Marianna Szewera (ur. 1929, Skierbieszów) urodziła się w rodzinie rolniczej. W 1942 roku została wraz z rodziną wysiedlona do obozu przejściowego w Zamościu, skąd trafiła do Żelechowa k/Garwolina. Tu doczekała wyzwolenia i z rodzicami wróciła do Skierbieszowa. W 1944 roku przeżyła śmierć brata Władysława, zastrzelonego przez milicjanta. W 1949 roku wyszła za mąż. Zajmowała się krawiectwem. Przez 30 lat śpiewała w chórze kościelnym. Mieszka w Skierbieszowie. Ma czworo dzieci, dziesięcioro wnucząt i dziewięcioro prawnucząt.
[00:00:10] AUTOPREZENTACJA BOHATERKI
[00:00:26] RODZINA, matka, ojciec i trzech braci: Marian, Władysław, Józef. Rodzice pracowali na roli. W domu rodzinnym mieszkała również rodzina ojca.
[00:01:44] OKRES PRZED WOJNĄ, rodzina była szczęśliwa, dzieci chodziły do szkoły. Z inicjatywy Ignacego Mościckiego powstała w Skierbieszowie szkoła.
[00:02:50] WYBUCH WOJNY, koniec okresu szczęśliwości, ludzie stali się zależni od Niemców. Aresztowania i naloty bombowe.
[00:04:10] WYDARZENIA WOJENNE [boh. czyta z kartki hasła].
[00:05:08] EGZEKUCJE ŻYDÓW, kilkanaście rodzin żydowskich ze Skierbieszowa zostało wyprowadzonych na plac i rozstrzelanych. Zapanowała panika.
[00:05:40] VOLKSDEUTSCHE, namawiano ludzi do wpisywania się na volkslistę, głoszono, że kto się na nią wpisze, ten przeżyje.
[00:06:20] ROK 1941 - WYSIEDLENIA, z wiosek wysiedlano Polaków, volksdeutsche zostali.
[00:07:28] NIEMIECKA KOMISIA LEKARSKA, w szkole przez parę miesięcy odbywały się przymusowe badania, kazano się ludziom rozbierać i poddawano ich kontroli.
[00:09:45] WYSIEDLENIE, Niemcy chodzili po domach i nakazywali mieszkańcom pakować się. Potem zagnali wszystkich na plac szkolny.
[00:11:20] PLAC SZKOLNY, ludzie schodzili się na plac. Wyczytano rodziny, które miały zostać jako robotnicy dla przybyłych Niemców. Rodzinę boh. umieszczono na furmance.
[00:12:16] DROGA DO OBOZU, jechali okrężna drogą, drogą główną jechali osadnicy niemieccy, którzy mieli objąć gospodarstwa wysiedlonych.
[00:12:40] ZAMOŚĆ, do miasta dotarli nocą. Zanim przydzielono im barak, przeszli komisję. Rodzina boh. trafiła do lepszego baraku w związku z planem ich wywózki do Rzeszy.
[00:13:48] UCIECZKA BRACI, podczas wjazdu do obozu dwaj starsi bracia boh. uciekli.
[00:14:04] KOMISJA, następnego dnia rano odbywała się komisja, podczas której pojawił się lekarz ze Skierbieszowa. Rodzinę zabrano do baraków z dziećmi i starszymi ludźmi, dzięki czemu uniknęli wywózki do Rzeszy.
[00:14:44] ROZDZIELANIE MATEK DO DZIECI, dramatyczne sceny rozłączania rodzin, pisk i płacz.
[00:15:35] BARAKI, prycze, na ziemi siano, które służyło też do spania. Baraki podzielono na te, których mieszkańcy mieli jechać do Oświęcimia lub do Berlina.
[00:16:35] POSIŁKI, zupa z brukwi i zmarzniętych ziemniaków, czarna kawa, kawałek chleba.
[00:17:10] TOALETY, załatwiano się do wykopanych w dole rowów, brak możliwości umycia się.
[00:17:50] ŚMIERĆ, furmanką zbierano ciała ludzi którzy umierali w obozie, zwłoki wywożono na cmentarz do Zamościa. Sąsiadce zmarło miesięczne dziecko, nosiła je pod płaszczem nie wiedząc, co z nim zrobić. Ludzie radzili, żeby położyła ciało na furmance, którą je wywiozą i zakopią. [+]
[00:19:00] APEL odbywał się na placu, na który wołano wszystkich ludzi z baraków. Na apelu wyczytywano rodziny, które później wywożono. Wyczytano też rodzinę boh. Przyjechały samochody ciężarowe i zawiozły ich na stację kolejową w Zamościu.
[00:20:10] PODRÓŻ WAGONAMI BYDLĘCYMI. Ludzie nie wiedzieli, gdzie zostaną wywiezieni, wszyscy bardzo przeżywali podróż
[00:21:07] SOBOLEWO, tu na stacji ludzie wyszli do nich z chlebem i ciepłym posiłkiem. Boh. wspomina smak pysznego chleba. Ludzie zostali załadowani na furmanki i ruszyli w nieznane.
[00:22:10] ŻELECHÓW, w nocy dotarli do Żelechowa. W szkole naszykowane było miejsce dla nowoprzybyłych, okoliczni mieszkańcy przynieśli im gorącej zupy i chleba. Ludzie zabierali dzieci do siebie, żeby je dożywić. Jedna z miejscowych kobiet chciała się zająć boh. i zabrać ją do domu. Po nocy boh. wróciła do rodziców. Rodzina dostała mieszkanie pożydowskie i opuściła szkołę. Boh. rozpoczęła edukację.
[00:28:27] HISTORIA BRATA, do Skierbieszowa przyjechali Niemcy i wyłapywali młodych mężczyzn. W trakcie obławy pojmali brata boh. i 30 innych, wywieźli ich do Majdanka. Rodzina wyruszyła w poszukiwaniu syna. Okazało się, że odzyskanie syna mogła umożliwić koncesja na tytoń. Rodzina korzysta z pomocy sąsiada, który taką koncesję posiadał i brat wrócił do domu. [+]
[00:32:45] BRACIA W PARTYZANTCE, organizowanie się grupy. Bracia, którzy uciekli z wywózki, wrócili na rodzinne tereny, gdzie działali w partyzantce. Brat Władysław ukrywał się w domu u stryja. Doszło do obławy. Stryj ukrył brata w zbożu i Niemcy go nie znaleźli. Po tym matka zabrała brata do Żelechowa.
[00:37:00] PARTYZANKA W ŻELECHOWIE, brat kontynuował działalność partyzancką w Żelechowie.
[00:38:48] ŻYDZI, ludność żydowska z Żelechowa została zastrzelona.
[00:40:00] BOŻE NARODZENIE, matka chodziła po wsi i zbierała żywność od ludzi. Ciasta z kościoła.
[00:42:07] PRACA, każdy pracował, matka pracowała u księdza na gospodarstwie, dostawali kartki na chleb i cukier.
[00:43:10] SKRYTKA W TRUMNACH, ojciec kolegi brata miał zakład trumniarski. Kiedy dochodziło do obławy, ukrywał chłopców w trumnach. [+]
[00:44:00] PRACA BOH., opiekowała się dwójką dzieci.
[00:45:35] KONIEC WOJNY, ucieczka Niemców. Rodzina wyruszyła do wolnego już Lublina, dotarli do Piasek.
[00:47:50] POŻAR W PIASKACH, w drodze do Lublina rodzina szukała noclegu w Piaskach. Spali w stodole u gospodarzy. W nocy w domu gospodarzy wybuchł pożar spowodowany wybuchem paliwa.
[00:49:30] POWRÓT DO DOMU, z Piasek rodzina wyruszyła do Zamościa, potem dotarli do Skierbieszowa.
[00:50:35] SKIERBIESZÓW, po swoim rodzinnym domu zastali zgliszcza. Spali w stodole.
[00:53:00] MOBILIZACJA, bracia zostali zabrani do wojska polskiego i wywiezieni do Białki.
[00:54:17] OBŁAWA I ŚMIERĆ BRATA, matka ostrzegła syna Władysława przed obławą i radziła mu się ukryć. Brat wziął siekierę i z kolegą mieli iść do lasu. Kolega zobaczył milicjantów na furmance i zaczął uciekać. W strzelaninie brat został trafiony. Był jeszcze przytomny, gdy matka z bratem Józefem jechali po niego furmanką. Mimo pomocy lekarza - zmarł. Rodzina dowiedziała się, że zabił go [Woźniak], który po zabójstwie wyjechał ze Skierbieszowa. [+]
[01:00:33] LOSY RODZINY, śmierć ojca. Ślub brata Mariana, zamążpójście boh.
[01:01:24] MATCE GROZIŁ NIEMIEC, matka z koleżanką spotkały Niemca, który przyłożył matce pistolet do głowy, i stojącemu z nim Żydowi kazał przetłumaczyć, że je zabije. Kobiety uratował brat Władysław.
[01:03:00] MATKA BITA PRZEZ NIEMCA w barakach w Zamościu. Ludzie przerzucali przez druty jedzenie. Gdy matka podeszła, aby je złapać, pojmał ją Niemiec z psem i zbił tak mocno, że ledwo doczołgała się do baraku.
[01:04:14] WYPOWIEDŹ NIEMCÓW NA TEMAT POLAKÓW. Do baraku przyszło kilku Niemców. Jeden z nich powiedział więźniom, że Niemcy mają Polaków za kury, drugi go poprawił – że za szczury, gdyż kurę się zabije i zje, a ze szczura nie ma korzyści. [+]
[01:05:45] LOSY PO WOJNIE, trudna sytuacja, nie zdołali odbudować domu. Dostali ślepego konia z wojny i mieli krowę, która była żywicielką rodziny.
[01:12:19] EDUKACJA, po wojnie otworzono szkołę. Jeden z nauczycieli zaproponował boh. kurs nauczycielski w Zamościu, ale nie miała ona możliwości wyjazdu. Rodzice wysyłali boh. na przyuczenie do zawodu krawcowej, potem boh. pracowała w tym fachu. Zapisała się do chóru kościelnego.
[01:14:20] SKATOWANY BRAT JÓZEF, po próbie chóru brat Józef został zatrzymany przez milicjanta i zabrany na posterunek, gdzie został dotkliwie pobity. Po wniesieniu w Zamościu skargi przez matkę milicjant został zmieniony.
[01:15:20] LOSY BOH., boh. uczyła się szyć u siostry przyszłego męża. Opis życia codziennego. Pojawienie się radia. Zbiorowe oglądanie telewizji u sąsiada. Mąż pracował, gdzie się dało. Boh. zaszła w ciążę.
[01:25:29] KONTYGENTY [w czasie wojny], przymus oddawania zbiorów i mleka jako podatku.
[01:27:50] IGNACY MOŚCICKI, kiedy Prezydent Mościki przyjechał do wsi, nie można było wchodzić do kościoła – odbywało się tam przyjęcie. Matka boh. obserwowała je zza organów, za którymi się ukryła. Mościcki miał w Skierbieszowie dziadków.
[01:30:55] WYBUCH WOJNY, kiedy zaczęła się wojna, ksiądz wystawiał radio za okno, aby ludzie mogli słuchać informacji. Jeżdżono też po gazety do Zamościa. Naloty bombowe. Po wkroczeniu Niemcy zlikwidowali radia.
[01:32:20] KARA ŚMIERCI, za wszystko groziła śmierć - za ukrywanie Żyda, posiadanie radia.
[01:32:58] URZĘDNIK i HISTORIA WALIZKI, urzędnicy z Zamościa uciekali kierując się w stronę Rumunii. Do domu boh. sołtys przysłał na przenocowanie urzędnika, który przyjechał do nich z walizką. Nazajutrz matka odprowadziła go na transport, a po walizkę miała się zgłosić jego żona, która pojawiła się niebawem i została z rodziną kilka tygodni. Kiedy opuszczała ich dom okazało się, że w walizce była broń.
[01:39:10] ROSJANIE, nie dotarli we wrześniu do Skierbieszowa, zostali zatrzymani w Grobowcu.
[01:42:33] HISTORIA ŻYDÓWKI, stara Żydówka, którą gonili Niemcy podczas akcji likwidacyjnej, uciekając wpadła do domu boh. Matka prosiła ją, żeby sobie poszła w obawie, że rozstrzelają cała rodzinę. Kobieta wyszła i została złapana przez Niemców. [+]
[01:44:40] MŁODA ŻYDÓWKA. U sąsiadki mieszkała młoda Żydówka z dziećmi. Kiedy Niemcy zaczęli rozdawać opaski Żydom, sąsiadka poprosiła ją, żeby opuściła mieszkanie bojąc się represji w stosunku do własnej rodziny. Kobieta udała się do Izbicy. [+]
[01:45:35] OPIS ŻYDÓW, Żydzi mieszkający we wsi boh. - rzeźnik, sklepowy.
[01:47:06] LIKWIDACJA ŻYDÓW, dzień, w którym ludność żydowska została zlikwidowana.
[01:48:40] ŻYD, KTÓRY PRZEŻYŁ, we wsi był Żyd, który ożenił się z Polką. Podczas wojny udało mu się ukryć, jego żona zginęła w Oświęcimiu.
[01:52:40] PO LIKWIDACJI ŻYDÓW Niemcy rozkazali posprzątać po egzekucji.
[01:52:58] CHŁOPAK PRZEŻYŁ ROZSTRZELANIE, aresztowany i wywieziony do obozu chłopak, podczas grupowego rozstrzelania więźniów został jedynie draśnięty. Po egzekucji wyszedł z rowu pełnego trupów. Ludzie się nim zajęli. W obawie, że zostanie złapany, zapisał się na ochotnika jako robotnik do Niemiec. [+]
[01:55:40] VOLKSDEUTSHE, ludzie, którzy zapisali się na volkslistę.
[01:59:00] OKUPACJA NIEMIECKA PRZED WYSIEDLENIEM, Niemcy przyjeżdżali co jakiś czas i robili łapanki.
[02:00:08] OBÓZ W ZAMOŚCIU, w budkach strażniczych stali Ukraińcy, którzy czasem strzelali do ludzi. Przez druty przerzucano żywość. Rodzina była w obozie 3 tygodnie.
[02:03:40] UCIECZKA BRACI, wspomnienie braci którzy uciekli.
[02:05:10] GESTAPO, przerażona boh. z matką w drodze z pola mijają na moście gestapowców i leżące obok nich dwa trupy. [+]
[02:06:55] EGEKUCJE NA ŁĄCE, z okna domu w Żelechowie widać było łąkę, na której dokonywano egzekucji.
[02:07:55] KSIĄDZ Z ŻELECHOWA, dobry ksiądz Wacław Milik. Na jego plebani przechowywali się młodzi ludzie, którym dawał im sutanny i udawali księży.
[02:09:10] PARTYZANTKA W ŻELECHOWIE, była bardzo dobrze rozwinięta.
[02:10:07] TRANSPORTY, trasy transportów.
[02:12:20] SPOTKANIE Z POLSKIMI ŻOŁNIERZAMI, ludzie witają żołnierzy kwiatami i wiwatując.
[02:12:50] HISTORIA PARTYZANTA, młody mężczyzna przychodził w odwiedziny do sąsiadów- adwokatów. Kiedy doszło do obławy, uciekł przez okno, był potem poszukiwany przez Niemców. Po jakimś czasie sąsiadka płacząc poinformowała matkę boh., że Niemcy go zabili. Okazało się, że mężczyzna żył, a przypadkowo zabitemu chłopakowi podrzucono jego dokumenty.
[02:20:18] UKRAIŃCY, kuzynka, która uciekła z Wołynia.
[02:21:20] POWSTANIE WARSZAWSKIE, informacje o Powstaniu z Radia Wolna Europa. Partyzanci chcieli iść do Warszawy, żeby pomóc powstańcom ale po dotarciu do Gończyc zostali zatrzymani przez Rosjan.
[02:29:50] POWROTY LUDZI Z OŚWIĘCIMIA I BERLINA
[02:32:52] STRACH PRZED OŚWIĘCIMEM, nie wiadomo było kto gdzie trafi, jaki barak był przeznaczony do Oświęcimia, jaki do Berlina. [02:34:00] ODCZUCIA POWOJENNE, powracające wspomnienia, emocjonalne podejście do Niemiec.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..