Wanda Grabowska (ur. 1924, Wólka Kotowska) jest ocaloną z rzezi wołyńskiej. Podczas ataku ukraińskiego na rodzinną wieś zdołała uciec i zamieszkała w obozie, zorganizowanym i brionionym przez takich jak ona ocalonych Polaków. Po wojnie osiedliła się w Malborku. Opowiada o pierwszych latach po przesiedleniu oraz o traumie, która została jej do dzisiaj.
STRESZCZENIE NA MATERIALE NIE ZMONTOWANYM! …C0001 [00:01:23] Rodzina bohaterki była duża, miała 7 braci i sióstr. Matka wcześnie zmarła, boh. opiekowała się rodzeństwem.
[00:05:40] Dziadek bohaterki był łowczym u księcia Radziwiłła. Ojciec miał 10 dziesięcin ziemi. Trzymali konie, gęsi, krowy. Lasy na ziemiach Radziwiłła. Boh. straciła matkę, gdy miała 11 lat.
[00:08:36] Ukraińcy. Zebrania na wsi, wycinka lasów.
[00:12:26] Ucisk ze strony księcia Radziwiłła i hrabiego Jezierskiego. Nie wolno było wchodzić do lasu bez pozwolenia. Zbieranie jagód. Gajowy.
[00:15:50] W domu nie rozmawiali o Ukraińcach. We wsi był kościół i cerkiew. We wsi mieszkał Żyd, był dobrym człowiekiem.
[00:17:35] Wybuch wojny. Stryj wybudował dom z dużym lochem, podczas bombardowań wszyscy schowali się tam. Do wsi wjechały czołgi radzieckie. Brata zabrali do wojska w 1941 roku.
[00:21:42] Rosjanie zaczęli zakładać kołchozy, z gospodarstwa zabierali co chcieli nie płacąc. Rosjanin, który szukał żony.
[00:27:06] Boh. skończyła polską szkołę 1938 roku. Szkoła przed wojną. Osadnicy-hucułacy.
[00:28:50] Prześladowania Żydów podczas okupacji.
[00:31].37 Polacy pomagali Żydom. Żydówka, która wymieniła sukienkę za ziemniaki. Niemcy zajęli torfowiska i zmuszali Żydów do pracy.
[00:36:01] Niemiecka okupacja była gorsza od rosyjskiej.
[00:36:31] Niemcy nastawiali Ukraińców przeciwko Polakom. Pierwsze informacje o mordach na Polakach dotarły w maju [1943], ale boh. na własne oczy uciekinierów nie widziała.
[00:39:21]. Z ukraińskiej wioski Horodyszcze przyszedł Ukrainiec i powiedział, że Ukraińcy szykują się do napadu na polskie wioski.
[00:40:20] Od 25 marca [1943] w wiosce zorganizowali conocne czuwanie. Od maja wszystko z domów zapakowali do worków i pochowali w zbożu, żadnej nocy nie nocowali w domu.
[00:42:16] 4 lipca 1943 boh. miała wartę. O 4 nad ranem Ukraińcy podpalili wioskę i rabowali wszystko co mogli.
[00:44:12] Dzień poprzedzający napad na wioskę. Pewna rodzina mieszkała przy stacji, na noc zebrali się w jednym domu sądząc, że łatwiej im będzie uciec. Ale Ukraińcy weszli od tamtej strony i wymordowali całą rodzinę. Uratowała się tylko jedna dziewczyna.
[00:47:18] Lekarz Wilk, którego bestialsko zamordowali Ukraińcy.
C0002 [00:01:00] Ucieczka z domu podczas masakry. Mieszkali w lesie przez kilka dni. Partyzanci wywieźli uciekinierów do bezpiecznego miejsca w lesie. Tam powstała polska samoobrona. Wygląd obozu.
[00:07:57] W lesie wybudowali ziemianki, z opuszczonej wioski niemieckiej przynosili rzeczy pierwszej potrzeby.
[00:09:21] Samoobrona. Niemcy, kiedy się dowiedzieli o pomocy partyzantów, zrzucili bomby na obóz.
[00:11:25] Ukraińcy podchodzili do obozu. Życie w obozie trwało 2 lata. Dziewczyny z obozu pracowały w niemieckiej szklarni.
[00:13:58] Ukraińska wioska, która była neutralna wobec Polaków oraz Ukraińców. Mężczyźni z tej wioski przychodzili pomagać przy żniwach. Ojciec bohaterki wymienił konia na worek mąki.
[00:17:04] Polska rodzina, której pomagali partyzanci. Niemcy o tym się dowiedzieli i spalili cały dom z rodziną.
[00:18:55] Rodziny, które zamordowali banderowcy.
[00:23:15] Przyjście Polaków. Rejestracje do wysiedlenia na Ziemie Odzyskane.
C0003 [00:00:28] Ukraińcy w Przebrażu. Polacy dostali karty do wyjazdu na Ziemie Odzyskane. Podstawili wagony, ale dopiero po 2 tygodniach. Podróż.
[00:05:10] Jedzenie podczas ewakuacji. Cały dobytek zostawili podczas ucieczki.
[00:07:50] Brat, który znalazł się w armii Andersa. Poznał pod Monte Cassino Włoszkę, ożenił się i po wojnie wyjechał do Argentyny, miał dwójkę dzieci.
[00:11:30] Przyjazd do Polski. Nie można było przejechać przez Warszawę, ponieważ miasto było doszczętnie zniszczone. Dojechali do Malborka.
[00:13:33] Przyjazd do Malborka. Wszystko było już zajęte. Zamieszkali w domku. W piwnicy zastali szkielety zdechłych zwierząt domowych. Tak mieszkali około 9 miesięcy. Siostra bohaterki wyjechała na Dolny Śląsk.
[00:17:50] Ślub bohaterki.
[00:20:33] Przyjazd do Malborka. Chleb.
[00:23:05] Suszone buraki. Stare mundury, które się przerabiało na ubrania.
[00:25:29] Mąż bohaterki. W czasie był w Niemczech dwa lata jako robotnik przymusowy. Pracował jako furman, miał dobrego gospodarza.
[00:30:07] Przyjazd do Malborka z Niemiec. W nieznajomym poznał swojego ojca.
[00:32:33] Mąż poszedł do pracy. [00:34:00] Życie po wojnie. Mąż zajmował się hydrauliką, blacharstwem, tynkarstwem, elektryką.
[00:37:30] Lęki związane z mordem na Wołyniu.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.