Edmund Zart (ur. 1925, Milcz) od lipca 1943 roku do stycznia 1945 roku prze-bywał na robotach przymusowych na terenie III Rzeszy. W 1946 roku został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, służył w 55 pułku artylerii lekkiej. Po zakończeniu służby podjął pracę w Polskich Kolejach Państwowych w Szczecinie. Jest członkiem Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Poli-tycznych w Szczecinie.
[00:00:07] W Toporowie boh. mieszkał z bratem w czworakach majątku, w których po ucieczce Niemców mieszkali czerwonoarmiści. Czworaki były blisko stacji, więc po odejściu Rosjan zajęli je kolejarze. Na drzewie przed domem wisiał dzwon-sygnaturka. Niemcy zabrali wszystkie dzwony z kościoła w Gołańczy, więc brat Józef zawiózł dzwon proboszczowi. Na dzwonie był napis, że pochodzi z parafii w Kutnie.
[00:03:18] W lipcu 1946 boh. został powołany do wojska i służył w 15 Dywizji Piechoty w Olsztynie, byli tam jeszcze żołnierze frontowi z 2 Armii WP, którzy życzliwie odnosili się do poborowych. Jeden z kolegów opowiadał o walkach w okrążeniu w okolicach Drezna, incydent z haubicą.
[00:08:46] Początkowo żołnierze chodzili do kościoła – zmiany po objęciu funkcji marszałka przez Rokossowskiego. Boh. oddelegowano do plutonu ochrony przy sztabie dywizji, której dowódcą został gen. Kuropieska, który wrócił z Zachodu. Kawały robione przez starszych kolegów – kipisz w sali. Boh. służył w 3 baterii – prowokacja dowódcy 2 baterii i ukaranie żołnierzy.
[00:14:45] Umundurowanie żołnierzy – sztuka używania owijaczy. W okresie rekruckim boh. był na poligonie artyleryjskim w Orzyszu. Starsi żołnierzy strzelali z haubic, a rekruci się przyglądali. Pogadanki na zajęciach polityczno-wychowawczych – jeden z kolegów z plutonu rozpoznał w oficerze politycznym znajomego z tej samej wsi.
[00:20:02] Przed wyborami zimą w 1947 r. żołnierze ochraniali punkty wyborcze. Boh. trafił do Mrągowa – patrole na ulicach w dniu wyborów. Jedna z wysłanych w teren drużyn została zakwaterowana na posterunku milicji, nocą przyszli partyzanci z WiN, którzy rozbroili żołnierzy. Po incydencie wartownika i porucznika aresztowano, po amnestii zwolniono ich z więzienia i jednocześnie wyrzucono z wojska. [+]
[00:24:48] Część żołnierzy z pułku wyznaczono do udziału w Akcji „Wisła”. Boh. służył w plutonie ochrony sztabu dywizji i nie wyjechał w Bieszczady. Boh. słyszał od kolegi pochodzącego z Wołynia o zbrodniach dokonywanych przez UPA. Pluton ochrony pełnił służbę wartowniczą.
[00:27:55] Jeden ze znajomych, Świergiel, był w eskorcie gen. Świerczewskiego i opowiadał potem o zasadzce, walce i śmierci generała. [+]
[00:31:15] Zniszczenia Olsztyna w 1946 r. Pluton ochraniał budynek, w którym mieściła się żandarmeria, prokuratura i informacja wojskowa. W czasie przepustek boh. jeździł do domu. W święta podawano żołnierzom lepsze jedzenie, na co dzień podstawą wyżywienia była kasza.
[00:34:16] W lipcu 1948 boh. powinien odejść do cywila, ale przedłużono mu służbę do września. Dwa dodatkowe miesiące miały być odjęte z ewentualnych ćwiczeń dla rezerwistów. Boh. został wezwany na ćwiczenia, ale był w tym czasie uczniem klasy maturalnej liceum dla pracujących i zwolniono go z nich.
[00:37:00] Boh. nie miał kontaktu z kolegami, którzy pojechali na Akcję „Wisła”. Przyszłą żonę poznał w październiku 1953 r. w stołówce – okoliczności spotkania, ślub wzięto w czerwcu następnego roku. Najpierw wzięto ślub cywilny u USC w Szczecinie, potem kościelny w Poznaniu, skąd pochodziła żona. Wesele odbyło się w mieszkaniu teściowej.
[00:42:32] Sekretarka naczelnika zarządu handlowego była Rosjanką. W ubikacji używano gazet, w jednej z nich było zdjęcie Stalina w żałobnej obwódce. Sekretarka Rosjanka znalazła gazetę i urządziła awanturę z powodu braku szacunku dla zmarłego.
[00:44:20] Boh. nie namawiano do wstąpienia do partii. Zmiany na kolei na przestrzeni lat – odbudowa infrastruktury, rozbudowa struktur. Wyższe stanowiska w Dyrekcji Kolei zajmowali przedwojenni kolejarze. Boh. poszedł do pracy 1 czerwca 1945, a dwa tygodnie później zdawał egzamin na kasjera biletowego. Ze zniżek mogli korzystać pracownicy państwowi: pocztowcy, leśnicy, nauczyciele, kolejarze, którzy także dostawali 12 bezpłatnych biletów na rok.
[00:49:05] Wydarzenia w Szczecinie w grudniu 1970 – podpalenie Komitetu Wojewódzkiego PZPR. W czasie protestów robotniczych zginęło 16 osób, w tym nastolatka, która wyglądała przez okno i syn jednego z pracowników kolei. W mieście obowiązywała godzina policyjna, boh. wychodził nad ranem do pracy i musiał mieć przepustkę.
[00:52:50] Sytuacja w sierpniu 1980 – kolejarze nie mogli strajkować. W 1981 syn został powołany do wojska i służył w Dęblinie. W styczniu 1982 przyjechano na przysięgę – przesiadka w Warszawie, spotkanie z patrolami na ulicy miasta. W Dęblinie teściowa skręciła nogę i skutki wypadku odczuwała do końca życia.
[00:58:38] Boh. chodził na mecze piłkarskie. Z powodu bójki kibiców na meczu Pogoni z Cracovią boh. przestał chodzić na imprezy na stadionie Pogoni. W mieście był także klub Arkonii. Boh. zamieszkał w Szczecinie w 1949 r. i nie miał styczności z Niemcami, w mieście było wielu repatriantów z dawnych Kresów, głównie z Wileńszczyzny. Reakcja na przemiany ustrojowe w 1989 r.
[01:03:00] W drugiej połowie lat 40. część mieszkańców miasta obawiała się ponownego przyłączenia Szczecina do Niemiec, ale boh. nie bał się powrotu Niemców. Przesiedleńcy z Kresów nie mieli złudzeń co do możliwości powrotu do domów na wschodzie. Do Szczecina przyjeżdżali ludzie z Polski centralnej i Wielkopolski. Niektórzy przyjeżdżali do miasta z nakazu pracy.
[01:06:12] Boh. brał udział w odgruzowywaniu Szczecina – wybieranie cegieł na odbudowę Warszawy. Najbardziej zniszczone było Stare Miasto zbombardowane przez aliantów wiosną 1944 r. Część domów zniszczyli kwaterujący w nich czerwonoarmiści. Boh. słyszał o wypadku, w którym samochód z czerwonoarmistami wjechał w wóz strażacki, w wypadku zginął strażak Teofil Firlik. Pochowano go koło kościoła przy ul. Bogurodzicy. Obok był grób zmarłego na tyfus strażnika kolejowego, brata kobiety, u której boh. mieszkał na stancji. Po jakimś czasie zwłoki ekshumowano i przeniesiono na Cmentarz Centralny.
[01:11:15] 1 Maja odbywały się pochody – wspomnienie manifestacji w upalny dzień w 1954 r. Trybuna była na Wałach Chrobrego, kolejarze czekali na swoją kolej w Parku Żeromskiego. Udział w pochodzie nie był przymusowy.
[01:13:30] Poprawa zaopatrzenia w sklepach w czasach Gierka. Boh. nie pamięta wypadków na kolei, nie śnią mu się czasy okupacji, ponieważ podczas pobytu na robotach był dobrze traktowany.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..