Wysocka Teresa

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1863

14 marca 2023, Jelenia Góra

3:03

Teresa Wysocka z d. Antonow (ur. 1934, Białowieża) – jej ojciec był dońskim kozakiem, walczył w polskim wojsku podczas wojny polsko-bolszewickiej, w latach 30. pracował w tartaku. W czerwcu 1941 roku rodzina została wypędzona z domu do Hajnówki. Tu ojciec z innymi mężczyznami został zabrany przez NKWD i – jak się później okazało - rozstrzelany w lesie pod Hajnówką. Teresa wraz z matką i starszą siostrą zostały deportowane w okolice Nowosybirska na Syberii, do miejscowości Starica na rzeką Parabiel. W 1943 roku zostały przeniesione do sowchozu w miejscowości Podgornoje w obwodzie woroneskim. W 1946 roku rodzina powróciła do Polski i osiedliła się w Legnicy. Teresa ukończyła liceum pedagogiczne i z nakazem pracy zatrudniła się w szkole nr 19 w Pilczycach. Karierę pedagoga kontynuowała w liceum sportowym w Karpaczu oraz w szkole nr 104 we Wrocławiu. W 1964 roku podjęła studia zaoczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. Wyszła za mąż za Zdzisława Wysockiego, dyrektora ds. leczniczych uzdrowiska w Świeradowie-Zdroju. Mieszka w Jeleniej Górze.
więcej...
mniej

[00:00:08] Ur. w osadzie Białowieża. Matka Grygielewicz pochodziła z pogranicza Ukrainy i Białorusi, ojciec był dońskim kozakiem. Służył po stronie Piłsudskiego w oddziale płk Bałaszewicza w wojnie polsko-bolszewickiej. Starsza siostra. Ojciec pracował w tartaku przy sortowaniu drewna.
[00:03:01] „Dziady” (biedni ludzie) w Białowieży nocowali w domu boh. Aresztowanie przez NKWD, wywózka do Hajnówki. Wagon towarowy z pryczami. Zabranie ojca ze stacji – zginął rozstrzelany z innymi mężczyznami pod Hajnówką.
[00:08:10] Po rozpoczęciu wojny widok ułanów przejeżdżających koło domu boh. na wschód. Droga pociągiem [na zesłanie] do Nowosybirska, dalej promem. Zbieranie orzechów cedrowych. Zamieszkanie rodziny przy kołchozie, w domu kobiety z synami. Praca w polu – tylko chłopcy, starcy i kobiety, wszyscy dorośli mężczyźni na froncie.
[00:12:20] Koleżanka siostry z Białowieży. Początek edukacji – obowiązek szkolny. Racje żywnościowe. Znalezienie przez siostrę pracy w tartaku, przeprowadzka rzekami Ob i Parabiel, zamieszkanie w miejscowości Starica w powiecie Parabiel. Przyjaźń z rosyjską dziewczynką, białe noce.
[00:19:07] Widok mężczyzny nocą w mieszkaniu – dezerter z Armii Czerwonej, mąż gospodyni [+]. Szkoła w drewnianym baraku, wycieczki do tajgi, zbieranie pączków drzew na napary dla żołnierzy na froncie. Zabawy wokół choinki noworocznej w szkole, dobra znajomość rosyjskiego.
[00:22:55] Bieda, suchary podjadane przez boh. Kobieta w kołchozie piekła szaniszki (placki z ziemniakami) [+]. Potomkowie zesłańców na Syberii.
[00:25:00] Powstanie Wojska Polskiego, utworzenie Związku Patriotów Polskich, Wanda Wasilewska: „ludzie się do niej modlili”. Wróżby Polaków. Przyjaźń boh. z córką księdza prawosławnego („batiuszka”). Dobrodziejstwa syberyjskiej diety: choroba jelit wyleczona na Syberii. [+]
[00:30:51] Kąpiele w bani w ogrodzie, leżenie na śniegu. Po przegranej Niemców pod Stalingradem wywiezienie rodziny „dzięki Wandzie Wasilewskiej” do stacji przesiadkowej w Tomsku, zakwaterowanie w sowchozie „Opyt” (Doświadczenie) w miejscowości Podgornoje w obwodzie woroneskim.
[00:33:00] Początek roku szkolnego, 3 klasa w Opycie, ukochana nauczycielka Olga Andrejewna Głuszczenko. Wieloletnia korespondencja z Olgą. Uczenie polskiego pacierza radzieckich dzieci. Ciężka praca mamy i siostry w polu.
[00:37:05] Powrót do Polski, radość. Decyzja mamy o przesiedleniu na Ziemie Zachodnie – wysiadka w Legnicy. Modlitwa dziękczynna w kościele. Początki edukacji w polskiej szkole, nauka polskiego, pomoc nauczycielki. Kontakty z Białowieżą dziś.
[00:42:28] Siostra pracowała jako księgowa w przedsiębiorstwie melioracyjnym w Legnicy, przeniesiona do Wrocławia, do końca życia pracowała jako księgowa. Szkoła nr 19 w Pilczycach, robotnicza dzielnica Wrocławia. Kompletnie zburzone miasto.
[00:45:00] Kompleksy boh., bieda w rodzinie. Odkrycie talentu nauczycielskiego u boh. – egzamin wstępny do liceum pedagogicznego, wszechstronne przygotowanie nauczycieli dawniej. Radość z przebywania z młodzieżą. [+]
[00:49:33] Nakaz pracy po liceum w szkole nr 19 w Pilczycach. Zdjęcie boh. na okładce pisma „Przyjaciółka” we wrześniu 1953 r., wdzięczność wobec dyrektora Szumilaka. Kariera boh. w oświacie. Liceum sportowe w Karpaczu, wizyta u ministra.
[00:53:55] Stanowisko kierownika metodycznego rusycystów, hospitacje, kursy doszkalające, współpraca nauczycieli. Szkoła 104 we Wrocławiu, zajęcia z aktorami Opery Wrocławskiej. Wyjścia z dziećmi do opery. [+]
[00:57:10] Wychowanie młodzieży: nauka etykiety przy stole (współpraca z rodzicami) [+], nauka tańca. Wspomnienia z Czerniawy, zadowolenie z pracy zawodowej. Mąż Zdzisław Wysocki. Przyśpiewki wiejskie z Syberii.
[01:03:10] Wychowawstwo w I klasie – 54 uczniów. „Cudowne dzieci”, nieznośny uczeń Wiesław Lech, radosne sąsiedzkie życie.
[01:05:43] Śmierć Stalina, uczeń Wiesław Lech: „Stalin odwalił kitę”. Stosunki dobrosąsiedzkie: odwiedziny dzieci z sąsiedztwa, interwencja w sprawie błota na klatce schodowej. „Kocham ludzi po prostu”.
[01:11:48] Pierwsze małżeństwo boh. – poznanie męża na pochodzie pierwszomajowym, narzeczony chory na egzemę. Rozstanie po 10 latach z powody „niezgodności emocjonalnej”, syn Jacek.
[01:16:09] Poznanie [drugiego] męża na koloniach letnich w Staniszowie – lekarz przybyły z interwencją do dzieci zatrutych bigosem. Synowie z pierwszych małżeństw. Wyjazd na pierwszy urlop na Węgry, syn męża Mariusz, lato nad Balatonem.
[01:24:45] Pożyczka na zakup apartamentu na Grand Canarii [+]. „Jesteśmy dobranym małżeństwem”. Historia narzeczeństwa.
[01:29:14] Rozwód z pierwszym mężem, przyjaźń z nowymi małżonkami. Znajoma sędzia.
[01:32:50] Służbowe mieszkanie dla boh., podział obowiązków rodzicielskim po rozwodzie. Zaprzyjaźniony pasierb Mariusz. Zadowolenie z życia na emeryturze. Sprzedaż domu w Świeradowie. Przyjaźń z młodymi sąsiadami i nabywcami domu. Dobre relacje z synami.
[01:41:40] Ojciec Teodor/Fiodor Antonow, Rosjanin, mama Anna Grygielewicz z okolic Białowieży. Drewniany dom Na Krzyżach. Ojciec „Kozak, który przeszedł na stronę Piłsudskiego”. Moment przed zsyłką – rodzice w domu. Niemcy z III Rzeszy w rodzinie mamy.
[01:45:12] Silne emocje podczas deportacji. Poszukiwania ojca przez starszą siostrę Eugenię (Żenia), informacja o rozstrzelaniu ojca od kolegi leśnika z Białowieży. Dziadek ze strony ojca mieszkał w dzisiejszej Ukrainie.
[01:51:38] Siostrzeniec Leszek, zawodowy żołnierz, pułkownik. Podczas wywózki tłumy żołnierzy na stacjach kolejowych. Warunki w wagonie, głód. W drodze powrotnej przywiezienie osieroconej dziewczynki.
[01:55:39] Trudna zima na Syberii przez pół roku, walonki z wełny, szuby. Łapanie ryb z prowizorycznych łodzi, wypłynięcie dzieci łódką na środek rzeki. Zbieranie orzechów cedrowych i pestek słonecznika na zimę. Nauka pływania przy młynie.
[02:00:45] Sowchoz Opyt k. Woroneża. Rzeka Parabiel, odnoga Obu. Siostra była księgową w tartaku w miejscowości Starica, chciała walczyć w polskim wojsku. Mama pracowała w lesie, poczucie uwięzienia, niemożność ucieczki z lasu, niebezpieczeństwa ze strony dzikiej przyrody.
[02:05:04] Niedawna wycieczka statkiem po rzece Jenisej, wielonarodowy cmentarz zesłańców na północy, m.in. Polaków. Wychowanie młodzieży przez boh. bez nienawiści do kogokolwiek.
[02:10:37] Żal o zamordowanie ojca. Kondycja mamy po wojnie: uprawianie ogródka, „radość z normalnego życia”. Działalność społeczna boh., rodziny adopcyjne, dzielenie się majątkiem.
[02:15:07] Świadectwa szkolne z Syberii. Radość po przekroczeniu polskiej granicy. Ostatni przystanek w Legnicy. Mieszkanie przy parku, wejście do parku za 1 zł, teatr parkowy, kino. Liczni Rosjanie i wojsko radzieckie w Legnicy, radzieccy ekshibicjoniści w parku.
[02:19:19] Odrębna wschodnia mentalność. Muzeum i zabytki w Białowieży, ulica Stoczek. Dwa sposoby traktowania wiernych w domu parafialnym katolickim i prawosławnym. [+]
[02:25:20] Przeprowadzka do Wrocławia, utworzenie siedziby województwa. Praca dla siostry. Opowieść o urodzeniu się boh. Zagęszczenie budynków we Wrocławiu. Okres studiów rusycystycznych.
[02:28:27] Wychowawstwo w szkole podstawowej przez 7 lat. Wagarowicze na gliniankach, spotkanie z wychowankiem.
[02:31:50] Obowiązek nauczyciela wizytowania domów uczniów raz w roku [+]. Bieda we Wrocławiu po wojnie, sąsiedzkie współdziałanie. Życie codzienne po wojnie, szycie ubrań na miarę, butów u szewca. Wełniane garnitury wożone z Polski do Australii.
[02:38:37] Powodzenie boh. u chłopców w 7 klasie. Ślub ze Zdzisławem Wysockim w Szklarskiej Porębie. „Chwalenie się” pobytem na Syberii.
[02:42:30] Analfabetyzm po wojnie, mama skończyła 3 klasy szkoły parafialnej. Historia stosunków polsko-ukraińskich po I wojnie światowej, zemsta ukraińska na Wołyniu.
[02:44:32] Obowiązkowe uczestnictwo w pochodach pierwszomajowych, agitacja do wstąpienia do PZPR, zaległe składki.
[02:47:20] Wizyta sekretarza z komitetu wojewódzkiego, reprymenda za brak harcerstwa w liceum sportowym. Znajomości wśród partyjnych i bezpartyjnych w Świeradowie, lokalne układy, mąż dyrektor uzdrowiska ds. leczniczych [+], nieobecność polityki w szkole. Sporty zimowe saneczkarstwo, narciarstwo zjazdowe, skoki.
[02:52:46] Odgórna walka z gruźlicą, obowiązkowe prześwietlenia płuc dla nauczycieli i personelu szkolnego [+]. Domy dla gruźlików w okolicznych miasteczkach. Długa choroba syna Jacka i synowej, śmierć, losy wnuczek. [+]
[03:01:25] Studia zaoczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie od 1964 r., finansowanie dojazdów do szkoły przez państwo, diety. „Zawdzięczam mojemu państwu bardzo dużo”.
więcej...
mniej

Gleb Tomasz

Saramonowicz Wojciech

Instytut Pileckiego

Film