Papis Jarosław

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0027

16 maja 2018

01:11:00

Jarosław Papis (ur. 1964, Łódź) opowiada o swojej działalności w opozycji demokratycznej w latach 70. i 80. w PRL. Dorastał w patriotycznym domu, ojciec wpajał mu narodowe wartości, a otoczenie łódzkiej dzielnicy Bałuty – rygorystyczny kodeks honorowy, którym kieruje się do dziś. W działalność opozycyjną zaangażował się już w 8 klasie szkoły podstawowej, w I klasie liceum został zatrzymany. Działał w niezależnym samorządzie uczniowskim, współpracował z NZS na Uniwersytecie Łódzkim, uczestniczył w pierwszym strajku studenckim, pomagał drukować i kolportować prasę podziemną. Był wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany. Od 1984 r. działał w Konfederacji Polski Niepodległej, organizował tajne spotkania z Leszkiem Moczulskim i Andrzejem Ostoją-Owsianym. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 (miał 17 lat) został zatrzymany w Zarządzie „Solidarności" w Łodzi (gdzie chciał dowiedzieć się o los ojca, którego wcześniej zatrzymano) razem z Jerzym Kropiwnickim i Andrzejem Słowikiem, a następnie przetrzymywany m.in. w Łęczycy. Pobity i zastraszany w czasie przesłuchania, usunięty dyscyplinarnie ze szkoły (później ponownie przyjęty). Był wielokrotnie przesłuchiwany aż do 1989 roku, miał kilka rewizji w domu, przez wiele lat nie mógł dostać paszportu. Rozczarowany rozwojem sytuacji w Polsce, rozpadem „Solidarności” i podziałami w środowisku dawnych opozycjonistów, wyjechał do Niemiec, gdzie prowadzi firmę importująca z Polski dziczyznę. Zamieszkał w Izraelu. Przez ostatnie lata odkrywa swoje żydowskie korzenie, przybliża losy łódzkich Żydów, poprzez działalność kulturalną angażuje się w budowanie dobrych stosunków polsko-żydowskich. more...
less

[00:00:52] Lata 70. – początek świadomego myślenia, życie na Bałutach ukształtowało świadomość zachowań „honorowych”: nikt nie zdradzał, nie kolaborował, nie został konfidentem. Bezpieczne dzieciństwo, starsza półtora roku siostra. W 1968 r. mama została usunięta ze studiów na Akademii Medycznej w Łodzi [za „pochodzenie”]. Ojciec miał przeszłość narodową, został działaczem PAX-u, chroniony i kryty przez [Bolesława] Piaseckiego.
[00:03:35] Pierwsze ważne lektury, prasa podziemna, kontakty z KOR-em i ROPCiO, współpraca z Wojciechem Ziembińskim z Warszawy. Zaangażowanie w nurt niepodległościowy. Niedojrzałe, nieostrożne zachowania, np. rozmowy z domowego telefonu. Zatrzymanie i przesłuchania przez SB w piewszej klasie liceum, utworzenie Związku Młodych Narodowców im. Józefa Piłsudskiego – rozpracowywanego przez SB pod kryptonimem „Pirat” (akta w IPN). Jednym z zatrzymanych był syn milicjanta z komendy wojewódzkiej, to pomogło szybko zakończyć sprawę.
[00:06:30] Przełom – pozbycie się strachu, gotowość do dalszego działania podziemnego (15 lat). Zatrzymanie kolegów odbyło się w czasie lekcji, boh. po lekcjach w domu – opis zatrzymania.
[00:09:17] Pierwsze przesłuchanie, „dobry i zły milicjant”, wielogodzinne nękanie. Podsłuchiwanie przesłuchania Piotrka, sąsiada, ucznia szkoły gastronomicznej. Pytanie o broń.
[00:11:23] Reakcja rodziców. Mama się bała, głownie ze względu na jej pochodzenie żydowskie. Ojciec opowiadał o historii, zalecał ostrożność, ale nie zabraniał.
[00:12:32] Sierpień 1980, rejestracja międzyszkolnego komitetu stworzonego przez kolegów z Bałut, głównie z tamtejszego LO nr XXX. Lektury prasy podziemnej, wydawnictwa bezdebitowe wydawane za granicą: poezje Miłosza, Archipelag Gułag Sołżenicyna, „Krytyka”, „Plus”, odkrywanie nieoficjalnej wersji historii.
[00:16:01] Nawiązanie współpracy z nowopowstałym Niezależnym Zrzeszeniem Studentów (NZS). Zbieranie przez uczniów żywności i pieniędzy na wsparcie strajkujących studentów (dokumenty). Początek stanu wojennego – poważne zaangażowanie w struktury NSZZ „Solidarność” – kolportaż prasy.
[00:18:11] Wprowadzenie stanu wojennego. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. policja internowała ojca boh. Nie wiadomo było, co się z nim stało. W niedzielę 13 grudnia boh. pojechał do Zarządu NSZZ „S” przy ul. Piotrkowskiej, informacja o licznych internowaniach. Przyjazd z Gdańska Jerzego Kropiwnickiego i Andrzeja Słowika, ogłoszenie strajku w Łodzi. Rozwożenie ulotek do zakładów pracy z zaufanym taksówkarzem, otoczenie zarządu Regionu przez ZOMO, atak ZOMO i milicji, wyprowadzenie działaczy (i boh.) do suk, przesłuchania, przewiezienie do Zakładu Karnego w Łęczycy, pięciogodzinna podróż w zimnym samochodzie. Maria Dmochowska.
[00:22:35] Zbiórka na placu apelowycm pod bronią – doświadczenie na resztę życia. Ojciec źle znosił internowanie z powodu uszkodzenia ciała po wcześniejszym wypadku samochodowym (interwencja w SB biskupa Rozwadowskiego, negocjacje w sprawie zachowania syna). Rozmowy po rosyjsku podczas przesłuchań boh. Świadek na procesie Kropiwnickiego i Słowika. Usunięcie z XXX LO, „wilczy bilet”.
[00:25:59] Dyrektor liceum nr XXXVIII, odchodząc na emeryturę, przyjął boh. Nowym dyrektorem został partyjny towarzysz Filip – obronił boh. przed kolejnym usunięciem ze szkoły. Po demonstracji 11 listopada prowokacja policji pod kościołem, wpadka, boh. zatrzymany „na dołku”, rozprawy w sądzie, mec. Głogowski, po kilku dniach uniewinnienie. Wielokrotne nękanie przesłuchaniami na komendzie.
[00:30:20] Zatrzymania w celach z kryminalistami, honor z Bałut. Odmowa paszportu na wyjazd do NRD „ze względu na bezpieczeństwo państwa”.
[00:32:29] W czasie stanu wojennego działalność opozycyjna: drukowanie ulotek, kolportaż - do 1984 r. Rozrastanie się Solidarnosci, ale po 1985 odczuwalny spadek zaangażowania społecznego. Komitet Zakładowy Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Wydziale Prawa UŁ nie miał poparcia, rozgoryczenie, brak demonstracji, tylko spotkania i druk wydawnictw podziemnych, u oo. jezuitów - Stefan Miecznikowski. [00:34:55] Zaangażowanie w działalność Konfederacji Polski Niepodległej (KPN) – bardziej radykalna struktura, dążąca do zburzenia kumunizmu, a nie reformowania go. W KPN było wiele wtyczek SB. W drugiej połowie lat 80. frustracja, niepopularność KPN, utrata poparcia społecznego.
[00:37:50] Po 1990 roku mniejsza bezkompromisowość boh., dziś nie potępia tak łatwo. Wiadomość o współpracy Leszka Moczulskiego z SB boh. przyjął bardzo źle, podobnie Lecha Wałęsy. Potrzeba rozliczenia ich z Polakami i skruchy.
[00:42:47] Jeden z kolegów ze studiów w 1984 podpisał lojalkę, od razu wszystkim o tym powiedział, na nikogo nic nie doniósł. Powiedział, że „zachował się jak skończona świnia”, ale zachował twarz, do dziś się przyjaźnią. Wśród kolegów studentów prawa z Łodzi były osoby z prowincji, czasem się bali, ale nikt nie został konfidentem.
[00:46:12] Janusz Kruk ps. „Nowak”, TW – pisał donosy na tematy ogólne, towarzyskie. Gdy minister Ćwiąkalski mianował go na komornika sądowego, zaprotestowano.
[00:48:40] Po skończeniu studiów, w 1988 roku boh. wyjechał z Polski do RFN – nie widział możliwości kariery prawniczej. Wybory 4 czerwca 1989 – wspierał KPN, niezależną od Komitetów Obywatelskich. Z Łodzi startowali Andrzej Ostoja-Owsiany, Andrzej Terlecki, klęska KPN. Rozpad jedności obozu solidarnościowego, pierwsze poważne podziały. W Łodzi były dwie Solidarności (wokół KOR oraz wokół Kropiwnickiego, Słowika i Grzegorza Palki). Do wyborów samorządowych poszły dwa ugrupowania solidarnościowe: Wojewódzki Komitet Obywatelski Lecha Wałęsy oraz Łodzkie Porozumienie Obywatelskie, oba weszły do władz miasta.
[00:53:31] Żal, że ludzie Solidarności się nienawidzą. Wiesław Urbański – legenda łódzkiego podziemia, potem zakładał PC (Porozumienie Centrum), przeszedł do Platformy Obywatelskiej, poróżniły ich polityczne wybory. Andrzej Kryże.
[00:58:11] Po wyborach samorządowych w 1990 r. boh. zrezygnował z działalności publicznej. Zabójstwo Grzegorza Przemyka – boh. pojechał na pogrzeb. Morderstwo księdza Jerzego Popiełuszki – duża delegacja studentów i członków „S” na pogrzebie.
[01:00:49] Obecnie boh. prowadzi w Niemczech firmę importującą dziczyznę z Polski. Zamieszkał w Izraelu, poszukiwanie korzeni religijnych. Ostatnio powraca do Polski, produkuje spektakle teatralne i telewizyjne (Rachela w Teatrze Studio i TVP Kultura). Spektakl Wielka Szpera dla uczczenia łódzkich Żydów. Kronikarz łódzkiego getta Józef Zelkowicz Notatki z getta łódzkiego, legioniści żydowscy u Piłsudskiego. Uchwała IPN odebrana fatalnie w Izraelu. Szukanie porozumienia między Polską a Izraelem.
[01:05:55] Makkabiada w Izraelu (żydowskie igrzyska olimpijskie) – w 2017 delegacja 23 Żydów z Polski, 2 złote medale, 1 brąz – Mazurek Dąbrowskiego grany na izraelskim stadionie. Owacje na stojąco na stadionie w Jerozolimie. Żaden przedstawiciel polskich władz – jako jedynychh zaproszonych na igrzyska – nie poleciał. [+]
[01:09:01] Polscy makabejczycy – spotkanie z 90-letnim polskim Żydem: Jan z Krakowa, wyjechał z Polski w 1952 r. Kontrowersyjna działalność Johna Danielsa. more...
less

Saramonowicz Wojciech

Czerniak Grzegorz

Film