Szewera Marianna
Marianna Szewera (ur. 1929, Skierbieszów) urodziła się w rodzinie rolniczej. W 1942 roku została wraz z rodziną wysiedlona do obozu przejściowego w Zamościu, skąd trafiła do Żelechowa k/Garwolina. Tu doczekała wyzwolenia i z rodzicami wróciła do Skierbieszowa. W 1944 roku przeżyła śmierć brata Władysława, zastrzelonego przez milicjanta. W 1949 roku wyszła za mąż. Zajmowała się krawiectwem. Przez 30 lat śpiewała w chórze kościelnym. Mieszka w Skierbieszowie. Ma czworo dzieci, dziesięcioro wnucząt i dziewięcioro prawnucząt.
more...
less
[00:00:10] AUTOPREZENTACJA BOHATERKI
[00:00:26] RODZINA, matka, ojciec i trzech braci: Marian, Władysław, Józef. Rodzice pracowali na roli. W domu rodzinnym mieszkała również rodzina ojca.
[00:01:44] OKRES PRZED WOJNĄ, rodzina była szczęśliwa, dzieci chodziły do szkoły. Z inicjatywy Ignacego Mościckiego powstała w Skierbieszowie szkoła.
[00:02:50] WYBUCH WOJNY, koniec okresu szczęśliwości, ludzie stali się zależni od Niemców. Aresztowania i naloty bombowe.
[00:04:10] WYDARZENIA WOJENNE [boh. czyta z kartki hasła].
[00:05:08] EGZEKUCJE ŻYDÓW, kilkanaście rodzin żydowskich ze Skierbieszowa zostało wyprowadzonych na plac i rozstrzelanych. Zapanowała panika.
[00:05:40] VOLKSDEUTSCHE, namawiano ludzi do wpisywania się na volkslistę, głoszono, że kto się na nią wpisze, ten przeżyje.
[00:06:20] ROK 1941 - WYSIEDLENIA, z wiosek wysiedlano Polaków, volksdeutsche zostali.
[00:07:28] NIEMIECKA KOMISIA LEKARSKA, w szkole przez parę miesięcy odbywały się przymusowe badania, kazano się ludziom rozbierać i poddawano ich kontroli.
[00:09:45] WYSIEDLENIE, Niemcy chodzili po domach i nakazywali mieszkańcom pakować się. Potem zagnali wszystkich na plac szkolny.
[00:11:20] PLAC SZKOLNY, ludzie schodzili się na plac. Wyczytano rodziny, które miały zostać jako robotnicy dla przybyłych Niemców. Rodzinę boh. umieszczono na furmance.
[00:12:16] DROGA DO OBOZU, jechali okrężna drogą, drogą główną jechali osadnicy niemieccy, którzy mieli objąć gospodarstwa wysiedlonych.
[00:12:40] ZAMOŚĆ, do miasta dotarli nocą. Zanim przydzielono im barak, przeszli komisję. Rodzina boh. trafiła do lepszego baraku w związku z planem ich wywózki do Rzeszy.
[00:13:48] UCIECZKA BRACI, podczas wjazdu do obozu dwaj starsi bracia boh. uciekli.
[00:14:04] KOMISJA, następnego dnia rano odbywała się komisja, podczas której pojawił się lekarz ze Skierbieszowa. Rodzinę zabrano do baraków z dziećmi i starszymi ludźmi, dzięki czemu uniknęli wywózki do Rzeszy.
[00:14:44] ROZDZIELANIE MATEK DO DZIECI, dramatyczne sceny rozłączania rodzin, pisk i płacz.
[00:15:35] BARAKI, prycze, na ziemi siano, które służyło też do spania. Baraki podzielono na te, których mieszkańcy mieli jechać do Oświęcimia lub do Berlina.
[00:16:35] POSIŁKI, zupa z brukwi i zmarzniętych ziemniaków, czarna kawa, kawałek chleba.
[00:17:10] TOALETY, załatwiano się do wykopanych w dole rowów, brak możliwości umycia się.
[00:17:50] ŚMIERĆ, furmanką zbierano ciała ludzi którzy umierali w obozie, zwłoki wywożono na cmentarz do Zamościa. Sąsiadce zmarło miesięczne dziecko, nosiła je pod płaszczem nie wiedząc, co z nim zrobić. Ludzie radzili, żeby położyła ciało na furmance, którą je wywiozą i zakopią. [+]
[00:19:00] APEL odbywał się na placu, na który wołano wszystkich ludzi z baraków. Na apelu wyczytywano rodziny, które później wywożono. Wyczytano też rodzinę boh. Przyjechały samochody ciężarowe i zawiozły ich na stację kolejową w Zamościu.
[00:20:10] PODRÓŻ WAGONAMI BYDLĘCYMI. Ludzie nie wiedzieli, gdzie zostaną wywiezieni, wszyscy bardzo przeżywali podróż
[00:21:07] SOBOLEWO, tu na stacji ludzie wyszli do nich z chlebem i ciepłym posiłkiem. Boh. wspomina smak pysznego chleba. Ludzie zostali załadowani na furmanki i ruszyli w nieznane.
[00:22:10] ŻELECHÓW, w nocy dotarli do Żelechowa. W szkole naszykowane było miejsce dla nowoprzybyłych, okoliczni mieszkańcy przynieśli im gorącej zupy i chleba. Ludzie zabierali dzieci do siebie, żeby je dożywić. Jedna z miejscowych kobiet chciała się zająć boh. i zabrać ją do domu. Po nocy boh. wróciła do rodziców. Rodzina dostała mieszkanie pożydowskie i opuściła szkołę. Boh. rozpoczęła edukację.
[00:28:27] HISTORIA BRATA, do Skierbieszowa przyjechali Niemcy i wyłapywali młodych mężczyzn. W trakcie obławy pojmali brata boh. i 30 innych, wywieźli ich do Majdanka. Rodzina wyruszyła w poszukiwaniu syna. Okazało się, że odzyskanie syna mogła umożliwić koncesja na tytoń. Rodzina korzysta z pomocy sąsiada, który taką koncesję posiadał i brat wrócił do domu. [+]
[00:32:45] BRACIA W PARTYZANTCE, organizowanie się grupy. Bracia, którzy uciekli z wywózki, wrócili na rodzinne tereny, gdzie działali w partyzantce. Brat Władysław ukrywał się w domu u stryja. Doszło do obławy. Stryj ukrył brata w zbożu i Niemcy go nie znaleźli. Po tym matka zabrała brata do Żelechowa.
[00:37:00] PARTYZANKA W ŻELECHOWIE, brat kontynuował działalność partyzancką w Żelechowie.
[00:38:48] ŻYDZI, ludność żydowska z Żelechowa została zastrzelona.
[00:40:00] BOŻE NARODZENIE, matka chodziła po wsi i zbierała żywność od ludzi. Ciasta z kościoła.
[00:42:07] PRACA, każdy pracował, matka pracowała u księdza na gospodarstwie, dostawali kartki na chleb i cukier.
[00:43:10] SKRYTKA W TRUMNACH, ojciec kolegi brata miał zakład trumniarski. Kiedy dochodziło do obławy, ukrywał chłopców w trumnach. [+]
[00:44:00] PRACA BOH., opiekowała się dwójką dzieci.
[00:45:35] KONIEC WOJNY, ucieczka Niemców. Rodzina wyruszyła do wolnego już Lublina, dotarli do Piasek.
[00:47:50] POŻAR W PIASKACH, w drodze do Lublina rodzina szukała noclegu w Piaskach. Spali w stodole u gospodarzy. W nocy w domu gospodarzy wybuchł pożar spowodowany wybuchem paliwa.
[00:49:30] POWRÓT DO DOMU, z Piasek rodzina wyruszyła do Zamościa, potem dotarli do Skierbieszowa.
[00:50:35] SKIERBIESZÓW, po swoim rodzinnym domu zastali zgliszcza. Spali w stodole.
[00:53:00] MOBILIZACJA, bracia zostali zabrani do wojska polskiego i wywiezieni do Białki.
[00:54:17] OBŁAWA I ŚMIERĆ BRATA, matka ostrzegła syna Władysława przed obławą i radziła mu się ukryć. Brat wziął siekierę i z kolegą mieli iść do lasu. Kolega zobaczył milicjantów na furmance i zaczął uciekać. W strzelaninie brat został trafiony. Był jeszcze przytomny, gdy matka z bratem Józefem jechali po niego furmanką. Mimo pomocy lekarza - zmarł. Rodzina dowiedziała się, że zabił go [Woźniak], który po zabójstwie wyjechał ze Skierbieszowa. [+]
[01:00:33] LOSY RODZINY, śmierć ojca. Ślub brata Mariana, zamążpójście boh.
[01:01:24] MATCE GROZIŁ NIEMIEC, matka z koleżanką spotkały Niemca, który przyłożył matce pistolet do głowy, i stojącemu z nim Żydowi kazał przetłumaczyć, że je zabije. Kobiety uratował brat Władysław.
[01:03:00] MATKA BITA PRZEZ NIEMCA w barakach w Zamościu. Ludzie przerzucali przez druty jedzenie. Gdy matka podeszła, aby je złapać, pojmał ją Niemiec z psem i zbił tak mocno, że ledwo doczołgała się do baraku.
[01:04:14] WYPOWIEDŹ NIEMCÓW NA TEMAT POLAKÓW. Do baraku przyszło kilku Niemców. Jeden z nich powiedział więźniom, że Niemcy mają Polaków za kury, drugi go poprawił – że za szczury, gdyż kurę się zabije i zje, a ze szczura nie ma korzyści. [+]
[01:05:45] LOSY PO WOJNIE, trudna sytuacja, nie zdołali odbudować domu. Dostali ślepego konia z wojny i mieli krowę, która była żywicielką rodziny.
[01:12:19] EDUKACJA, po wojnie otworzono szkołę. Jeden z nauczycieli zaproponował boh. kurs nauczycielski w Zamościu, ale nie miała ona możliwości wyjazdu. Rodzice wysyłali boh. na przyuczenie do zawodu krawcowej, potem boh. pracowała w tym fachu. Zapisała się do chóru kościelnego.
[01:14:20] SKATOWANY BRAT JÓZEF, po próbie chóru brat Józef został zatrzymany przez milicjanta i zabrany na posterunek, gdzie został dotkliwie pobity. Po wniesieniu w Zamościu skargi przez matkę milicjant został zmieniony.
[01:15:20] LOSY BOH., boh. uczyła się szyć u siostry przyszłego męża. Opis życia codziennego. Pojawienie się radia. Zbiorowe oglądanie telewizji u sąsiada. Mąż pracował, gdzie się dało. Boh. zaszła w ciążę.
[01:25:29] KONTYGENTY [w czasie wojny], przymus oddawania zbiorów i mleka jako podatku.
[01:27:50] IGNACY MOŚCICKI, kiedy Prezydent Mościki przyjechał do wsi, nie można było wchodzić do kościoła – odbywało się tam przyjęcie. Matka boh. obserwowała je zza organów, za którymi się ukryła. Mościcki miał w Skierbieszowie dziadków.
[01:30:55] WYBUCH WOJNY, kiedy zaczęła się wojna, ksiądz wystawiał radio za okno, aby ludzie mogli słuchać informacji. Jeżdżono też po gazety do Zamościa. Naloty bombowe. Po wkroczeniu Niemcy zlikwidowali radia.
[01:32:20] KARA ŚMIERCI, za wszystko groziła śmierć - za ukrywanie Żyda, posiadanie radia.
[01:32:58] URZĘDNIK i HISTORIA WALIZKI, urzędnicy z Zamościa uciekali kierując się w stronę Rumunii. Do domu boh. sołtys przysłał na przenocowanie urzędnika, który przyjechał do nich z walizką. Nazajutrz matka odprowadziła go na transport, a po walizkę miała się zgłosić jego żona, która pojawiła się niebawem i została z rodziną kilka tygodni. Kiedy opuszczała ich dom okazało się, że w walizce była broń.
[01:39:10] ROSJANIE, nie dotarli we wrześniu do Skierbieszowa, zostali zatrzymani w Grobowcu.
[01:42:33] HISTORIA ŻYDÓWKI, stara Żydówka, którą gonili Niemcy podczas akcji likwidacyjnej, uciekając wpadła do domu boh. Matka prosiła ją, żeby sobie poszła w obawie, że rozstrzelają cała rodzinę. Kobieta wyszła i została złapana przez Niemców. [+]
[01:44:40] MŁODA ŻYDÓWKA. U sąsiadki mieszkała młoda Żydówka z dziećmi. Kiedy Niemcy zaczęli rozdawać opaski Żydom, sąsiadka poprosiła ją, żeby opuściła mieszkanie bojąc się represji w stosunku do własnej rodziny. Kobieta udała się do Izbicy. [+]
[01:45:35] OPIS ŻYDÓW, Żydzi mieszkający we wsi boh. - rzeźnik, sklepowy.
[01:47:06] LIKWIDACJA ŻYDÓW, dzień, w którym ludność żydowska została zlikwidowana.
[01:48:40] ŻYD, KTÓRY PRZEŻYŁ, we wsi był Żyd, który ożenił się z Polką. Podczas wojny udało mu się ukryć, jego żona zginęła w Oświęcimiu.
[01:52:40] PO LIKWIDACJI ŻYDÓW Niemcy rozkazali posprzątać po egzekucji.
[01:52:58] CHŁOPAK PRZEŻYŁ ROZSTRZELANIE, aresztowany i wywieziony do obozu chłopak, podczas grupowego rozstrzelania więźniów został jedynie draśnięty. Po egzekucji wyszedł z rowu pełnego trupów. Ludzie się nim zajęli. W obawie, że zostanie złapany, zapisał się na ochotnika jako robotnik do Niemiec. [+]
[01:55:40] VOLKSDEUTSHE, ludzie, którzy zapisali się na volkslistę.
[01:59:00] OKUPACJA NIEMIECKA PRZED WYSIEDLENIEM, Niemcy przyjeżdżali co jakiś czas i robili łapanki.
[02:00:08] OBÓZ W ZAMOŚCIU, w budkach strażniczych stali Ukraińcy, którzy czasem strzelali do ludzi. Przez druty przerzucano żywość. Rodzina była w obozie 3 tygodnie.
[02:03:40] UCIECZKA BRACI, wspomnienie braci którzy uciekli.
[02:05:10] GESTAPO, przerażona boh. z matką w drodze z pola mijają na moście gestapowców i leżące obok nich dwa trupy. [+]
[02:06:55] EGEKUCJE NA ŁĄCE, z okna domu w Żelechowie widać było łąkę, na której dokonywano egzekucji.
[02:07:55] KSIĄDZ Z ŻELECHOWA, dobry ksiądz Wacław Milik. Na jego plebani przechowywali się młodzi ludzie, którym dawał im sutanny i udawali księży.
[02:09:10] PARTYZANTKA W ŻELECHOWIE, była bardzo dobrze rozwinięta.
[02:10:07] TRANSPORTY, trasy transportów.
[02:12:20] SPOTKANIE Z POLSKIMI ŻOŁNIERZAMI, ludzie witają żołnierzy kwiatami i wiwatując.
[02:12:50] HISTORIA PARTYZANTA, młody mężczyzna przychodził w odwiedziny do sąsiadów- adwokatów. Kiedy doszło do obławy, uciekł przez okno, był potem poszukiwany przez Niemców. Po jakimś czasie sąsiadka płacząc poinformowała matkę boh., że Niemcy go zabili. Okazało się, że mężczyzna żył, a przypadkowo zabitemu chłopakowi podrzucono jego dokumenty.
[02:20:18] UKRAIŃCY, kuzynka, która uciekła z Wołynia.
[02:21:20] POWSTANIE WARSZAWSKIE, informacje o Powstaniu z Radia Wolna Europa. Partyzanci chcieli iść do Warszawy, żeby pomóc powstańcom ale po dotarciu do Gończyc zostali zatrzymani przez Rosjan.
[02:29:50] POWROTY LUDZI Z OŚWIĘCIMIA I BERLINA
[02:32:52] STRACH PRZED OŚWIĘCIMEM, nie wiadomo było kto gdzie trafi, jaki barak był przeznaczony do Oświęcimia, jaki do Berlina. [02:34:00] ODCZUCIA POWOJENNE, powracające wspomnienia, emocjonalne podejście do Niemiec.
more...
less