Aleksandra Szpaczyńska z d. Nowosad (ur. 1925, Łuck) dorastała w Łucku na Wołyniu, tam przeżyła okupację radziecką i niemiecką oraz falę ataków ukraińskich na Polaków w 1943 roku. Po wkroczeniu Armii Radzieckiej w 1944 roku została zmobilizowana do 1 Armii Wojska Polskiego do 3 Pułku Pancernego. Ze swoim oddziałem była w Warszawie w styczniu 1945. Po zachorowaniu na malarię zwolniona z wojska. Zamieszkała w Sławnie, gdzie mieszka do dziś.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) P1010582 [51’19”] [00:00:22] Bohaterka na początku wojny miała 14 lat, chodziła do 6 klasy szkoły powszechnej. 1 września 1939 spała na zewnątrz domu ze względu na upały, zbudziły ją wybuchy na bombardowanym przez Niemców lotnisku. 17 września [1939] przyszli Sowieci i zostali dwa lata. Mieli swoje sklepy, przywieźli żony. Potem znów pojawili się Niemcy.
[00:04:08] Aresztowanie za kradzież marmolady z magazynu z żywnością. Trzy dni w karcerze.
[00:08:18] Zamordowanie polskiej rodziny przez banderowców. Niemcy to tolerowali.
[00:09:47] Przymusowe małżeństwo ze starszym o 10 lat mężczyzną.
[00:11:29] Zmowa Ukraińców z Niemcami w mordowaniu Żydów i Polaków. Masowe egzekucje Żydów z udziałem Polaków – masowe mogiły w dołach pod Łuckiem.
[00:13:01] Powtórne bombardowania, wejście Sowietów [1944], mobilizacja do wojska polskich mężczyzn i pięciu roczników kobiet. Przewiezione towarowymi wagonami do Żytomierza, droga trwała 4 dni. Potem pociągiem do Chełma, gdzie dostali mundury, złożyli przysięgę.
[00:17:37] Pobyt w wojsku – na zapleczu: gotowanie, pranie mundurów „mydłem z Żydów”, korespondencja do domu. Rodzice zdecydowali się przejechać do Polski, trafili w okolice Niborka na Mazurach, a potem przejechali do Żukowa koło Sławna – zajęli poniemieckie gospodarstwo. Handel z Rosjanami.
[00:21:15] Boh. podczas stacjonowania w Modlinie zachorowała na malarię. Trafiła na 3 miesiące do szpitala. Potem przeszła szkarlatynę. Zwolniona z wojska, cztery dni jeździła pociągiem poszukując rodziny. Przyjechała do Andrzejewa, dostała pokój w domu, gdzie jeszcze mieszkały 3 Niemki. Spotkanie z rodzicami, bratem i ciotką. Tam zostali i gospodarowali.
[00:32:10] Wyjazd do pracy w restauracji „Sochaczewianka” w Szczecinie. Zarobki. Mąż zaczął pracę w PGR-ze, mieli dwóch synów i córkę. Boh. pracowała w domu, hodowała zwierzęta. Pochwała PGR.
[00:38:04] Żydzi w Łucku przed wojną.
[00:41:05] Życie w Łucku przed wojną. Ojciec pracował przed wojną „u Niemców”, tam poznał przyszłą żonę. Został w Warszawie okradziony z kilkuletnich oszczędności. Przyjechał do brata w Łucku, gdzie osiadł i pracował cegielni. Wyrób cegieł.
P1010583 [40’20”] uzupełnienie [[00:51:03] zmontowanej relacji] [00:00:20] Praca podczas okupacji niemieckiej (magazyn żywnościowy w Łucku – szuflowanie zboża, przebieranie ziemniaków
kuchnia w koszarach). Ukrywanie się przed banderowcami na strychu. Bestialskie zamordowanie rodziny Polaków podczas Wigilii. Tragedie w mieszanych polsko-ukraińskich rodzinach. Żydówka marząca o tym, żeby się ukryć w pryzmie ziarna przed powrotem do getta.
[00:07:09] Uciekinierzy z wołyńskich wsi w Łucku. Niemcy zabierali Polaków do Łucka, żeby ich ochronić przed Ukraińcami. Uciekinierzy na plebanii.
[00:03:25] Mieszkanie przy ul. Szarej w Łucku. Szabrowanie mieszkań żydowskich.
[00:10:57] Wyłudzanie przez Niemców złota od Żydów w gettcie. Wywożenie majątku żydowskiego do Niemiec. Boh. też chciała coś - dostała kapę na łóżko.
[00:13:27] Obserwowanie ze strychu, gdzie się ukrywali z teściową
płonących wsi podpalanych przez Ukraińców.
[00:16:19] Getto w Łucku (Krasne), mordowanie Żydów, grzebanie żywcem z udziałem Polaków.
[00:18:32] Przysięga wojskowa w Chełmie, w szkoleniowej jednostce pancernej.
[00:20:23] Z Chełma boh. przyszła do Warszawy w styczniu 1945 r. w drodze do Modlina. Kwaterowali w twierdzy modlińskiej.
[00:24:42] Pobyt w szpitalu, koniec wojny, strzelanina na wiwat w szpitalu w Modlinie. Poddanie się Niemców.
[00:27:40] Rosjanie w Bornem Sulinowie. Po wyjściu ze szpitala jechała do Sławna.
[00:30:35] [[01:21:43]] Po likwidacji getta w Łucku niektórzy Żydzi ukrywali się w Łucku. Antysemickie hasła narodowców. Żydzi w Łucku.
[00:33:15] [[01:24:00]] Szwagier stryjeczny Piwowski, miał restaurację, handlował w czasie wojny, po wojnie miał restaurację w Szczecinie. Po wkroczeniu Armii Czerwonej uciekł do Lwowa, zmienił nazwisko na Żurakowski [niejasny fragment].
[00:38:28] Wspomnienie znajomego weterana piłsudczyka zesłanego na Sybir. Wysyłanie suchego chleba dla Polaków na Syberię.
P1010584 [19’18”] [00:00][0:03] Przedwojenna defilada wojskowa z okazji 3 Maja.
[00:01:08] Wkroczenie Rosjan do Polski w 1939 r. Bieda wśród żołnierzy radzieckich – nie znali zegarków ani smoczków. Ucieczka w głąb Rosji pociągiem pod nalotami.
[00:03:45] Pojawienie się partyzantki po wycofaniu się Niemców. Głód w wojsku radzieckim.
[00:07:20] Pobyt w Szczecinie po wojnie.
[00:09:32] Ośno Lubuskie – tam boh. zamieszkała po Szczecinie. Rodzina miała tu gospodarstwo, które potem zostało wcielone do spółdzielni rolniczych. Ojciec miał konia z UNRR-y, brat pracował jako księgowy w Państwowym Ośrodku Maszynowym (POM) w Sławnie, gdzie dostał mieszkanie, do którego zabrał rodziców i boh..
[00:12:30] Wiersz o rzezi wołyńskiej.
[00:14:12] Zamordowanie przez żandarma szabrownika w opieczętowanym żydowskim domu.
[00:15:26] Poprawa sytuacji Żydów w Łucku po wejściu Rosjan [w 1939] – mogli mieć własne sklepiki.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.