Jerzy Jozanis (ur. 1929, Wilno) pochodzi z rodziny urzędnika państwowego i działacza społecznego, posła na Sejm RP. Dzieciństwo spędził na Wileńszczyźnie w majątkach w Pliusach, a od 1935 roku w Pluszkach, gdzie ojciec (Alfons Jozanis) prowadził 80-hektarowe gospodarstwo. Po wybuchu wojny ojciec został aresztowany, a reszta rodziny deportowana w kwietniu 1940 do Jermaku [Ermaku] w okolicach Pawłodaru. W 1942 roku zmarli dziadkowie pana Jerzego, a jego matka została skazana na 5 lat łagru i wkrótce także zmarła. Pan Jerzy wraz z bratem i siostrą rozpoczęli tułaczkę po kolejnych domach dziecka. W 1945 trafili do Zagorska, by stamtąd w transporcie polskich sierot znaleźć się w Domu Dziecka w Gostyninie. Pan Jerzy w 1951 zdał egzamin maturalny, a w 1955 rozpoczął studia geodezyjne na Politechnice Warszawskiej. Pracował w Wojewódzkim Biurze Geodezji i Terenów Rolnych w Zielonej Górze. Od 1992 na emeryturze, mieszka w Zielonej Górze. Okoliczności śmierci jego ojca i matki nigdy nie zostały wyjaśnione, a miejsca ich pochówku pozostają nieznane.
mehr...
weniger
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) P1010462 [00:00:00] Boh. urodził się w Wilnie, ojciec był urzędnikiem, matka zajmowała się dziećmi.
[00:02:00] Matka była córką rosyjskiego oficera, ojciec był z wykształcenia agronomem, w 1935 roku został posłem na Sejm. Przeprowadzka do majątku na Kresach. Ojciec niezdolny do służby wojskowej, w 1936 r. rozpoczął budowę nowego domu.
[00:11:00] Po śmierci Józefa Piłsudskiego zaczęła się budowa szkoły. Niania
rodzeństwo.
[00:15:00] Dziadek był oficerem piechoty, w 1915 r. dostał się do niewoli, wrócił w 1918 r.
[00:22:00] 1939 rok, 5 klasa szkoły, latem 1939 r. wyjazd do rodziny ojca. 1 września 1939 r. Była piękna pogoda, z radia dowiedzieli się o początku wojny, mobilizacja.
[00:30:00]. 17 września wojska radzieckie wkroczyły do Polski. To był czas plotek i niepokoju
[00:33:00]. W domu patrol sowiecki, kazali oddać radio i inne rzeczy. W październiku ’39 dzieci zaczęły rok szkolny
zabawy w szkole.
[00:39:00] Po Wielkanocy 1940 r. przyszedł patrol szukać broni, znaleźli tasak, aresztowali ojca oraz dziadka.
[00:43:00] Rodzina bohatera załadowana do wagonów bydlęcych. Droga na Syberię. W wagonach były piecyki, gorący posiłek raz na dzień. W Pawłodarze ludzi wsadzono na barki, popłynęli rzeką Irtysz do Jermaka [Ermak].
[00:55:00] Załadunek na ciężarówkę, droga do kołchozu w stepie. Kołchoz im. Żdanowa, praca przy oborniku w owczarni.
P1010463 [00:00:11] Zamieszkanie w baraku, matka pracowała, babcia zajmowała się dziećmi. Sowchoz Dżołkunduk. Pożar w stepie. Przenosiny Jermaku. W 1940 r. boh. poszedł do szkoły. Miasteczko położone nad Irtyszem, boh. chodził z chłopcami na ryby. Dzieci gospodyni, u której mieszkali.
[00:09:00] Początek wojny niemiecko-radzieckiej. Zanim wojna wybuchła, matka i babcia miały kontakt ze swoimi mężami. Po amnestii [1941 r.] Polacy mogli się poruszać swobodnie, tworzenie się polskiej armii („armii Andersa”). Dziadek przyjechał z łagrów spod Irkucka.
[00:15:00] Polskie delegatury armii polskiej wraz rodzinami zaczęła ewakuować się do Iranu.
[00:19:00] W 1942 roku zaczęły się naciski na Polaków, żeby przyjęli obywatelstwo radzieckie. Matka oskarżona o złe wychowanie dzieci, zabrana przez NKWD, osadzona w więzieniu – brak dalszych informacji o niej. Zimą [1942] zmarła babcia. Dziećmi zaopiekowała się koleżanka matki, zawiozła je do Pawłodaru do Związku Patriotów Polskich.
[00:24:36] W czasie tworzenia się armii Andersa zorganizowano polskie szkoły, domy starców, sierocińce. Dzieci przebywały początkowo w domu starców, później zostały przeniesione do domu dziecka w Irtyszsku [Ertis]. Tam boh. z bratem zachorowali na tyfus. Próba ucieczki do Pawłodaru. Za karę przeniesieni do innej miejscowości.
[00:32:00] Boh dostał zapalenia płuc, musiał leżeć w szpitalu. Tam czytał polskie książki. Po wyjściu ze szpitala został wysłany do polskiej szkoły, gdzie uczył się przez dwa lata.
[00:35:05] W 1945 roku zaczęto zbierać polskie sieroty. Pośród nich nie było jego brata. W maju boh. wraz z rodzeństwem pojechał do Polski.
[00:38:31] Postój pod Moskwą w Zagorsku, tam były też dzieci kościuszkowców.
[00:43:00] Dowiezienie do Gostynina, następnie do domu dziecka w Kwidzynie. Tam skończyli szkoły, zdali maturę, dostali się na studia.
[00:46:15] Przyjazd do Zielonej Góry.
[00:56:20] Boh. cierpi, bo nie wie, gdzie są pochowani jego rodzice.
P1010464 [00:00:15] Dziadkowie i ojciec. Boh. nie posiada dokładnych informacji o aresztowaniu i uwięzieniu ojca.
[00:08:00] Pobyt w Pawłodarze. Po powrocie z łagrów dziadek był bardzo chory. Wszy. Pogrzeb dziadka. Dziadek, babcia i jej siostra byli pochowani w Jermaku [Ermaku].
[00:15:00] Kartki na chleb dostawały tylko osoby pracujące i dzieci. Podkradanie jedzenia, dzieci chodziły za kombajnem i zbierały kłosy.
[00:19:40] Donos na matkę, osadzona w więzieniu NKWD, później wysłana do lagrów na 2 (5) lat. Najprawdopodobniej zmarła na tyfus w szpitalu.
00: [25:15] Ucieczka boh. i jego brata do Pawłodaru do domu starców. Były w nim przeważnie żony polskich oficerów. Wuj, z którym boh. był na Syberii.
[00:33:24] Przekroczenie granicy w Brześciu. Przejazd w nocy przez zrujnowaną Warszawę. Spotkanie niemieckiego żołnierza.
[00:35:27] Spotkanie z pierwszym Niemcem.
[00:37:13] Pierwsze polskie miasto - Terespol. Boh liczył, że znajdzie ślady ojca, informacje o nim w Polsce. Dyrektorka domu dziecka nie zgodziła się, by stryj zabrał bohatera z rodzeństwem do swojej rodziny.
[00:44:35] Szkoła życia w domu dziecka, trzeb było umieć się postawić. Boh. chodził do polskiej szkoły sam, nosił ze sobą metalowy drut do obrony. Wojenne zniszczenia Kwidzynia.
[00:50:22] Na urodziny kierowniczki domu dziecka chłopcy strzelali z broni, interwencja policji, konfiskata broni.
[00:53:38] Matura, wytypowanie na studia do Związku Radzieckiego, został w Polsce ze względu na słabe zdrowie.
P1010466 [00:00:17] Studia geodezyjne w Warszawie. Odgruzowywanie miasta w 1951 roku, wszędzie ślady po powstaniu warszawskim.
[00:03:33] W dalszym życiu zazwyczaj nie informował o swoim pobycie na Syberii. Po studiach dostał nakaz pracy w Zielonej Górze.
[00:07:45] Urazy powojenne i traumy. Boh. jest inwalidą wojennym.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..