Jadwiga Milczarczyk z d. Bednarz (ur. 1944, Dżurun) urodziła się na zesłaniu w Kazachstanie, dokąd w 1940 roku została deportowana jej matka. W 1946 roku boh. wraz z rodziną przyjechała transportem repatriacyjnym do Polski i osiedliła się w Płotach (pow. Gryfice). Ukończyła technikum pielęgniarskie i wyższe studia pedagogiczne. Obecnie pełni funkcję prezesa Związku Sybiraków w Gryficach.
[00:00:07] Ur. 3 kwietnia 1944 r. w Dżuruniu w Kazachstanie. Rodzice unikali rozmów na temat zesłania, wiele osób z rodziny zesłanych. W 1940 r. przyjście wieczorne enkawudzisty i policjanta ukraińskiego Wasyla, wyjazd mamy, babci i cioci w nieznane, zabranie dużego bagażu – pomoc Wasyla. Mama i dwie siostry uczyły się na pensji u zakonnic. Dom babci w Gańczarach pod Lwowem, dziadek pracował we Lwowie – wnuczki prowadziły mu dom, miesięczne dyżury połączone z nauką na pensji. Nauka prowadzenia domu, szydełkowania, szycia, gotowania, haftowania. Przygotowana własnoręcznie wyprawa ślubna córek cała zabrana na wywózkę. Zaprowiantowanie przez sąsiadów na drogę, zapakowanie maszyny do szycia.
[00:07:08] Zbiórka na stacji w Dawidowie, spotkanie rodziców. Przed wojną przyszły ojciec boh. Karol (Lolek) własnoręcznie budował swój dom w Winniczkach. Staranie się ojca o rękę mamy, potańcówki.
[00:08:56] Spotkanie ojca z mamą na stacji, prośba o korespondencję. Mama skończyła 4 klasy szkoły powszechnej. Przewiezienie ze stacji ciężarówką na step, rozwiezienie przez Kazachów do ich domów. Zaskoczenie Kazachów – cywilizowani, porządnie wyglądający Polacy (kapelusze, pantofelki, futrzane pelisy), skórzane buty. [+]
[00:12:47] Zakwaterowanie w kołchozie, zamieszkanie w chacie Kazachów, rodzina Niedźwiedziów. Prymitywne warunki mieszkania. Kiziak – wysuszone krowie łajno do palenia w piecu i izolacji przed zimnem. Drugie zaskoczenie – resztki zapasów z podróży zjedzone przez Kazachów. Bliskie relacje z miejscową ludnością.
[00:16:43] Wymiana barterowa: haftowana bielizna pościelowa za żywność. Praca babci i siostry mamy Marysi, potem mama – uprawa kawonów i arbuzów, marchew, pomidory. Czyszczenie rowów irygacyjnych, zima – przy młócce – chodzenie 8 km na pole. Przemycanie ziarna w walonkach pod dodatkową wkładką – za to groziło karne zesłanie do łagru.
[00:20:50] Zatrudnienie cioci Marysi w ogrodzie, jesienią – przy orce pola wołami. Przyniesienie zemdlonej Marysi z pola, chora na zapalenie płuc. Odległość do najbliższego szpitala w Dżuruniu: 50 km. Zainteresowania medyczne babci, była akuszerką, postawiła bańki i uratowała córkę.
[00:24:15] Nakaz pracy w kołchozowej stołówce dla 17-letniej mamy, sama gotowała dla 100 osób, głównie z mąki i mleka: kluski, pierogi. Wyprawy do Dżurunia po pocztę – 2 razy w tygodniu (sańmi lub wozem). Paczki od Lolka.
[00:27:51] Zamieć śnieżna (buran) w drodze powrotnej, wycie wilków – mama skryta w kopie siana na saniach. „Woły same wróciły do domu”. [+] Chmary natrętnych meszek w powietrzu, kapelusz z firanką, upał, pogryzienia do krwi.
[00:31:07] [Przed wojną] Ojciec ukończył budowę domu w Winniczkach, stanął przed komisją wojskową, kategoria A. Chciał być lotnikiem. Zajęcie Kresów przez wojska radzieckie, Polacy uznani za obywateli ZSRR, w 1940 r. ojciec dostał powołanie do Armii Czerwonej. Szkolenie artyleryjskie na Kaukazie. Polacy i mieszkańcy Besarabii nie poszli walczyć, wywiezieni „w tajgę”.
[00:35:05] W obozie tajnej kompanii w tajdze dwa baraki z piętrowymi pryczami, smród. Praca przy wyrębie lasu, zdewastowane narzędzia, normy ilości drewna do wykonania. Ojciec nosił w kieszeni wosk pszczeli, dratwę i szydło.
[00:38:50] Młoda obozowa lekarka – ojciec zrobił jej buty z płótna drelichowego, podeszwy z opony traktora. Radość lekarki. Naprawianie obuwia kucharkom, funkcyjnym – lepsze traktowanie, przywileje.
[00:42:14] W 1943 r. amnestia dla Polaków, zarządzenie władz o możliwości otrzymania przepustki na 2 tygodnie dla chorych. Niedobory odzieży roboczej w obozach pracy. Ojciec pracował w obsłudze łaźni, zdobywał zapasy odzieży.
[00:46:05] Zaoszczędził w obozie nieco pieniędzy, postanowił uciec – szedł dzień przez tajgę, schronienie w chatce staruszki – ziemniaki z dzikim królikiem. Powrót do obozu. Wyjazd z obozu na przepustkę – bez dokumentów – do kołchozu mamy. Droga do Machaczkały, statek przez Morze Kaspijskie, dotarcie do Dżuruna w obwodzie aktobskim. Pełnomocnik Związku Patriotów Polskich w kołchozie prowadził nabór do armii polskiej, ojciec się zgłosił. [+]
[00:52:38] Droga do polskiego konsulatu w Czkałowie (dziś Orenburg, Rosja). Nie zdążył na nabór do armii polskiej. Otrzymał nową odzież w miejsce zużytego radzieckiego munduru i prowiant na drogę. Zamieszkanie z rodziną mamy w kołchozie. Związek bez ślubu z braku księdza, ciąża mamy. Zbieranie kłaczków kóz angorskich na ubranko dla noworodka. Przygotowywanie koszulek ze starej bielizny. Przędzenie wełny, ubranka z wełny zrobione na drutach przez ciocię Marysię.
[00:59:20] Kozie mleko dla mamy, zdobywanie pożywienia. Surowe i śnieżne zimy, tunele w śniegu. Pieluchy ze starej spódnicy. Karmienie piersią do 3 roku życia. Zjedzenie przez boh. kanapki z dzikim czosnkiem. [+]
[01:03:45] Powołanie ojca na komisję wojskową – pomoc znajomej lekarki w komisji. Odmowa ojca wstąpienia do amii Berlinga, osadzenie w areszcie, sąd wojskowy, wyrok: 6 lat łagru.
[01:07:00] Szykany wobec ojca w areszcie, trzy dni karceru, klaustrofobia ojca. [::] Żyd. Opieka i uratowanie przez znajomą lekarki.[+]
[01:10:15] W łagrze ojciec miał warsztat szewski, zaprzyjaźnione kucharki. Przybycie do ojca znajomej koleżanki Lidki z Winniczek. Ojciec zrobił buty dla oficerów łagru i ich żon. Materiały kupował naczelnik. Eleganckie buty dla żony naczelnika - dziękczynny taniec na stole. Szacunek naczelnika wobec ojca „bo nie wiadomo, co będzie”.
[01:15:09] Pobyt ojca w łagrze do końca wojny. Zakaz oddalania się od miejsca pobytu. Ojciec wynajął mieszkanko w pobliskim miasteczku i zarabiał, robiąc buty. Zakup weselnego garnituru. Starsza siostra mamy nie została deportowana z resztą rodziny. Pisała Listy do Stalina o uwolnienie rodziny – dzięki tym listom babcia, mama i młodsza ciocia otrzymały indywidualną zgodę na powrót do Lwowa – do służbowego mieszkania dziadka. Obawy przed powrotem do Gańczar, spotkanie w domu cioci Stasi, gotowanie rosołu i kompotu z porzeczek
[01:19:00] Najście Stasi przez NKWD, aresztowanie za działalność w AK, sąd. Wydał ją w śledztwie nauczyciel z Gańczar, który ją wciągnął do AK. Wyrok 15 lat łagru, wróciła jako „babcia”. Relacja cioci pisana dla Związku Sybiraków. [+]
[01:22:20] Powrót ojca do domu, ślub rodziców w 1945 r. w kościele w Dawidowie, chrzest boh.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.