Wiesława Irena Szugajew z d. Szczygielska (ur. 1926, Łódź) wspomina wojenne losy swojej rodziny. Oboje rodzice byli przed wojną nauczycielami. Mieszkali w Łodzi w trzypokojowym mieszkaniu, skąd po wkroczeniu Niemców zostali wyrzuceni. Ojciec pani Wiesławy działał w konspiracji. W lipcu 1944 został aresztowany, tafił do Mauthausen, pracował w Gusen w kamieniołomach. Następnej nocy aresztowano panią Wiesławę, jej mamę i ciotkę. Przez trzy miesiące były przetrzymywane w więzieniu w Łodzi, następnie wywieziono je do Ravensbrück, gdzie przebywały od października 1944 do wyzwolenia obozu. Pół roku spędziły w Szwecji na leczeniu. W październiku 1945 wróciły do Polski do odzyskanego mieszkania w Łodzi. Był tam już ojciec pani Wiesławy. Z Gusen przywiózł notatki z przesłuchania komendanta obozu, w którym uczestniczył jako wyznaczony przez Amerykanów do przepisywania zeznań. Schorowana po więzieniu i obozie matka zmarła 3 lata później.
[00:10:00] – boh. ur. 1926 r. w Łodzi. Rodzice byli nauczycielami, przed wojną dobrze im się powodziło. Wakacje nad Bugiem, ojciec łowił ryby. Z wykształcenia był historykiem po Uniwersytecie Poznańskim. Boh. była jedynaczką. Rodzice uczyli w szkole podstawowej. Ojciec pracował też jako inspektor szkolnictwa. Cała rodzina boh. wywodzi się z Łodzi, w której przed wojną nie było żadnego uniwersytetu. Ojciec uczył historii, praca dyplomowa dotyczyła Napoleona.
[00:03:00] – wybuch wojny (pani Wiesława miała pójść do 2 klasy gimnazjum). Łódź włączona do Rzeszy. Rodzina została wyrzucona z 3-pokojowego mieszkania na ul. Rzgowskiej 33 b. Dostali pokój z kuchnią bez łazienki.
[00:05:00] – 1 września 1939 r. boh. miała 13 lat i pamięta rozterki związane ze szkołą. Pod koniec wojny gestapowcy aresztowali całą rodzinę. Najpierw ojca, który wcześniej był w więzieniu, które przed samym końcem wojny zostało spalone razem z więźniami. [++] Ojca wcześniej wywieźli do Mauthausen i Gusen, gdzie pracował w kamieniołomach. Wyzwolenie obozu, Amerykanie przesłuchiwali komendanta obozu. Tłumaczenie na polski przez lekarza polskiego. Ojca aresztowano 5 lipca 1944 r.
[00:07:00] – sytuacja rodziny boh. po wybuchu wojny. Mieszkali na ulicy Rzgowskiej 13. Ojciec w konspiracji. Aresztowanie ojca w nocy. W domu zostały boh., jej mama i siostra mamy z Torunia, która była żoną oficera przed wojną (mąż się ukrywał). Następnej nocy one również zostały aresztowane. Trafiają do więzienia kobiecego na ul. Gdańskiej.
[00:09:00] – cela 5x5 m, w której umieszczono 20 kilka kobiet z beczką-toaletą. Spano pokotem. Smród. Po kilku miesiącach wyjazd do Ravensbruck. Odkażanie w obozie całego transportu. Bez pasiaków, czerwony krzyż i trójkąt – oznakowanie więźniów politycznych. W baraku boh. mieszkało 500 kobiet, jej numer obozowy to 78965.
[00:11:00] – matka boh. była w bloku 16, boh. z ciocią w bloku 26. Pani Wiesława z ciocią pracowały początkowo w komando zewnętrznym, nosiła skrzynie z amunicją obok miasteczka [Furstenberg]. Przeniesienie do firmy Philipsa w obozie, gdzie montowały urządzenia samolotowe. Starały się sabotować produkcję. Wyżywienie w obozie, chleb, kawa, i zielona zupa z trawy i piasku. Apele na mrozie. Bicie przez „aufzejerki” (Aufseherinnen – nadzorczynie).
[00:13:00] – przewodniczący Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, szwedzki hrabia, zorganizował transport kobiet do Szwecji. Pani Wiesława z matką i ciocią pojechały na pół roku do Szwecji. Ludzkie traktowanie, odwszawianie. Nowe ubrania i nowe życie. Ciocia pracowała jako pielęgniarka w szpitalu. Kontakt z ojcem po wyzwoleniu Mauthausen i jego powrocie do mieszkania w Łodzi.
[00:15:00] – powrót kobiet do Polski. Okoliczności aresztowania ojca w 1944 r. Boh. miała wówczas 18 lat i pracowała u Niemca. Miała zdolności językowe. Jak przyszli po ojca, udała, że nie zna języka. Znaleźli list od jej szefa, dostała po twarzy za ukrywanie znajomości niemieckiego. Ojciec był w konspiracji i dlatego został aresztowany.
[00:17:00] – ojciec nie był w Armii Krajowej. Nie wiedzieli nic o organizowaniu powstania warszawskiego.
[00:19:00] – choroba matki po powrocie ze Szwecji i jej śmierć w 1950 w wieku 48 lat. Studia, poznanie męża. Klasówka z łaciny i pomoc mężowi. Edukacja boh. Założenie uniwersytetu w Łodzi. Wspomnienia okupacyjnej Łodzi. Tramwaje z wagonami „tylko dla Niemców”.
[00:21:00] – domek dziadków pod Łodzią, gdzie nie było Niemców. Ulice Łodzi w czasie wojny. Getto w Łodzi. Wspomnienie nocnego aresztowania ojca.
[00:23:00] – wspomnienie aresztowania boh., matki i cioci. Wywózka matki, a potem boh. z ciocią do Ravensbruck. Spotkanie boh. z matką w obozie. Wygląd matki. Warunki w bloku w obozie. Wszy.
[00:25:00] – kobiety z celi w więzieniu w Łodzi. Ojciec był w więzieniu w Radogoszczu, Niemcy dla zatarcia śladów spalili je pod koniec wojny z więźniami w środku.
[00:27:00] – zabranie matki z celi w Łodzi. Nr obozowy matki: 96142, pani Wiesławy: 78965. Matka pojechała do obozu tydzień przed boh. i ciocią. Po powrocie do Polski pani Weisława starała się zapomnieć o przeżyciach obozowych.
[00:29:00] – ubrania w obozie. Pociąg bydlęcy wiozący kobiety do obozu. Podróż do Szwecji pociągiem towarowym. Na wierzchu wagonów - chusty z czerwonym krzyżem, aby piloci ich nie bombardowali.
[00:31:00] – dotarcie do Ravensbruck i przywitanie przez matkę. Podróż trwała ok. 3 dni. Po przyjeździe - kąpiel w zimnej wodzie. Nadzór w obozie.
[00:33:00] – rewizje osobiste, zabieranie biżuterii. Apele po 2-3 godziny. Pierwsze dni w obozie.
[00:35:00] – przydzielenie do pracy w komando zewnętrznym. Potem praca pod dachem w fabryce Siemensa (montaż urządzeń do samolotów). Pilnuje ich niemiecki cywil. Opis doby obozowej. Apel poranny.
[00:37:00] – po apelu śniadanie. W niedzielę dodatkowo mała kostka margaryny i marmolada z buraków. Po apelu praca w komando, wyprowadzanie z obozu pod strażą. Noszenie ciężkich skrzyń z amunicją. W fabryce Siemensa praca była siedząca, lekka.
[00:39:00] – po apelu wieczornym były głodne i rozmawiały o przepisach kulinarnych, przypominały sobie, jak dobre może być jedzenie. Opis baraku. Wszy ubraniowe były wszędzie, pluskwy. Boh. spała na piętrze, ciocia na dole. Kobiety spały po dwie na jednym łóżku.
[00:41:00] – worki z przyborami. Na ogół dobre traktowanie się kobiet nawzajem. Kobiety innych narodowości. Wygląd bloku w środku. Rzędy łóżek i umywalnia-koryta.
[00:43:00] – więźniarki nie miały miesiączki, dostawały leki, prawdopodobnie w jedzeniu lub piciu. Matka chorowała na nerki w obozie. Więźniarki były wychudzone.
[00:45:00] – „króliki doświadczalne” przebywały oddzielnie. Operacje nóg. Wygląd obozu i rozmieszczenie budynków. Strażnicy.
[00:47:00] - oglądanie zza płotu świata poza obozem. Współczesny wyjazd do obozu, baraki zlikwidowane, pozostawione murowane baraki, w których mieszkali nadzorcy i władze obozu.
[00:49:00] – boh. nie wiedziała, gdzie było krematorium. Traktowanie kobiet przez aufzejerki. Sytuacje na apelach.
[00:51:00] – kary obozowe.
[00:53:00] – zaprzyjaźnienie się w Szwecji z dziewczyną, która popełniła samobójstwo. Bicie pałkami przez „aufzejerki”.
[00:55:00] - traktowanie przez Niemców w obozie, zapiski ojca z Mauthausen. Transport do Szwecji wiosną 1945 r. Boh. została wywieziona z obozu przed jego wyzwoleniem. Przywiezienie do obozu uczestników Powstania Warszawskiego. Do Szwecji jechał jeden pociąg.
[00:57:00] – kobiety w obozie. Radość z nalotów na obóz. Oczekiwanie końca wojny.
[01:00:00] – opis boh. z okresu obozu własnymi oczami. Kupowanie nowych ubrań w Szwecji.
[01:03:00] – przyjazd do Szwecji i umieszczenie kobiet w szkole. Pościel z papieru, czysta. Oczyszczanie z wszy, dobieranie sukienek i płaszczy. Kontakty z ludnością szwedzką, pytania Szwedów o wojnę i obozy. Bardzo dobre traktowanie więźniarek, zapraszanie do prywatnych domów.
[01:05:00] – choroba matki w Szwecji, jej zdjęcie z obwiniętymi bandażami nogami, ostre zapalenie stawów. Ciocia pracowała w Szwecji w szpitalu jako pielęgniarka. Ojciec dowiedział się o miejscu ich pobytu. Sporo więźniarek zostało w Szwecji. Pani Wiesława z matką wróciły.
[01:07:00] – ojciec przygotował mieszkanie na powrót żony i córki. Wróciły jesienią 1945 r. W Polsce komunizm, rodzice nie pracowali w zawodzie, matka umarła w 1950. Pani Wiesława zaczęła studia. Ze Szwecji wracały promem i pociągiem, dostały 100 zł. na kawę i bułkę. Polska powojenna oczami boh., radość z powrotu do własnego domu i rodziny. Obozowe doświadczenie ojca i pracy w Gusen.
[01:09:00] – zapiski ojca z obozu, tłumaczenie lekarza Polaka. Opis gazowania więźniów, którzy nie mieli sił pracować w kamieniołomach - Niemcy wprowadzali ich do samochodów, które szczelnie zamykano i wprowadzano do środka gaz. Więźniów zagazowywano [++]. Pani Wiesława czytała wojennie notatki ojca. Po studiach wyjazd z mężem z Łodzi zgodnie z nakazem pracy. Rok 1952. Miasta pobytu boh.
[01:11:00] – matka pani Wiesławy zmarła w 1950, ojciec miał sklep z porcelaną. Notatki ojca. Gazowanie. Ojciec nigdy nie opowiadał, stryj ojca był historykiem. Boh. nie mieszkała z ojcem pracując po Polsce. Dokumenty ojca przekazał jej stryj.
[01:13:00] – boh. starała się o wszystkim zapomnieć, cieszyła się powrotem do normalnego życia. O swoich przeżyciach opowiedziała swoim dzieciom dość późno. Panią Wiesławę interesuje życie dzieci i wnuków, nie chce myśleć o wojnie.
[01:15:00] – świadectwo życia boh. Współczesny powrót boh. do obozu po latach. Zmiany w obozie, mur z nazwami państw, z których brano więźniów do obozu. Bohaterce nic się nie śni, nie ma snów.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.