Jerzy Jozanis (ur. 1929, Wilno) pochodzi z rodziny urzędnika państwowego i działacza społecznego, posła na Sejm RP. Dzieciństwo spędził na Wileńszczyźnie w majątkach w Pliusach, a od 1935 roku w Pluszkach, gdzie ojciec (Alfons Jozanis) prowadził 80-hektarowe gospodarstwo. Po wybuchu wojny ojciec został aresztowany, a reszta rodziny deportowana w kwietniu 1940 do Jermaku [Ermaku] w okolicach Pawłodaru. W 1942 roku zmarli dziadkowie pana Jerzego, a jego matka została skazana na 5 lat łagru i wkrótce także zmarła. Pan Jerzy wraz z bratem i siostrą rozpoczęli tułaczkę po kolejnych domach dziecka. W 1945 trafili do Zagorska, by stamtąd w transporcie polskich sierot znaleźć się w Domu Dziecka w Gostyninie. Pan Jerzy w 1951 zdał egzamin maturalny, a w 1955 rozpoczął studia geodezyjne na Politechnice Warszawskiej. Pracował w Wojewódzkim Biurze Geodezji i Terenów Rolnych w Zielonej Górze. Od 1992 na emeryturze, mieszka w Zielonej Górze. Okoliczności śmierci jego ojca i matki nigdy nie zostały wyjaśnione, a miejsca ich pochówku pozostają nieznane.
więcej...
mniej
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) P1010462 [00:00:00] Boh. urodził się w Wilnie, ojciec był urzędnikiem, matka zajmowała się dziećmi.
[00:02:00] Matka była córką rosyjskiego oficera, ojciec był z wykształcenia agronomem, w 1935 roku został posłem na Sejm. Przeprowadzka do majątku na Kresach. Ojciec niezdolny do służby wojskowej, w 1936 r. rozpoczął budowę nowego domu.
[00:11:00] Po śmierci Józefa Piłsudskiego zaczęła się budowa szkoły. Niania
rodzeństwo.
[00:15:00] Dziadek był oficerem piechoty, w 1915 r. dostał się do niewoli, wrócił w 1918 r.
[00:22:00] 1939 rok, 5 klasa szkoły, latem 1939 r. wyjazd do rodziny ojca. 1 września 1939 r. Była piękna pogoda, z radia dowiedzieli się o początku wojny, mobilizacja.
[00:30:00]. 17 września wojska radzieckie wkroczyły do Polski. To był czas plotek i niepokoju
[00:33:00]. W domu patrol sowiecki, kazali oddać radio i inne rzeczy. W październiku ’39 dzieci zaczęły rok szkolny
zabawy w szkole.
[00:39:00] Po Wielkanocy 1940 r. przyszedł patrol szukać broni, znaleźli tasak, aresztowali ojca oraz dziadka.
[00:43:00] Rodzina bohatera załadowana do wagonów bydlęcych. Droga na Syberię. W wagonach były piecyki, gorący posiłek raz na dzień. W Pawłodarze ludzi wsadzono na barki, popłynęli rzeką Irtysz do Jermaka [Ermak].
[00:55:00] Załadunek na ciężarówkę, droga do kołchozu w stepie. Kołchoz im. Żdanowa, praca przy oborniku w owczarni.
P1010463 [00:00:11] Zamieszkanie w baraku, matka pracowała, babcia zajmowała się dziećmi. Sowchoz Dżołkunduk. Pożar w stepie. Przenosiny Jermaku. W 1940 r. boh. poszedł do szkoły. Miasteczko położone nad Irtyszem, boh. chodził z chłopcami na ryby. Dzieci gospodyni, u której mieszkali.
[00:09:00] Początek wojny niemiecko-radzieckiej. Zanim wojna wybuchła, matka i babcia miały kontakt ze swoimi mężami. Po amnestii [1941 r.] Polacy mogli się poruszać swobodnie, tworzenie się polskiej armii („armii Andersa”). Dziadek przyjechał z łagrów spod Irkucka.
[00:15:00] Polskie delegatury armii polskiej wraz rodzinami zaczęła ewakuować się do Iranu.
[00:19:00] W 1942 roku zaczęły się naciski na Polaków, żeby przyjęli obywatelstwo radzieckie. Matka oskarżona o złe wychowanie dzieci, zabrana przez NKWD, osadzona w więzieniu – brak dalszych informacji o niej. Zimą [1942] zmarła babcia. Dziećmi zaopiekowała się koleżanka matki, zawiozła je do Pawłodaru do Związku Patriotów Polskich.
[00:24:36] W czasie tworzenia się armii Andersa zorganizowano polskie szkoły, domy starców, sierocińce. Dzieci przebywały początkowo w domu starców, później zostały przeniesione do domu dziecka w Irtyszsku [Ertis]. Tam boh. z bratem zachorowali na tyfus. Próba ucieczki do Pawłodaru. Za karę przeniesieni do innej miejscowości.
[00:32:00] Boh dostał zapalenia płuc, musiał leżeć w szpitalu. Tam czytał polskie książki. Po wyjściu ze szpitala został wysłany do polskiej szkoły, gdzie uczył się przez dwa lata.
[00:35:05] W 1945 roku zaczęto zbierać polskie sieroty. Pośród nich nie było jego brata. W maju boh. wraz z rodzeństwem pojechał do Polski.
[00:38:31] Postój pod Moskwą w Zagorsku, tam były też dzieci kościuszkowców.
[00:43:00] Dowiezienie do Gostynina, następnie do domu dziecka w Kwidzynie. Tam skończyli szkoły, zdali maturę, dostali się na studia.
[00:46:15] Przyjazd do Zielonej Góry.
[00:56:20] Boh. cierpi, bo nie wie, gdzie są pochowani jego rodzice.
P1010464 [00:00:15] Dziadkowie i ojciec. Boh. nie posiada dokładnych informacji o aresztowaniu i uwięzieniu ojca.
[00:08:00] Pobyt w Pawłodarze. Po powrocie z łagrów dziadek był bardzo chory. Wszy. Pogrzeb dziadka. Dziadek, babcia i jej siostra byli pochowani w Jermaku [Ermaku].
[00:15:00] Kartki na chleb dostawały tylko osoby pracujące i dzieci. Podkradanie jedzenia, dzieci chodziły za kombajnem i zbierały kłosy.
[00:19:40] Donos na matkę, osadzona w więzieniu NKWD, później wysłana do lagrów na 2 (5) lat. Najprawdopodobniej zmarła na tyfus w szpitalu.
00: [25:15] Ucieczka boh. i jego brata do Pawłodaru do domu starców. Były w nim przeważnie żony polskich oficerów. Wuj, z którym boh. był na Syberii.
[00:33:24] Przekroczenie granicy w Brześciu. Przejazd w nocy przez zrujnowaną Warszawę. Spotkanie niemieckiego żołnierza.
[00:35:27] Spotkanie z pierwszym Niemcem.
[00:37:13] Pierwsze polskie miasto - Terespol. Boh liczył, że znajdzie ślady ojca, informacje o nim w Polsce. Dyrektorka domu dziecka nie zgodziła się, by stryj zabrał bohatera z rodzeństwem do swojej rodziny.
[00:44:35] Szkoła życia w domu dziecka, trzeb było umieć się postawić. Boh. chodził do polskiej szkoły sam, nosił ze sobą metalowy drut do obrony. Wojenne zniszczenia Kwidzynia.
[00:50:22] Na urodziny kierowniczki domu dziecka chłopcy strzelali z broni, interwencja policji, konfiskata broni.
[00:53:38] Matura, wytypowanie na studia do Związku Radzieckiego, został w Polsce ze względu na słabe zdrowie.
P1010466 [00:00:17] Studia geodezyjne w Warszawie. Odgruzowywanie miasta w 1951 roku, wszędzie ślady po powstaniu warszawskim.
[00:03:33] W dalszym życiu zazwyczaj nie informował o swoim pobycie na Syberii. Po studiach dostał nakaz pracy w Zielonej Górze.
[00:07:45] Urazy powojenne i traumy. Boh. jest inwalidą wojennym.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.