Wiesława Irena Szugajew z d. Szczygielska (ur. 1926, Łódź) wspomina wojenne losy swojej rodziny. Oboje rodzice byli przed wojną nauczycielami. Mieszkali w Łodzi w trzypokojowym mieszkaniu, skąd po wkroczeniu Niemców zostali wyrzuceni. Ojciec pani Wiesławy działał w konspiracji. W lipcu 1944 został aresztowany, tafił do Mauthausen, pracował w Gusen w kamieniołomach. Następnej nocy aresztowano panią Wiesławę, jej mamę i ciotkę. Przez trzy miesiące były przetrzymywane w więzieniu w Łodzi, następnie wywieziono je do Ravensbrück, gdzie przebywały od października 1944 do wyzwolenia obozu. Pół roku spędziły w Szwecji na leczeniu. W październiku 1945 wróciły do Polski do odzyskanego mieszkania w Łodzi. Był tam już ojciec pani Wiesławy. Z Gusen przywiózł notatki z przesłuchania komendanta obozu, w którym uczestniczył jako wyznaczony przez Amerykanów do przepisywania zeznań. Schorowana po więzieniu i obozie matka zmarła 3 lata później.
[00:10:00] – boh. ur. 1926 r. w Łodzi. Rodzice byli nauczycielami, przed wojną dobrze im się powodziło. Wakacje nad Bugiem, ojciec łowił ryby. Z wykształcenia był historykiem po Uniwersytecie Poznańskim. Boh. była jedynaczką. Rodzice uczyli w szkole podstawowej. Ojciec pracował też jako inspektor szkolnictwa. Cała rodzina boh. wywodzi się z Łodzi, w której przed wojną nie było żadnego uniwersytetu. Ojciec uczył historii, praca dyplomowa dotyczyła Napoleona.
[00:03:00] – wybuch wojny (pani Wiesława miała pójść do 2 klasy gimnazjum). Łódź włączona do Rzeszy. Rodzina została wyrzucona z 3-pokojowego mieszkania na ul. Rzgowskiej 33 b. Dostali pokój z kuchnią bez łazienki.
[00:05:00] – 1 września 1939 r. boh. miała 13 lat i pamięta rozterki związane ze szkołą. Pod koniec wojny gestapowcy aresztowali całą rodzinę. Najpierw ojca, który wcześniej był w więzieniu, które przed samym końcem wojny zostało spalone razem z więźniami. [++] Ojca wcześniej wywieźli do Mauthausen i Gusen, gdzie pracował w kamieniołomach. Wyzwolenie obozu, Amerykanie przesłuchiwali komendanta obozu. Tłumaczenie na polski przez lekarza polskiego. Ojca aresztowano 5 lipca 1944 r.
[00:07:00] – sytuacja rodziny boh. po wybuchu wojny. Mieszkali na ulicy Rzgowskiej 13. Ojciec w konspiracji. Aresztowanie ojca w nocy. W domu zostały boh., jej mama i siostra mamy z Torunia, która była żoną oficera przed wojną (mąż się ukrywał). Następnej nocy one również zostały aresztowane. Trafiają do więzienia kobiecego na ul. Gdańskiej.
[00:09:00] – cela 5x5 m, w której umieszczono 20 kilka kobiet z beczką-toaletą. Spano pokotem. Smród. Po kilku miesiącach wyjazd do Ravensbruck. Odkażanie w obozie całego transportu. Bez pasiaków, czerwony krzyż i trójkąt – oznakowanie więźniów politycznych. W baraku boh. mieszkało 500 kobiet, jej numer obozowy to 78965.
[00:11:00] – matka boh. była w bloku 16, boh. z ciocią w bloku 26. Pani Wiesława z ciocią pracowały początkowo w komando zewnętrznym, nosiła skrzynie z amunicją obok miasteczka [Furstenberg]. Przeniesienie do firmy Philipsa w obozie, gdzie montowały urządzenia samolotowe. Starały się sabotować produkcję. Wyżywienie w obozie, chleb, kawa, i zielona zupa z trawy i piasku. Apele na mrozie. Bicie przez „aufzejerki” (Aufseherinnen – nadzorczynie).
[00:13:00] – przewodniczący Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, szwedzki hrabia, zorganizował transport kobiet do Szwecji. Pani Wiesława z matką i ciocią pojechały na pół roku do Szwecji. Ludzkie traktowanie, odwszawianie. Nowe ubrania i nowe życie. Ciocia pracowała jako pielęgniarka w szpitalu. Kontakt z ojcem po wyzwoleniu Mauthausen i jego powrocie do mieszkania w Łodzi.
[00:15:00] – powrót kobiet do Polski. Okoliczności aresztowania ojca w 1944 r. Boh. miała wówczas 18 lat i pracowała u Niemca. Miała zdolności językowe. Jak przyszli po ojca, udała, że nie zna języka. Znaleźli list od jej szefa, dostała po twarzy za ukrywanie znajomości niemieckiego. Ojciec był w konspiracji i dlatego został aresztowany.
[00:17:00] – ojciec nie był w Armii Krajowej. Nie wiedzieli nic o organizowaniu powstania warszawskiego.
[00:19:00] – choroba matki po powrocie ze Szwecji i jej śmierć w 1950 w wieku 48 lat. Studia, poznanie męża. Klasówka z łaciny i pomoc mężowi. Edukacja boh. Założenie uniwersytetu w Łodzi. Wspomnienia okupacyjnej Łodzi. Tramwaje z wagonami „tylko dla Niemców”.
[00:21:00] – domek dziadków pod Łodzią, gdzie nie było Niemców. Ulice Łodzi w czasie wojny. Getto w Łodzi. Wspomnienie nocnego aresztowania ojca.
[00:23:00] – wspomnienie aresztowania boh., matki i cioci. Wywózka matki, a potem boh. z ciocią do Ravensbruck. Spotkanie boh. z matką w obozie. Wygląd matki. Warunki w bloku w obozie. Wszy.
[00:25:00] – kobiety z celi w więzieniu w Łodzi. Ojciec był w więzieniu w Radogoszczu, Niemcy dla zatarcia śladów spalili je pod koniec wojny z więźniami w środku.
[00:27:00] – zabranie matki z celi w Łodzi. Nr obozowy matki: 96142, pani Wiesławy: 78965. Matka pojechała do obozu tydzień przed boh. i ciocią. Po powrocie do Polski pani Weisława starała się zapomnieć o przeżyciach obozowych.
[00:29:00] – ubrania w obozie. Pociąg bydlęcy wiozący kobiety do obozu. Podróż do Szwecji pociągiem towarowym. Na wierzchu wagonów - chusty z czerwonym krzyżem, aby piloci ich nie bombardowali.
[00:31:00] – dotarcie do Ravensbruck i przywitanie przez matkę. Podróż trwała ok. 3 dni. Po przyjeździe - kąpiel w zimnej wodzie. Nadzór w obozie.
[00:33:00] – rewizje osobiste, zabieranie biżuterii. Apele po 2-3 godziny. Pierwsze dni w obozie.
[00:35:00] – przydzielenie do pracy w komando zewnętrznym. Potem praca pod dachem w fabryce Siemensa (montaż urządzeń do samolotów). Pilnuje ich niemiecki cywil. Opis doby obozowej. Apel poranny.
[00:37:00] – po apelu śniadanie. W niedzielę dodatkowo mała kostka margaryny i marmolada z buraków. Po apelu praca w komando, wyprowadzanie z obozu pod strażą. Noszenie ciężkich skrzyń z amunicją. W fabryce Siemensa praca była siedząca, lekka.
[00:39:00] – po apelu wieczornym były głodne i rozmawiały o przepisach kulinarnych, przypominały sobie, jak dobre może być jedzenie. Opis baraku. Wszy ubraniowe były wszędzie, pluskwy. Boh. spała na piętrze, ciocia na dole. Kobiety spały po dwie na jednym łóżku.
[00:41:00] – worki z przyborami. Na ogół dobre traktowanie się kobiet nawzajem. Kobiety innych narodowości. Wygląd bloku w środku. Rzędy łóżek i umywalnia-koryta.
[00:43:00] – więźniarki nie miały miesiączki, dostawały leki, prawdopodobnie w jedzeniu lub piciu. Matka chorowała na nerki w obozie. Więźniarki były wychudzone.
[00:45:00] – „króliki doświadczalne” przebywały oddzielnie. Operacje nóg. Wygląd obozu i rozmieszczenie budynków. Strażnicy.
[00:47:00] - oglądanie zza płotu świata poza obozem. Współczesny wyjazd do obozu, baraki zlikwidowane, pozostawione murowane baraki, w których mieszkali nadzorcy i władze obozu.
[00:49:00] – boh. nie wiedziała, gdzie było krematorium. Traktowanie kobiet przez aufzejerki. Sytuacje na apelach.
[00:51:00] – kary obozowe.
[00:53:00] – zaprzyjaźnienie się w Szwecji z dziewczyną, która popełniła samobójstwo. Bicie pałkami przez „aufzejerki”.
[00:55:00] - traktowanie przez Niemców w obozie, zapiski ojca z Mauthausen. Transport do Szwecji wiosną 1945 r. Boh. została wywieziona z obozu przed jego wyzwoleniem. Przywiezienie do obozu uczestników Powstania Warszawskiego. Do Szwecji jechał jeden pociąg.
[00:57:00] – kobiety w obozie. Radość z nalotów na obóz. Oczekiwanie końca wojny.
[01:00:00] – opis boh. z okresu obozu własnymi oczami. Kupowanie nowych ubrań w Szwecji.
[01:03:00] – przyjazd do Szwecji i umieszczenie kobiet w szkole. Pościel z papieru, czysta. Oczyszczanie z wszy, dobieranie sukienek i płaszczy. Kontakty z ludnością szwedzką, pytania Szwedów o wojnę i obozy. Bardzo dobre traktowanie więźniarek, zapraszanie do prywatnych domów.
[01:05:00] – choroba matki w Szwecji, jej zdjęcie z obwiniętymi bandażami nogami, ostre zapalenie stawów. Ciocia pracowała w Szwecji w szpitalu jako pielęgniarka. Ojciec dowiedział się o miejscu ich pobytu. Sporo więźniarek zostało w Szwecji. Pani Wiesława z matką wróciły.
[01:07:00] – ojciec przygotował mieszkanie na powrót żony i córki. Wróciły jesienią 1945 r. W Polsce komunizm, rodzice nie pracowali w zawodzie, matka umarła w 1950. Pani Wiesława zaczęła studia. Ze Szwecji wracały promem i pociągiem, dostały 100 zł. na kawę i bułkę. Polska powojenna oczami boh., radość z powrotu do własnego domu i rodziny. Obozowe doświadczenie ojca i pracy w Gusen.
[01:09:00] – zapiski ojca z obozu, tłumaczenie lekarza Polaka. Opis gazowania więźniów, którzy nie mieli sił pracować w kamieniołomach - Niemcy wprowadzali ich do samochodów, które szczelnie zamykano i wprowadzano do środka gaz. Więźniów zagazowywano [++]. Pani Wiesława czytała wojennie notatki ojca. Po studiach wyjazd z mężem z Łodzi zgodnie z nakazem pracy. Rok 1952. Miasta pobytu boh.
[01:11:00] – matka pani Wiesławy zmarła w 1950, ojciec miał sklep z porcelaną. Notatki ojca. Gazowanie. Ojciec nigdy nie opowiadał, stryj ojca był historykiem. Boh. nie mieszkała z ojcem pracując po Polsce. Dokumenty ojca przekazał jej stryj.
[01:13:00] – boh. starała się o wszystkim zapomnieć, cieszyła się powrotem do normalnego życia. O swoich przeżyciach opowiedziała swoim dzieciom dość późno. Panią Wiesławę interesuje życie dzieci i wnuków, nie chce myśleć o wojnie.
[01:15:00] – świadectwo życia boh. Współczesny powrót boh. do obozu po latach. Zmiany w obozie, mur z nazwami państw, z których brano więźniów do obozu. Bohaterce nic się nie śni, nie ma snów.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.