Stefan Chmiel (ur. 1933, Warszawa) wspomina okupację i Powstanie Warszawskie, sytuację ludności cywilnej na Czerniakowie, kontakty rodziny z AK, tułaczkę po powstaniu z mamą i młodszym bratem i trudny powrót do Warszawy. Opisuje też powojenne problemy mieszkaniowe, wyjazdy do PGR-ów w ramach Ochotniczych Hufców Pracy, pracę w zakładach energetycznych, m.in. instalacje wykonywane w kolejnych mieszkaniach ministrów, a przy okazji porównuje warunki życia PRL-owskich prominentów z sytuacją „szarego człowieka”.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) C0001
[00:00:30] - przedstawienie osoby, w 1933r. Czerniaków był wioską w Warszawie
[00:01:16] - opis rodziny
[00:03:00] - sprzeczka w kościele, boh. został posądzony niesłusznie, że wraz z kolegą zabrał jabłka z ogrodu. Został zwolniony z funkcji ministranta
[00:06:20] – kontynuacja opisu rodziny, dziadek pana Stefana miał piekarnię przy ul. Polkowskiej, jako „najmilszy” wnuczek pan Stefan nosi medalik z datą śmierci dziadka. Matka pracowała w fabryce żydowskiej przy ul. Czerskiej (robili tuby do past do zębów), ojciec pracował na poczcie
[00:11:25] – wybuch wojny, 1 września 1939 r. Czerniaków nie był bombardowany. Gdy wybuchła wojna, przenieśli się do kościoła do stryjka, nocowali w podziemiach kościoła
[00:13:55] – wspomnienia z czasów wojny, pan Stefan uczęszczał do szkoły, rodzice pracowali, w 1942 r. zmarł ojciec, co pogorszyło sytuację rodzinną
[00:14:54] – wyprowadzenie Żyda, gestapo zabiera właściciela domu, w którym mieszkali
[00:15:32] – stryjeczni bracia działają w AK
[00:15:50] – działalność pocztowców, w tym ojca. Transporty z Rosji do Niemiec, przechwytywanie poczty niebezpieczne - groziło śmiercią
[00:18:00] – wyprowadzenie Żyda, kontynuacja, p. Srul
[00:19:48] – kilka dni przed wybuchem powstania nerwowe rozmowy w domu. [30 lipca 1944 r.] zastrzelono na rogu ul. Chełmskiej i Czerniakowskiej Niemca
[00:21:27] – przeniesienie do kościoła [Św. Kazimierza, Chełmska], akowcy dali znać, że będą atakowane wodociągi, dlatego rodzina musi się przenieść
[00:22:30] – pierwsze dni powstania, Niemcy zajmują kościół. Mieszkańcy w kościele opiekują się rannymi Niemcami, dzięki czemu ich nie rozstrzelano
[00:25:34] – pomoc AK, pan Stefan pomaga AK jako mały chłopiec
[00:27:08] – Niemcy ostrzeliwują kościół, strzał ranił ciotkę, organistę, koleżanka Marysia zginęła
[00:28:24] – Niemcy zabrali mieszkańców z kościoła do fortu, gdzie pojawił się generał von dem Bach [Zalewski] i powiedział, że wyzwolili ich od bandytów
c0002
[00:00:30] – pociąg do Pruszkowa, podział na matki z dziećmi, na starców i na osoby, które zostaną wywiezione do obozu. stryjek i jego syn trafiają do obozu
[00:02:13] – kontynuacja podróży, pan Stefan zostaje wywieziony wagonem bydlęcym, postój w szczerym polu. Zatrzymują się w pobliskim gospodarstwie, następnie trafiają do Opoczna, gdzie mieszkają przez 3 tygodnie. Potem zostają zabrani w inne miejsce, gdzie zostają rozdzieleni po różnych gospodarstwach, pan Stefan osobno od matki
[00:04:32] – w nowym gospodarstwie
[00:06:44] – liczne zgrupowanie partyzantów w lesie, mieszkający w wiosce obok pan Stefan zaprzyjaźnia się z nimi, odnalezienie przez ciotkę.
[00:14:02] – partyzant zauważa Niemców, partyzanci uciekają do lasu, ostrzał Niemców, pan Stefan ucieka do mamy do chałupy. Gospodyni wynosi rzeczy na zewnątrz w obawie przed pożarem domu
[00:15:20] –pan Stefan z matką i ciotką uciekają przed strzelającymi Niemcami (ogniste kule) pociągiem do Skierniewic
[00:16:50] – Skierniewice, tu zatrzymuje się ocalała rodzina. Brat choruje, umiera w wieku 7 lat
[00:19:35] – 17 stycznia 1945 r., wyzwolenie, oficerowie radzieccy są na kolacji u rodziny. Jeden z oficerów zainteresowany ciotką pana Stefana, kobieta się chowa
[00:21:13] – narada o powrocie do Warszawy, ciężka wyprawa do stolicy
[00:24:13] – Warszawa, po gruzach docierają do domu babci, do kościoła, których już nie znajdują
[00:28:19] – koleżanka mamy oddaje im mieszkanie
c0003
[00:00:16] – dom na Czerniakowskiej, na dom mówiono „czerwoniak”
[00:01:16] – wyjazd do wujka do Kocka, pan Stefan chodzi do szkoły, miło wspomina ten czas
[00:03:40] – wszy, pan Stefan próbuje sam je zwalczyć
[00:05:30] – powrót do Warszawy, matka pana Stefana zajmuje się handlem, pan Stefan jej pomaga
[00:07:30] – rozpoczęcie edukacji i pracy, praca elektryka w budownictwie, jest przez murarzy nazywany „pajączkiem”, bo pracuje na drabinie
[00:11:35] – praca w ministerstwie energetyki
[00:14:06] – Ochotnicze Hufce Pracy, OHP, pomaganie przy żniwach i wykopkach. Spory o posiłki z kierownikiem
c0004
[00:00:25] – piłka nożna, pan Stefan gra w reprezentacji Czerniakowa, ma większe aspiracje, zapisuje się do Legii
[00:03:30] –pan Stefan organizuje w domu spotkanie z kolegami z drużyny, niespodziewanie pojawia się mama
[00:08:40] – sparing Legii z reprezentacją Korei, pan Stefan gra w drużynie Korei, gdyż Koreańczykom zabrakło zawodnika
[00:12:08] – nastroje powstańcze na Czerniakowie, wiara, że nadejdą Rosjanie, pozytywne nastroje
[00:17:30] – losy braci stryjecznych po powstaniu
[00:19:00] – losy stryjka z synem, zginęli w obozie na terenie Niemiec, nie wiadomo jakim
[00:22:24] – rodzice
[00:23:08] – koniec wojny, podczas zabawy natknięcie się na żołnierza
[00:25:18] – przyjazd NKWD w nocy i otoczyli wieś, wujek musiał się chować. Na wujka mówili „pan Mączka”
c0006
[00:00:45] – śmierć Stalina, „odszedł nasz opiekun”
[00:02:53] – szczury, mieszkanie ze szczurami, pluskwami
[00:03:35] – nowa władza, trzeba było uważać, co, z kim, jak, gdzie…
[00:04:40] – naprawianie telefonów w domach ministrów, pan Stefan reperował i zakładał telefony ministrom
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.