Marek Andrzej Gwoździński (ur. 1948, Łódź) pochodzi z rodziny rzemieślniczej. Szkołę podstawową i liceum kończył w dzielnicy Chojny. Studiował chemię ogólną w Politechnice Łódzkiej. Był delegatem studenckim w tej uczelni podczas Marca ’68. Po studiach pracował jako chemik w instytucie przemysłowym. Związał się z opozycją w r. 1975, potem wspomagał działalność KOR, co SB obserwowała w sprawie operacyjnej o kryptonimie „Świetlica”. Z tego powodu zrezygnował z pracy w zawodzie i studiów doktoranckich, został rzemieślnikiem, tapicerem w firmie ojca. Pracował tam do emerytury. Od 10 lat jest aktorem i autorem scenariuszy Teatru Małego w Łodzi.
[00:00:08] Ur. w 1948 r. w Łodzi w rodzinie kupiecko-rzemieślniczej. Dziadek ze strony ojca pochodził z Przedborza, w Łodzi założył pierwsze kino i zakład tapicerski, piłsudczyk z przekonań. Dziadek ze strony mamy pochodził z Radomia, w Łodzi od lat 20. XX w., narodowiec.
[00:03:20] Pierwsze wspomnienie z 2 roku życia. Rozmowy z dziadkiem – „wojna na Korei”. Młodsza siostra ur. w 1952 r. Śmierć Stalina – wrażenia z domu. [+]
[00:06:30] Mieszkanie na osiedlu przy ul. Cieszyńskiej, budowa bloków przy al. Politechniki. Rozpoczęcie nauki w 1955 r. w szkole XI TPD (dziś im. Staszica) przy ul. Przyszkole 42. Brak religii.
[00:09:00] Nowe mieszkanie za łapówkę, w bloku przy ul. Przybyszewskiego. [+] Skok cywilizacyjny: łazienka i toaleta w domu, telefon, „jak w raju”. Szkoła przy ul. Stockiej. Pasja muzyczna, propagator muzyki poważnej Janusz Cegiełła – koncerty w szkole.
[00:12:43] Zainteresowania muzyczne, poznawanie nieoficjalnej historii Polski (Radio Luxemburg, Radio Wolna Europa), ministrantura, kształtowanie się światopoglądu.
[00:17:09] Ważni nauczyciele: polonista Witold Kowalski, wychowawczyni historyczka Płoszaj, doktor Sorbony. Liceum przy ul. Podmiejskiej: polonistka Goniowa, fizyk Urbański, matematyk Twardy. Fascynacja nauczycielką historii (Jadwiga Jażdżyńska). Matura w 1966 r.
[00:21:50] Zainteresowanie polityką: list biskupów polskich do niemieckich [+], obchody milenijne. Studia chemiczne na Politechnice Łódzkiej.
[00:25:46] 1967 rok, 50-lecie rewolucji październikowej. Redaktorzy Wolnej Europy: Wiktor Trościanko, Lucjan Perzanowski, Jadwiga Mieczkowska, Kazimierz Sowiński, Marian Hemar. Hemar Polak z wyboru, wiersz „Trzy powody”.
[00:28:40] Obchody 50-lecia rewolucji październikowej, „coś nie do przeżycia” [+]. Praska wiosna – „oddech wolności”. Marzec ’68: zaangażowanie młodzieży, „żal do klasy robotniczej”.
[00:32:40] Skutki zaangażowania w wypadki marcowe, wielokrotny egzamin z ekonomii politycznej u Henryka Wysmyka. [+]
[00:34:08] Specjalizacja: technologia celulozy i papieru. Wybitna kadra uniwersytecka, prof. Szwarcsztajn, prof. Włodzimierz Surewicz. Praca przez 7 lat w biurze projektów ZUGIL-u (Zakłady Urządzeń Galwanicznych i Lakierniczych): utylizacja wysoko toksycznych ścieków pogalwanicznych i lakierniczych.
[00:38:40] Protesty przeciwko nowelizacji konstytucji w 1974 r. (wierność ZSRR i przewodnia rola PZPR). „Dałem się nabrać na tow. Gierka”, pobudzenie gospodarki, wstąpienie do Stronnictwa Demokratycznego.
[00:41:10] List protestacyjny pracowników ZUGIL-u do Sejmu. Represje wobec boh. (utrata zaufania fabryki broni Predom Mesko, zniszczenie wkładek paszportowych przez milicję).
[00:44:37] W 1977 r. zorganizowanie spotkania z Jackiem Kuroniem u boh. – Radosław Tatarowski. „Już nie miałem życia”, odejście z pracy, handlowanie warzywami na Widzewie. 4-letnia praktyka w zakładzie tapicerskim ojca, gręplowanie trawy morskiej, egzamin czeladniczy i mistrzowski. Prowadzenie zakładu przez 30 lat do 2004 r.
[00:48:40] Wieloletnia śmiertelna choroba żony, załamanie psychiczne boh., bankructwo i likwidacja zakładu w wyniku reformy Balcerowicza. Praca w szpitalu jako ochroniarz.
[00:51:50] Przejście na emeryturę. Choroba syna, wyleczenie. [+] Siostra lekarka.
[00:54:50] Śmierć kolejnej żony w 2012 r. Sztuka „Dał ci Bóg koniec wojny w prezencie…” wg Okudżawy w Teatrze Małym, występ boh., piosenka „Dziesiąty nasz batalion”, nagranie płyty z zespołem teatru.
[01:01:10] Propozycja dyrektora Pilawskiego zagrania w „Zemście” – trzy role. Dalsze propozycje: „Balladyna”, „Skąpiec”. Paweł Boski, kółko socjologiczne.
[01:05:16] Działalność opozycyjna na uczelni: Maciej Gazicki, Książek, Górski. Nazwisko Gazicki-Lipman. Dyscyplinarne zawieszenie z uczelni i powołanie do wojska Macieja Gazickiego, interwencja prof. Dorabialskiej. Piętno „marcowego warchoła”, kariera naukowa Gazickiego (Janina Milewska), stypendium w Stanach Zjednoczonych w 1981 r.
[01:10:05] Prof. Dorabialska była uczennicą Marii Skłodowskiej Curie. Wprowadzenie stanu wojennego, pozostanie Gazickiego w Ameryce, doktorat Uniwersytetu w Missouri. Powrót do Polski w 1986 r., dorabianie pracami wysokościowymi. Habilitacja na AGH, profesura na AGH i PŁ.
[01:14:15] Niewielkie wsparcie łódzkiej profesury dla protestujących w marcu 1968 studentów. Prof. Dorabialska, prof. Edward Józefowicz, prorektor prof. Chrzanowski. Asystent Bolanowski.
[01:16:10] Losy dr Jana Kapuścińskiego, który wstawił się w obronie Gazickiego – „wilczy bilet” na wiele lat. Partyjne rekomendacje dla kadry naukowej. Wyjazdy Żydów z Polski w 1968 r.
[01:19:36] Rezygnacja boh. z pisania doktoratu po wizycie Kuronia i liście protestacyjnym. Zastraszanie boh. – podpalenie drzwi do mieszkania, „przegonienie” z ZUGiL-u.
[01:25:20] Zainteresowania historyczne i literackie boh., „Czarodziejska Góra” Manna, Stefan Türschmid. Scenariusz wystawienia „Pana Tadeusza” autorstwa boh. – skrót do 1800 wersów. Scenariusze narodowego czytania dzieł literackich (Trylogia, Lalka, Quo vadis).
[01:32:30] Nieufność wobec wykształcenia ogólnego współczesnej młodzieży, teleturniej „Milionerzy”. Miszalski – guru boh., przyjaciel z ławki, pochodził z inteligenckiej rodziny.
[01:38:20] Mama boh. nie posiadała wykształcenia, musiała pracować w czasie wojny jako pokojówka niemieckiego generała arystokraty przy ul. Pryncypalnej. „Połykała książki”. Ojciec absolwent szkoły kupieckiej przy ul. Narutowicza, pracował w firmie ojca. Działalność firmy tapicerskiej w czasie wojny – dziadek produkował rolety do zaciemnień – „produkcja na całą Europę”. Wuj wykupił się z gestapo w grudniu 1944 r. „walizką pieniędzy”.
[01:42:02] Represje wobec boh. w fabryce w połowie lat 70., kolega z ZUGiL-u Kędzierski. Podziw dla Kuronia, przekonanie boh. o jego związkach z aparatem władzy w celu zmiany w Polsce.
[01:47:22] Wprowadzenie stanu wojennego – powrót z imienin u przyjaciół. Założenie NSZZ „Solidarność” w Cechu Rzemiosł Drzewnych i Mineralnych, odejście z SD w 1976 r.
[01:50:06] Wspomnienia z 13 grudnia 1981 r., strach. Aresztowanie Miszalskiego – wyniesiony z krzesłem. Słabe dochody firmy tapicerskiej ojca. Załamanie boh. po śmierci Jerzego Popiełuszki.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.