Gliszczyński Jan cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1771

24 listopada 2022, Łódź

2:40

Jan Gliszczyński (ur. 1927, Sławno), żołnierz Armii Krajowej (ps. „Sęp”). Rodzice zajmowali się uprawą roli na wsi koło Opoczna, miał jednego rodzonego brata, który umarł w dzieciństwie, oraz przyrodnie rodzeństwo z pierwszego małżeństwa ojca. Przed wybuchem II wojny światowej ukończył pięć klas szkoły powszechnej. W 1944 r. wstąpił do Armii Krajowej, latem i jesienią przebywał w lesie, zimę spędzał w domu rodzinnym. Po rozwiązaniu oddziału w 1945 r. wrócił do domu i ukończył szóstą klasę szkoły powszechnej. Urząd Bezpieczeństwa zaczął jednak śledzić ludzi z przeszłością w Armii Krajowej, wobec czego przeniósł się do Łodzi, gdzie mieszkało jego przyrodnie rodzeństwo. Rozpoczął pracę w fabryce, przyuczał się do zawodu frezera, jednocześnie kontynuował naukę w 36 Gimnazjum dla Dorosłych w Łodzi. Łączenie pracy w fabryce z nauką wieczorową było bardzo ciężkie, więc Jan Gliszczyński postarał się o pracę biurową. W 1948 r. zdał małą maturę i chciał się dalej uczyć, ale dostał powołanie do wojska. 20 października 1948 r. rozpoczął zasadniczą służbę wojskową w Zegrzu, następnie został inspektorem łączności i kwatermistrzem, w sumie w Ludowym Wojsku Polskim służył do jesieni 1954 r. Wówczas wrócił do Łodzi, znalazł pracę i uczył się wieczorowo w Technikum Handlowym (obecnie Zespół Szkół Handlowych nr 2 w Łodzi). W 1956 r. zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Wziął urlop dziekański po tragicznej śmierci młodszego syna, ale ostatecznie studia ukończył i jako magister prawa był m.in. dyrektorem w przedsiębiorstwie transportowym, zastępcą dyrektora w zakładach piwowarskich, potem kierownikiem dużego sklepu przy ul. Piotrkowskiej. Ostatnią jego posadą była funkcja kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w dzielnicy Bałuty. Namówiony przez kolegów, wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale nie płacił składek, nie pojawiał się na zebraniach i po roku został wyrzucony – z partii i z pracy. Miał już wówczas ukończone 55 lat i II grupę inwalidzką, więc skorzystał z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę. Aktywny w stowarzyszeniach kombatanckich, pełnił m.in. rolę sekretarza Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Łodzi. Żonaty z Wiesławą, dwóch synów. Obecnie w stopniu podpułkownika.
more...
less

[00:00:11] Nocna akcja partyzancka w Końskich z udziałem połowy oddziału. Zaatakowany niemiecki oddział szkoleniowy i magazyny spółdzielni spożywczej „Społem”. Ucieczka Niemców poza miasto, brak strat wśród partyzantów. Łupy z napadu: bielizna (kalesony), samochody. Nieużywanie majtek przez kobiety przed wojną [+]. Wywiezienie butów, skarpet, pasów broni i żywności z Końskich przez partyzantów. „Największy wyczyn partyzancki”.
[00:05:25] Obwieszczenie o ściganiu dowódcy i oddziału, wyznaczona nagroda za wskazanie kryjówki. Historia oddziału i dowódcy. Bieda na wsi w centralnej Polsce przed wojną. Stosunki społeczne na wsi przy folwarku [powtórzenie z cz. 1].
[00:08:30] Dbałość dowódców o młodych żołnierzy, „dbałość o człowieka”. Przy dłuższych postojach konieczność zbudowania latryny.
[00:10:40] Wzięty przedwojenny aktor Bodzio [Eugeniusz Bodo], piosenka „Ach te baby” – wykonywana przez zespół partyzantów. Wojenne losy Bodo.
[00:13:00] Przeniesienie „Potoka” na Litwę pod Nowogródek, „gdzie zginął”. Prawdopodobne współdziałanie Litwinów z Niemcami przy obławie na „Potoka”.
[00:14:40] Różne postawy dowódców i żołnierzy w Ludowym Wojsku Polskim, boh. nie mścił się na swoim gnębicielu plutonowym Czabanowskim. Najwyższe noty dla boh. za szkolenie z łączności, przedmiot: elektrotechnika, sprzęt łączności.
[00:18:45] Starania boh. o wyjście do cywila, by odbyć studia. Propozycja pracy jako wykładowcy w szkole łączności – odejście do cywila po dwukrotnym odrzuceniu propozycji, opinia radzieckiego generała Jerzego Bordziłowskiego. [+]
[00:20:35] Akcje dywersyjne z udziałem boh., dowódca ppor. Zieniewicz „Alter” zlikwidował Erika Schütza.
[00:23:20] Zagrożenie oddziału ze strony Niemców „chodzili po prostu za nami”, ataki. Wykrycie i zdemaskowanie donosiciela, przedwojennego porucznika, szantażowanego przez Niemców – rozstrzelanie.
[00:27:10] Zmęczenie oddziału wielokrotnie zmieniającego obozowisko w ciągu jednej nocy, spanie podczas marszu [+]. Nocna wyprawa boh. z meldunkiem (boso) – odznaczenie Krzyżem Zasługi z Mieczami.
[00:32:10] Akcja przenoszenia meldunku pod okiem Niemców – pochwała od komendanta. [+]
[00:35:30] Kolega łącznik z oddziału zastrzelony serią z karabinu przez Niemców. Ciało zabrane nocą przez rodziców. Wymagająca i niebezpieczna służba łącznikowa, szczególnie w mieście, podstawowe procedury postępowania, uważność.
[00:39:40] Niektóre oddziały AK działały samodzielnie. Boh. do końca służby nie dostał broni ze względu na niewielki wzrost. Siła, odporność i poświęcenie boh: „Jasiu Stalowiec”.
[00:41:55] Szkolenie z budowy i obsługi broni. Przewaga polskiej broni w oddziale obok niemieckiej i radzieckiej (kbk, pepesze). Uniwersalne naboje.
[00:44:30] Powstawanie oddziałów partyzanckich z oddziałów regularnego wojska (m.in. oddział mjr. Hubala – zwolnił żołnierzy z przysięgi i stworzył pierwszy oddział partyzancki). Trzy partyzanckie oddziały „lewicowe” w okolicy: Gwardii Ludowej, Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich, komendant Mieczysław Moczar z Łodzi, „ptaszek lekkich obyczajów”. Płk Leszczyński, sąsiad Moczara.
[00:48:26] Nieprzyjemne „spotkania” z oddziałami lewicowymi, konflikt interesów.
[00:49:25] Comiesięczne spotkania oddziału (300 partyzantów) z Piwnikiem „Ponurym” na polanie, wspomnienie „Ponurego”, dobrego dowódcy. Specyficzne cechy predestynujące do funkcji dowódcy oddziału partyzanckiego. Dobrze dobrani przez „Ponurego” dowódcy. Rozpacz żołnierzy po śmierci „Ponurego”. [+]
[00:52:32] Podczas zbliżania się frontu przychodzenie do oddziału „niepewnych” osób, także Niemców, chaos w oddziale. Decyzja o rozwiązaniu oddziału, zwolnienie z przysięgi, rozejście się do domów. [+]
[00:54:10] Poczucie zagrożenia boh. w mieście. W czasie działalności partyzanckiej w lasach iłżeckich brak kontaktu z rodzicami, dwa zimowe miesiące spędzone w domu.
[00:55:35] Po rozwiązaniu oddziału zajęcie się sprawami domowymi i edukacją, szkoła w Sławnie. Podejrzenia Służby Bezpieczeństwa wobec boh., wyłapywanie pojedynczych partyzantów z okolicy. Przeniesienie się boh. do Łodzi do przyrodniego rodzeństwa w pierwszego małżeństwa ojca.
[00:58:00] „Przykry”, wyczerpujący tryb życia w Łodzi. Nauka zawodu frezera w fabryce i równocześnie wieczorowo w 36. Gimnazjum w Łodzi, niedożywienie – obiad raz w tygodniu w niedzielę w barze przy ul. Więckowskiego 7.
[01:00:40] Podjęcie pracy w biurze, lepsze wynagrodzenie. Normalizacja życia, konserwy przysyłane przez UNRRA. Przeprowadzka do sąsiedniego mieszkania.
[01:03:10] Po zdaniu małej matury powołanie do wojska w październiku [1948], jednostka w Zegrzu. Brak wykształconych żołnierzy po wojnie.
[01:06:02] Zatajenie informacji o działalności partyzanckiej boh. przed rodziną i wśród znajomych. Łódź po wojnie: „większa wiocha”. Warunki życia na ulicy Szkolnej (Mielczarskiego): odchody płynące rynsztokiem, „smród jak cholera”, wychodki w podwórkach, brak centralnego ogrzewania jeszcze w latach 50. Zaniedbane ulice brukowane „wielkimi głazami”. Asfaltowa ul. Piotrkowska i al. Kościuszki, ul. Jaracza z cegieł ułożonych w jodełkę.
[01:09:25] Brak inwestycji, „za komuny niewiele się robiło”. Decyzja Gierka na spotkaniu partyjnym w Łodzi: „Łódź musi się rozbudować”. Budowa wielkich nowoczesnych osiedli mieszkaniowych w latach 70. (m.in. Teofilów, Włady Bytomskiej, Retkinia) oraz sieci wodociągów i kanalizacji. Rozwój sieci ciepłowniczej, a następnie budowa ulic, gruntowna przebudowa głównej ulicy miasta. [+]
[01:12:55] Dom rodziców ogrzewany koksownikiem. Teść był fachowcem, majstrem farbiarskim w fabryce braci Bukietów. Niewielkie zarobki w PRL, marnowanie czasu na „gonitwę za jedzeniem”.
[01:14:57] Po wojnie w Łodzi zostało ok. 220 tys. mieszkańców, napływ warszawiaków. Niemieckie wysiedlenia mieszkańców z Łodzi do GG, utworzono duże getto. Szybki rozwój miasta z powodu szybkiej industrializacji (zakłady Dzierżyńskiego zatrudniały 6 tys. pracowników
zakłady Stalina 7 tys. pracowników), „pociągami ludzie walili”.
[01:17:30] Opinia boh. o warszawiakach rodzimych i napływowych. [+]
[01:20:00] Niewielu Żydów ostało się w Łodzi po wojnie, przybycie Żydów napływowych ze wschodu – transporty żydowskie z ZSRR – ok. 100 tys. osób. Nienawiść mieszkańców miasta wobec „uprzywilejowanej pozycji Żydów” po wojnie, antysemityzm: „Żyd dostał wszystko”.
[01:21:30] Mieczysław Moczar był komendantem UB w Łodzi, „zapisał się bardzo złymi zgłoskami”. Przed wojną znaczna część centrum miasta była zamieszkała głównie przez Żydów, „sklep na sklepie”, „wasze ulice nasze kamienice”. Stosunki polsko-żydowskie, bardzo dobre relacje handlowe z Żydami, na których „można było polegać”. Bliscy koledzy Żydzi. [+]
[01:25:25] Możliwości łatwego awansu po linii ZMP, „dostałbym pracę, pieniądze, wszystko”. Warunki w jednostce wojskowej w Zegrzu: „patrzymy, a tam nie ma nic”, zniszczone koszary, budynek sztabu: „kupa gruzów” (20 października 1948 r.)
[01:28:30] Pierwsze chwile w jednostce: golenie głów, skierowanie do oddziałów, przydział bielizny i mundurów, butów i onuc („bardzo dobra rzecz”). Wprowadzanie majtek na rynek. Spanie w namiotach wojskowych, piętrowe prycze, kłopotliwe mycie. Koce frontowe sklejone krwią. [+]
[01:33:10] Rozkład dnia w jednostce, kąpiele w Bugo-Narwi. Doskonałe wyżywienie. Praca przy odbudowie jednostki, dowódca szkoły podoficerskiej. Motywowanie żołnierzy do pracy budowlanej.
[01:38:35] Popołudniowa nauka w szkole w fortach w Zegrzu. Nauka radiotelegrafii, alfabet Morse’a. Popołudniowa musztra, kurs strzelecki. Zajęcia niedzielne: konkursy przy muzyce. Otwarcie koszar 24 grudnia, ciasnota w salach.
[01:42:39] Ogrzewanie w koszarach: piec koza opalany miałem węglowym, zanieczyszczenie pomieszczeń pyłem. Złośliwe nękanie żołnierzy przez plutonowego Czabanowskiego, mobbing.
[01:44:00] Zawszone koce. Walka z wszami w polowych warunkach na poligonie w Benignowie [Beniaminów?]: „każdy odżył”. Teren wokół jednostki przed budową Zalewu Zegrzyńskiego. Egzaminy na koniec szkoły, otrzymanie stopnia kaprala. Skierowanie do samodzielnego batalionu saperów 15 Dywizji Piechoty w Olsztynie razem z kolegą Cieplakiem z Warszawy, „nami się nikt nie interesował”.
[01:47:50] Swoboda w dysponowaniu czasem w jednostce, radiostacja w lesie. Ćwiczenia na poligonie pod Nidzicą przez pół roku, obsługa trzech pułków: Ostróda, Mrągowo, Wielbark. „Nikt nas nie kontrolował”. Zbieranie grzybów na poligonie, słabe wyżywienie, „pęczaku do dziś nienawidzę”, wędzone dorsze, śledzie z beczki.
[01:52:00] Propozycja od oficera politycznego przejścia do służby zawodowej, odmowa boh., „pamiętaj, że i tak w wojsku będziesz”. Rozpoczęcie nauki w Gimnazjum Handlu Zagranicznego w Łodzi (ul. Żeromskiego 16). Utrata oszczędności z powodu wymiany pieniędzy. [++]
[01:53:56] Wezwanie na WKU do „uzupełnienia ewidencji”, adres: ul. Rewolucji 1905 Roku nr 7, rozkaz stawienia się w jednostce w Zegrzu, skomplikowana droga do Zegrza. [+]
[01:57:33] Złe warunki bytowe w jednostce, „włosy nam przymarzały do namiotu”. Wożenie i załadunek cegieł, poranione od cegieł ręce. Niezawodne amerykańskie ciężarówki Studebaker z wyciągarkami („lebiodki”).
[02:00:30] Odnowiona szkoła wojskowa w Zegrzu, areszt dla niepokornych żołnierzy, dom kultury. Wojsko jako darmowa siła robocza. Otrzymywanie żołdu po szkole podchorążych.
[02:02:50] Obraz ubogiej wsi pod Zegrzem: „chatynki podparte kijami”, kupienie chleba od gospodyni. [+]
[02:05:04] Uboga wieś Beniaminów przy poligonie, znudzeni żołnierze. Skierowanie do 156 Pułku Artylerii w Pleszewie. Poznanie żony w pociągu: „kłótliwa, bo kłótliwa, ale dobra”, wspólna podróż do Kalisza, „po trzech miesiącach była już moja żoną”.
[02:09:16] Otrzymanie nowego mieszkania, ciepła woda z pieca opalanego węglem. Stanowisko w jednostce: wykładowca elektrotechniki w plutonach łącznościowców i dowodzenia. „Nikt się nie chciał uczyć”, bardzo niski poziom wykształcenia wojskowego.
[02:11:37] Motywacyjna „pogadanka” z generałem brygady, inspektorem wojsk łączności w MON (Ministerstwo Obrony Narodowej). Uzupełnianie braków w wykształceniu w Pleszewie. Epizod nauczania fizyki w pobliskim liceum.
[02:14:45] Urodziny pierwszego syna. Wysoki poziom wykształcenia wojskowego studentów boh. Poligon w Trzebini k. Bolesławca. Sklepy dla żołnierzy radzieckich. Wyposażenie „pełnowojenne” jednostek Północnej Grupy Wojsk.
[02:18:30] Spotkanie w lesie dwóch uzbrojonych żołnierzy radzieckich, rozmowa o dramatycznym życiu radzieckiego żołnierza. [+]
[02:20:35] Mieszkania oficerów w mizernych czworakach, plaga much i komarów, grzyby i jagody. Wyjazd żony z synem do rodziców do Łodzi.
[02:22:00] Wspomnienie sytuacji awaryjnej (mjr Pęcak) – uzbrojony obcy na terenie jednostki w Trzebini. [+]
[02:26:52] Wioska ukraińska przy jednostce. Incydent w 1951 r. przy magazynie jednostki: zaatakowanie wartownika z broni palnej przez przechodnia. Poszukiwanie napastnika przez pluton alarmowy. Otrzymanie stopnia oficerskiego przez boh. w 1952 r.
[02:30:50] Niemożność połączenia nauki ze służbą wojskową w Pleszewie. Kolejne szkolenie wojskowe w Poznaniu – kwatermistrzowskie. Odejście do rezerwy po dwóch latach, jesienią 1954 r.
[02:33:02] Rozpoczęcie cywilnego życia, dobra praca, nauka w Technikum Handlowym na Księżym Młynie, matura, studia prawnicze. Tragiczna śmierć starszego syna w listopadzie. Ukończenie studiów po 5 latach. [+]
[02:37:20] Praca na dyrektorskich stanowiskach w przedsiębiorstwie transportowym, zakładach piwowarskich, w handlu, Urzędzie Stanu Cywilnego Łódź Bałuty, wcześniejsza emerytura.
[02:39:12] Zaangażowanie społeczne na emeryturze: Światowy Związek Żołnierzy AK, Związek Inwalidów Wojennych RP, Wojewódzka Rada Kombatancka.
more...
less

Bolesławski Bartosz

Bolesławski Bartosz

Instytut Pileckiego

Film