]
01:30:35 Przygotowania do Wigilii w celi – zabranie osadzonych do suk, wyjazd na południe. Próba rozmowy ze strażnikiem, zatrzymanie się samochodów w lesie. Przyjazd do Grodkowa, rozlokowanie się w celach. [+]
01:34:01 Na Klęczkowskiej siedział Marek Petrusewicz, pozbawiony pomocy lekarskiej – zachowanie więźniów, wymuszenie udzielenia pomocy. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.