Zwierkowska Krystyna

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0475

4 marca 2019, Przemyśl

03:22:00

Krystyna Zwierkowska z d. Mandzela (ur. 1937, Stubno) została deportowana wraz z rodziną 10 lutego 1940 w tajgę w Krasnojarskim Kraju. Jej ojciec został zmobilizowany do I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki, był ciężko ranny podczas forsowania Wału Pomorskiego. Pani Krystyna wraz z matką i trojgiem rodzeństwa wróciła do Polski transportem repatriacyjnym w maju 1946. Opowiada o warunkach życia na zesłaniu, powrocie do Polski oraz stosunkach polsko-ukraińskich w okolicach Przemyśla.

Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!)
P1010364
[00:00:10] Autoprezentacja. Przyjście Rosjan do Stubna [1939], szykany ze strony nowej władzy.

[00:04:05] Wtargnięcie NKWD, rewizja, pakowanie się. Matka nie chciała wyjść z domu, wyprowadzili ją siłą.
[00:08:00] Wszystkich zapakowali do wagonów bydlęcych w Medyce. Wygląd wagonów. Jechali ponad 4 tygodnie, raz na dzień pociąg się zatrzymywał, wtedy wyrzucano zmarłych. Dojechali do miejscowości Kamarczaga, a później do Pimy w Krasnojarskim kraju i dalej w tajgę.
[00:12:20] Zamieszkali w baraku, było bardzo zimno. Praca w tajdze. Matka nosiła w koromyśle wodę do tartaku.
[00:19:15] Chleb. Można było kupić zupę „wodziankę”. Opinia, że pierwsza deportacja była najtrudniejsza. Pluskwy, choroby przez nie przenoszone. Śmierć dziadka.
[00:23:05] Rok 1941, amnestia. Rodzina stryjka poszła z armią Andersa. Brat chciał spotkać się z rodziną stryjka.
[00:27:35] W 1941 dostali pozwolenie na przeniesienie się do innej miejscowości. We wsi Siemionowka rodzice zatrudnili się w kołchozie. W 1942 roku ojciec z wujkiem zatrudnili się w domu dziecka jako szewcy, a matka jako praczka.
[00:31:00] Jak matka wymieniła swoją suknię na jedzenie. Ojca zabrali do wojska.
[00:32:43] Mieszkańcy Siemionowki. „Died” Bojda.
[00:37:00] Wspomnienia z dzieciństwa w Siemionowce. Krowa, która zaatakowała panią Krystynę. Died Bojda skazany za kradzież siana.
[00:41:05] „Pochoronka” – zawiadomienie o śmierci na froncie (wujek zginął pod Stalingradem).
[00:43:17] W 1946 roku dowiedzieli się, że można wrócić do Polski. Niektórzy podpisali podanie o obywatelstwo radzieckie i nie mogli już wyjechać.
[00:45:09] Przygotowania do powrotu, dziadek Bojda zrobił beczkę na wodę. Babcia Bojda i bania. Prości ludzie, którzy byli bardzo pomocni i przyjaźnie nastawieni. Gdy wyjeżdżali do Polski, cała wieś ich odprowadzała.
[00:51:30] Powrót w wagonach bydlęcych do Polski. Chleb. Paczka, którą wysłała ciotka z Polski (całą paczkę rozkradli w sielsowiecie).
[00:57:20] Przekroczenie granicy w Brześciu. Wszyscy dziękowali Bogu, że wrócili do Polski.
[00:59:18] Ojciec leżał w szpitalu, po rekonwalescencji przyjechał do swojej rodzinnej miejscowości. Spotkanie z Ukraińcem, który zajął ich dom. Mogli zamieszkać na Ziemiach Odzyskanych, ale wrócili na swoje tereny do Radymna. Spotkanie matki z babcią i z resztą rodziny. Polski chleb.
[01:05:49] Trudne początki po powrocie do Polski. Nauka w szkole i w liceum. Nakaz pracy. Pobyt w ZSRR i repatriacja były tematem tabu.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
P1010366
[00:00:25] Rodzice, brat, dwie siostry.

[00:03:57] Najwcześniejsze wspomnienia z dzieciństwa na zesłaniu: zbieranie kłosów, codzienny obowiązek łuskania lebiody.
P1010367 [00:00:01] Opatrzność boska. Dziadek, który miał czworo dzieci, wszyscy mieszkali obok siebie jedną dużą rodziną. Brat rozpieszczany przez dziadka.
[00:06:45] Ojciec.
[00:10:19] Matka
[00:12:50] Miejsce, gdzie trafili podczas deportacji.
[00:16:28] Wilki w tajdze.
[00:18:18] Pójście ojca do wojska. Lekarka, która uratowała ojcu ucięty palec. Pożegnaniu z ojcem przed jego pójściem na front.
[00:24:04] Borys. Kradzież masła.
[00:29:47] Bezbożnik i wiara. Matka urodziła dziecko w domu i ochrzciła z wody. Chrzest siostry w Polsce.
[00:37:10] Listy ojca z frontu, wszystkie były ocenzurowane. Ojciec przeszedł z frontem od Sum do Odry. Po kontuzji służył jako kierownik pociągu sanitarnego. Uczestniczył w bitwie pod Stalingradem.
[00:42:05] Stryj, który poszedł do armii Andersa, losy jego i jego rodziny.
[00:45:20] Polacy nie chodzili do szkoły na Syberii, ale nauczyła się dobrze mówić po rosyjsku.
[00:48:19] Klimat na Syberii. Nikt nie chciał chodzić do komunistycznej szkoły na Syberii.
[00:50:50] Czasy stalinowskie. Wierszyk o Stalinie.
[00:54:33] Przekroczenie granicy w Brześciu. „Rarytasy” jedzone w Polsce.
[00:56:20] Pierwsze wspomnienia po powrocie do Polski. Zabawna sytuacja w kościele. Złe traktowanie Sybiraków przez władze. Ukrywanie w życiorysie faktu pobytu na Syberii.
[01:01:00] Mordy w Stubnie. Akowiec, który ukrywał się w polu przed represjami.
[01:05:00] Lata 80-te, dopiero wtedy można było opowiadać o czasach spędzonych na Syberii. Długo po powrocie miała syndrom sybiracki.
P1010368
[00:00:55] Stubno. Podróż do Radymna. Nowe smaki potraw w Polsce.

[00:06:15] Rodzice nie chcieli zamieszkać na „Ziemiach Odzyskanych”.
[00:10:43] Rodzina cioci, relacje w rodzinie polsko-ukraińskiej. Zamordowanie wujka i siostrzeńca.
[00:20:08] Pociąg, który przewoził jeńców niemieckich.
[00:24:05] Dom rodzinny przed wojną.
P1010369
[00:00:14] Ziemia rodzinna, którą odzyskali po latach.

[00:03:22] Ciocia, która wyszła za mąż za Ukraińca. Zasadzka i mord pod Stubnem. Spalenie wsi przez Ukraińców. Banderowski pomnik. Bandy banderowskie.
[00:14:27] Śmierć Stalina. more...
less

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Film