Sobolewski Jerzy

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1857

15 lutego 2023, Gdańsk

2:23

Jerzy Zdzisław Sobolewski (ur. 1940, Augustów), inżynier specjalista w dziedzinie przekładni śrubowych kulkowych, bratanek Wacława Sobolewskiego („Sęka”, „Skały”), uczestnika powojennego podziemia antykomunistycznego i ofiary obławy augustowskiej. W czasie pierwszej okupacji sowieckiej mama Monika Sobolewska gotowała dla żołnierzy Armii Czerwonej. To uratowało rodzinę przed zesłaniem na Syberię w 1941 r. Jerzy Sobolewski jako kilkulatek bawił się z należącymi do Armii Krajowej stryjami Wacławem i Tadeuszem, uczyli go m.in. składać broń. Wacław Sobolewski zginął w 1945 r., a Tadeusz z obawy przed represjami zaciągnął się do Armii Berlinga i walczył na Wale Pomorskim. W 1957 r. Jerzy Sobolewski zdał maturę w I Liceum Ogólnokształcącym im. Grzegorza Piramowicza w Augustowie i rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej. Dyplom i tytuł inżyniera uzyskał w 1964 r. Po studiach przez półtora roku pracował w Płocku, następnie w pracowni konstruktorskiej Zakładów Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”. Był tam świadkiem wydarzeń Marca 1968 roku. W 1970 r. wrócił na Politechnikę Warszawską jako wykładowca. W latach 80. uczył zawodu inżynierskiego studentów w Tunezji i Algierii. Autor książek opartych na wątkach autobiograficznych. Obecnie mieszka z trzecią żoną Teresą w Gdańsku (dwie poprzednie zmarły). Ma synów Wojciecha i Krzysztofa oraz córkę Iwonę. więcej...
mniej

[00:00:08] Ur. 1940 r. w Augustowie, okupacja radziecka. Rodzice ze wsi nad Rospudą: Topiłówka (ojciec), Szczebra (mama). Narty biegowe ojca. Dziadek Jan Sobolewski z Topiłówki, chorowity brat bliźniak. Wszyscy synowie dziadka Jana działali w ruchu oporu.
[00:03:24] Dzieci: Bolesław (ojciec boh., ur. 1912), Wacław, Jan (nauczyciel, uczestnik powstania warszawskiego wywieziony do ZSRR, zmarł po pół roku), Tadeusz (członek AK, walczył w Puszczy Augustowskiej).
[00:05:17] Zabawy boh. w dzieciństwie ze stryjami Wacławem i Tadeuszem w domu w Topiłówce, ukrywanie się przed Niemcami. Przesłuchiwanie członków rodziny przez Niemców, bicie. Zasady konspiracji, „być chytrzejszym od bolszewików”. Książki autobiograficzna autorstwa boh. Pamiętniki Tadeusza Sobolewskiego.
[00:09:10] Bombardowanie Augustowa przez Rosjan w lipcu 1944 r., wysiedlenie rodziny do Topiłówki. Wywózka dziadka z rodziną na Syberię, powrót w 1946 r. Edukacja w I LO w Augustowie w latach stalinizmu. Wesele na wsi – obezwładnienie dwóch żołnierzy rosyjskich przez mamę (tańczenie kozaka).
[00:12:40] Dokarmianie radzieckich żołnierzy przez mamę w Augustowie (Białorusin Sawicki). Stryj Wacław uwięziony w Grodnie, Tadeusz w Augustowie.
[00:14:23] Represje stalinowskie – więzienie za słuchanie radia. Stryj Tadeusz jako oficer LWP trafił do kamieniołomów. W I LO im. Piramowicza utworzenie na krótko harcerstwa na wzór pionierski, pismo „Ogoniok”. „Uczczenie” śmierci Stalina.
[00:18:00] Matura, rozpoczęcie studiów na Politechnice Warszawskiej. Rosjanie w 1945 r., uratowanie przez mamę sowieckiego jeńca uciekiniera, pułkownika Morozowa. [++]
[00:20:25] Śmierć stryja Wacława w lipcu 1945 r. podczas obławy augustowskiej, tortury, zastrzelony w czasie ucieczki. Stryj Tadeusz wstąpił do I dywizji WP, walki o Wał Pomorski, bilans walk. Dalsze losy Tadeusza.
[00:25:22] Powojnie w zbombardowanym Augustowie, zniszczone wozy niemieckie na ul. Rajgrodzkiej. Ojciec przedwojenny absolwent Technikum Rolniczego w Dowspudzie, uprawiał po wojnie len, konopie i tytoń. Zakup domu opuszczonego przez Żydów i 2 ha ziemi, pomaganie ojcu w gospodarstwie.
[00:28:54] Augustów antysowiecki, silny ruch oporu. Partyzanci zabici 25 grudnia 1955 r., kolega Józef Chwiećko, książka boh. „Życie i przygody w PRL”.
[00:31:40] Jan Szostak, szef UB, „morderca Polaków”, razem z bratem Piotrem bestialsko torturowali zabijali partyzantów [++]. Jan Szostak po śmierci Stalina został rzeźbiarzem ludowym, pracownia nad rzeką Nettą, prezent dla Jana Pawła II. [+]
[00:34:16] Kolega Andrzej Nietupski – okrzyki torturowanych słyszane z okna. Wyrzucony z Polski w stanie wojennym, połamane palce, „paszport w jedną stronę”. Spotkanie w Bretanii.
[00:36:32] Dom Turka, napis „UB”. „Chodziło się tamtędy na palcach”. Losy stryja Wacława. Wszyscy bracia wysportowani, trenowanie strzelania z wiatrówki, ojciec Bolesław: „Polakom zawsze brakuje amunicji”, brat Witold lubił polowania.
[00:39:46] Służba wojskowa boh., przekwalifikowanie z wojsk samochodowych do pancernych. Przygotowania do „wojny z Zachodem” (1968 r.).
[00:41:20] Młodość i życie towarzyskie w Augustowie: śpiewanie, zespół pieśni i tańca, gra na akordeonie, nauka tańca. Coroczne spływy kajakami z nauczycielem Ryszardem Jędrzejewskim, kurs żeglarski. Narty jesionowe zrobione przez ojca, nauka pływania. [++]
[00:44:26] Lata powojenne: niewypały i niewybuchy, szkolenie saperskie u ojca, zabawy bronią. Kostki trotylu trzymane w stodole.
[00:46:27] Zabawy taneczne w szkole, prywatki: pianino i akordeon, patefon, przedwojenne płyty. Podchody. Rozważania o współczesnym wojsku polskim.
[00:48:37] Elegancka restauracja Albatros – centrum lokalnego życia towarzyskiego. Łapanie ryb. Zasieki z drutu kolczastego wzdłuż Rospudy, zaminowane pola. Orkiestra z Białegostoku, Janusz Laskowski.
[00:51:54] Śmierć Stalina, wstąpienie do ZMP po śmierci Bieruta – na pół roku. Rzucenie legitymacją. Trudna matura w 1957 r., ponad 50 proc. klasy nie zdało. Szykanowanie „chuliganów z ZMP”. Po maturze wyjazd do Warszawy. Egzamin w trygonometrii i fizyki [+], ciężkie studia, nadrabianie różnic kulturowych.
[00:57:02] Dom studencki „Akademik”, wypadek tramwajowy. Trzeciego dnia studiów protest studentów przeciw zamknięciu „Po Prostu” na pl. Narutowicza: pałowanie ZOMO, rzucanie cegłami, gaz łzawiący. Wiec na pl. Politechniki. [++]
[01:02:26] Ciężkie studia, na III roku ulotki nawołujące do protestów w Warszawie (1963 r.). Filmowanie demonstrantów na pl. Jedności Robotniczej.
[01:05:25] Przesłuchanie w Pałacu Mostowskich [+], swobodne zachowanie boh. Kolega z ZMS. Kolega „Johnny”, fałszujący pieczątki, szantażowany przez SB. [+]
[01:13:50] Dorabianie w spółdzielni studenckiej. Studencka impreza opozycyjna w kawiarni „Niespodzianka”. [+]
[01:16:36] Szkolenie wojskowe: zajęcia na studiach, obozy wojskowe w czasie wakacji w Rzeszowie i Mrzeżynie, gra w orkiestrze wojskowej, odwiedzanie ośrodków wczasowych dla górników. Dowódca mjr Czapla. Wygrany konkurs piosenki w jednostce. Wymykanie się na plażę, kara za niesubordynację. [+]
[01:23:02] Pobyt w Oficerskiej Szkole Wojsk Pancernych w Poznaniu. Obrona pracy dyplomowej na temat maszyn rolniczych. Profesor mechaniki zestrzelony nad ZSRR w balonie.
[01:25:45] Praca w Płocku, potem w pracowni konstruktorskiej w Ursusie. Protesty Marca 1968, aktyw ZMS, brak poparcia dla Gomułki, propaganda w telewizji. [+]
[01:29:10] Pobyt w wojsku, czołgi w Poznaniu.
[01:31:15] Zamieszkanie w ośrodku opiekuńczym przy ul. Starej 4 w Warszawie, Kazimierz Lisiecki „Dziadek”, opiekun warszawskich gońców i gazeciarzy, współpracownica Maria Pilecka, poznanie Andrzeja Pileckiego.
[01:32:42] Praca w Ursusie 1965-70, asystentura w katedrze technologii Wydziału Samochodów i Maszyn Roboczych (SiMR), liczne prace zlecone, siedemnaście dużych zakładów przemysłowych w Warszawie. Specjalizacja boh: przekładnie śrubowe toczne. Przekładnie w samolotach i rakietach [+]. Doktorat, wdrażanie do produkcji.
[01:36:25] Półroczny staż naukowy w ZSRR, „poznawanie duszy człowieka sowieckiego”. Studenci z NRD pod opieką agenta Stasi. Przyjazd do Mińska, dziekan Komarow, studenci na wykopkach ziemniaków, znajomość z szefem KGB. Przemyt bielizny dla sekretarek, kurs tańca dla zawodowców, anegdoty z ZSRR. [+]
[01:49:04] Pobyt w Algierii i Tunezji, krytyczna opinia o studentach, powrót w początku lat 90., reforma Balcerowicza. Zakłady obrabiarek „Avia” zagrożone likwidacją. Zamówienie na przekładnie dla Tajwanu.
[01:53:10] Wymiana za studentami węgierskimi w latach 70., nauka węgierskiego, piwnice winne w Miszkolcu. Poznanie uczestnika powstania węgierskiego 1956 r., winnica w Tokaju. [+] [01:59:04] Niemcy nad Balatonem, prowokacje piosenkarskie.
[02:02:10] Znajomość języków obcych. Praca w Płocku, anegdoty na temat kontaktów z Niemcami. Mobilizacja wojsk Układu Warszawskiego w 1980 r. Przemyt z Niemiec do Polski. [+]
[02:12:49] Praca z Polservisem w Tunezji i Algierii jako wykładowca, nadrabianie fachowego słownictwa, dwa lata w Monastyrze w Tunezji.
[02:17:37] Stan wojenny w Tunezji. Algieria – „dzicz”, wojna domowa. Alkohol w islamskim kraju, kara śmierci za pędzenie bimbru. [+]
więcej...
mniej

Bolesławski Bartosz

Czerniak Grzegorz

Instytut Pileckiego

Film