Jan Gliszczyński (ur. 1927, Sławno), żołnierz Armii Krajowej (ps. „Sęp”). Rodzice zajmowali się uprawą roli na wsi koło Opoczna, miał jednego rodzonego brata, który umarł w dzieciństwie, oraz przyrodnie rodzeństwo z pierwszego małżeństwa ojca. Przed wybuchem II wojny światowej ukończył pięć klas szkoły powszechnej. W 1944 r. wstąpił do Armii Krajowej, latem i jesienią przebywał w lesie, zimę spędzał w domu rodzinnym. Po rozwiązaniu oddziału w 1945 r. wrócił do domu i ukończył szóstą klasę szkoły powszechnej. Urząd Bezpieczeństwa zaczął jednak śledzić ludzi z przeszłością w Armii Krajowej, wobec czego przeniósł się do Łodzi, gdzie mieszkało jego przyrodnie rodzeństwo. Rozpoczął pracę w fabryce, przyuczał się do zawodu frezera, jednocześnie kontynuował naukę w 36 Gimnazjum dla Dorosłych w Łodzi. Łączenie pracy w fabryce z nauką wieczorową było bardzo ciężkie, więc Jan Gliszczyński postarał się o pracę biurową. W 1948 r. zdał małą maturę i chciał się dalej uczyć, ale dostał powołanie do wojska. 20 października 1948 r. rozpoczął zasadniczą służbę wojskową w Zegrzu, następnie został inspektorem łączności i kwatermistrzem, w sumie w Ludowym Wojsku Polskim służył do jesieni 1954 r. Wówczas wrócił do Łodzi, znalazł pracę i uczył się wieczorowo w Technikum Handlowym (obecnie Zespół Szkół Handlowych nr 2 w Łodzi). W 1956 r. zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Wziął urlop dziekański po tragicznej śmierci młodszego syna, ale ostatecznie studia ukończył i jako magister prawa był m.in. dyrektorem w przedsiębiorstwie transportowym, zastępcą dyrektora w zakładach piwowarskich, potem kierownikiem dużego sklepu przy ul. Piotrkowskiej. Ostatnią jego posadą była funkcja kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w dzielnicy Bałuty. Namówiony przez kolegów, wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale nie płacił składek, nie pojawiał się na zebraniach i po roku został wyrzucony – z partii i z pracy. Miał już wówczas ukończone 55 lat i II grupę inwalidzką, więc skorzystał z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę. Aktywny w stowarzyszeniach kombatanckich, pełnił m.in. rolę sekretarza Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Łodzi. Żonaty z Wiesławą, dwóch synów. Obecnie w stopniu podpułkownika.
mehr...
weniger
[00:00:11] Nocna akcja partyzancka w Końskich z udziałem połowy oddziału. Zaatakowany niemiecki oddział szkoleniowy i magazyny spółdzielni spożywczej „Społem”. Ucieczka Niemców poza miasto, brak strat wśród partyzantów. Łupy z napadu: bielizna (kalesony), samochody. Nieużywanie majtek przez kobiety przed wojną [+]. Wywiezienie butów, skarpet, pasów broni i żywności z Końskich przez partyzantów. „Największy wyczyn partyzancki”.
[00:05:25] Obwieszczenie o ściganiu dowódcy i oddziału, wyznaczona nagroda za wskazanie kryjówki. Historia oddziału i dowódcy. Bieda na wsi w centralnej Polsce przed wojną. Stosunki społeczne na wsi przy folwarku [powtórzenie z cz. 1].
[00:08:30] Dbałość dowódców o młodych żołnierzy, „dbałość o człowieka”. Przy dłuższych postojach konieczność zbudowania latryny.
[00:10:40] Wzięty przedwojenny aktor Bodzio [Eugeniusz Bodo], piosenka „Ach te baby” – wykonywana przez zespół partyzantów. Wojenne losy Bodo.
[00:13:00] Przeniesienie „Potoka” na Litwę pod Nowogródek, „gdzie zginął”. Prawdopodobne współdziałanie Litwinów z Niemcami przy obławie na „Potoka”.
[00:14:40] Różne postawy dowódców i żołnierzy w Ludowym Wojsku Polskim, boh. nie mścił się na swoim gnębicielu plutonowym Czabanowskim. Najwyższe noty dla boh. za szkolenie z łączności, przedmiot: elektrotechnika, sprzęt łączności.
[00:18:45] Starania boh. o wyjście do cywila, by odbyć studia. Propozycja pracy jako wykładowcy w szkole łączności – odejście do cywila po dwukrotnym odrzuceniu propozycji, opinia radzieckiego generała Jerzego Bordziłowskiego. [+]
[00:20:35] Akcje dywersyjne z udziałem boh., dowódca ppor. Zieniewicz „Alter” zlikwidował Erika Schütza.
[00:23:20] Zagrożenie oddziału ze strony Niemców „chodzili po prostu za nami”, ataki. Wykrycie i zdemaskowanie donosiciela, przedwojennego porucznika, szantażowanego przez Niemców – rozstrzelanie.
[00:27:10] Zmęczenie oddziału wielokrotnie zmieniającego obozowisko w ciągu jednej nocy, spanie podczas marszu [+]. Nocna wyprawa boh. z meldunkiem (boso) – odznaczenie Krzyżem Zasługi z Mieczami.
[00:32:10] Akcja przenoszenia meldunku pod okiem Niemców – pochwała od komendanta. [+]
[00:35:30] Kolega łącznik z oddziału zastrzelony serią z karabinu przez Niemców. Ciało zabrane nocą przez rodziców. Wymagająca i niebezpieczna służba łącznikowa, szczególnie w mieście, podstawowe procedury postępowania, uważność.
[00:39:40] Niektóre oddziały AK działały samodzielnie. Boh. do końca służby nie dostał broni ze względu na niewielki wzrost. Siła, odporność i poświęcenie boh: „Jasiu Stalowiec”.
[00:41:55] Szkolenie z budowy i obsługi broni. Przewaga polskiej broni w oddziale obok niemieckiej i radzieckiej (kbk, pepesze). Uniwersalne naboje.
[00:44:30] Powstawanie oddziałów partyzanckich z oddziałów regularnego wojska (m.in. oddział mjr. Hubala – zwolnił żołnierzy z przysięgi i stworzył pierwszy oddział partyzancki). Trzy partyzanckie oddziały „lewicowe” w okolicy: Gwardii Ludowej, Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich, komendant Mieczysław Moczar z Łodzi, „ptaszek lekkich obyczajów”. Płk Leszczyński, sąsiad Moczara.
[00:48:26] Nieprzyjemne „spotkania” z oddziałami lewicowymi, konflikt interesów.
[00:49:25] Comiesięczne spotkania oddziału (300 partyzantów) z Piwnikiem „Ponurym” na polanie, wspomnienie „Ponurego”, dobrego dowódcy. Specyficzne cechy predestynujące do funkcji dowódcy oddziału partyzanckiego. Dobrze dobrani przez „Ponurego” dowódcy. Rozpacz żołnierzy po śmierci „Ponurego”. [+]
[00:52:32] Podczas zbliżania się frontu przychodzenie do oddziału „niepewnych” osób, także Niemców, chaos w oddziale. Decyzja o rozwiązaniu oddziału, zwolnienie z przysięgi, rozejście się do domów. [+]
[00:54:10] Poczucie zagrożenia boh. w mieście. W czasie działalności partyzanckiej w lasach iłżeckich brak kontaktu z rodzicami, dwa zimowe miesiące spędzone w domu.
[00:55:35] Po rozwiązaniu oddziału zajęcie się sprawami domowymi i edukacją, szkoła w Sławnie. Podejrzenia Służby Bezpieczeństwa wobec boh., wyłapywanie pojedynczych partyzantów z okolicy. Przeniesienie się boh. do Łodzi do przyrodniego rodzeństwa w pierwszego małżeństwa ojca.
[00:58:00] „Przykry”, wyczerpujący tryb życia w Łodzi. Nauka zawodu frezera w fabryce i równocześnie wieczorowo w 36. Gimnazjum w Łodzi, niedożywienie – obiad raz w tygodniu w niedzielę w barze przy ul. Więckowskiego 7.
[01:00:40] Podjęcie pracy w biurze, lepsze wynagrodzenie. Normalizacja życia, konserwy przysyłane przez UNRRA. Przeprowadzka do sąsiedniego mieszkania.
[01:03:10] Po zdaniu małej matury powołanie do wojska w październiku [1948], jednostka w Zegrzu. Brak wykształconych żołnierzy po wojnie.
[01:06:02] Zatajenie informacji o działalności partyzanckiej boh. przed rodziną i wśród znajomych. Łódź po wojnie: „większa wiocha”. Warunki życia na ulicy Szkolnej (Mielczarskiego): odchody płynące rynsztokiem, „smród jak cholera”, wychodki w podwórkach, brak centralnego ogrzewania jeszcze w latach 50. Zaniedbane ulice brukowane „wielkimi głazami”. Asfaltowa ul. Piotrkowska i al. Kościuszki, ul. Jaracza z cegieł ułożonych w jodełkę.
[01:09:25] Brak inwestycji, „za komuny niewiele się robiło”. Decyzja Gierka na spotkaniu partyjnym w Łodzi: „Łódź musi się rozbudować”. Budowa wielkich nowoczesnych osiedli mieszkaniowych w latach 70. (m.in. Teofilów, Włady Bytomskiej, Retkinia) oraz sieci wodociągów i kanalizacji. Rozwój sieci ciepłowniczej, a następnie budowa ulic, gruntowna przebudowa głównej ulicy miasta. [+]
[01:12:55] Dom rodziców ogrzewany koksownikiem. Teść był fachowcem, majstrem farbiarskim w fabryce braci Bukietów. Niewielkie zarobki w PRL, marnowanie czasu na „gonitwę za jedzeniem”.
[01:14:57] Po wojnie w Łodzi zostało ok. 220 tys. mieszkańców, napływ warszawiaków. Niemieckie wysiedlenia mieszkańców z Łodzi do GG, utworzono duże getto. Szybki rozwój miasta z powodu szybkiej industrializacji (zakłady Dzierżyńskiego zatrudniały 6 tys. pracowników
zakłady Stalina 7 tys. pracowników), „pociągami ludzie walili”.
[01:17:30] Opinia boh. o warszawiakach rodzimych i napływowych. [+]
[01:20:00] Niewielu Żydów ostało się w Łodzi po wojnie, przybycie Żydów napływowych ze wschodu – transporty żydowskie z ZSRR – ok. 100 tys. osób. Nienawiść mieszkańców miasta wobec „uprzywilejowanej pozycji Żydów” po wojnie, antysemityzm: „Żyd dostał wszystko”.
[01:21:30] Mieczysław Moczar był komendantem UB w Łodzi, „zapisał się bardzo złymi zgłoskami”. Przed wojną znaczna część centrum miasta była zamieszkała głównie przez Żydów, „sklep na sklepie”, „wasze ulice nasze kamienice”. Stosunki polsko-żydowskie, bardzo dobre relacje handlowe z Żydami, na których „można było polegać”. Bliscy koledzy Żydzi. [+]
[01:25:25] Możliwości łatwego awansu po linii ZMP, „dostałbym pracę, pieniądze, wszystko”. Warunki w jednostce wojskowej w Zegrzu: „patrzymy, a tam nie ma nic”, zniszczone koszary, budynek sztabu: „kupa gruzów” (20 października 1948 r.)
[01:28:30] Pierwsze chwile w jednostce: golenie głów, skierowanie do oddziałów, przydział bielizny i mundurów, butów i onuc („bardzo dobra rzecz”). Wprowadzanie majtek na rynek. Spanie w namiotach wojskowych, piętrowe prycze, kłopotliwe mycie. Koce frontowe sklejone krwią. [+]
[01:33:10] Rozkład dnia w jednostce, kąpiele w Bugo-Narwi. Doskonałe wyżywienie. Praca przy odbudowie jednostki, dowódca szkoły podoficerskiej. Motywowanie żołnierzy do pracy budowlanej.
[01:38:35] Popołudniowa nauka w szkole w fortach w Zegrzu. Nauka radiotelegrafii, alfabet Morse’a. Popołudniowa musztra, kurs strzelecki. Zajęcia niedzielne: konkursy przy muzyce. Otwarcie koszar 24 grudnia, ciasnota w salach.
[01:42:39] Ogrzewanie w koszarach: piec koza opalany miałem węglowym, zanieczyszczenie pomieszczeń pyłem. Złośliwe nękanie żołnierzy przez plutonowego Czabanowskiego, mobbing.
[01:44:00] Zawszone koce. Walka z wszami w polowych warunkach na poligonie w Benignowie [Beniaminów?]: „każdy odżył”. Teren wokół jednostki przed budową Zalewu Zegrzyńskiego. Egzaminy na koniec szkoły, otrzymanie stopnia kaprala. Skierowanie do samodzielnego batalionu saperów 15 Dywizji Piechoty w Olsztynie razem z kolegą Cieplakiem z Warszawy, „nami się nikt nie interesował”.
[01:47:50] Swoboda w dysponowaniu czasem w jednostce, radiostacja w lesie. Ćwiczenia na poligonie pod Nidzicą przez pół roku, obsługa trzech pułków: Ostróda, Mrągowo, Wielbark. „Nikt nas nie kontrolował”. Zbieranie grzybów na poligonie, słabe wyżywienie, „pęczaku do dziś nienawidzę”, wędzone dorsze, śledzie z beczki.
[01:52:00] Propozycja od oficera politycznego przejścia do służby zawodowej, odmowa boh., „pamiętaj, że i tak w wojsku będziesz”. Rozpoczęcie nauki w Gimnazjum Handlu Zagranicznego w Łodzi (ul. Żeromskiego 16). Utrata oszczędności z powodu wymiany pieniędzy. [++]
[01:53:56] Wezwanie na WKU do „uzupełnienia ewidencji”, adres: ul. Rewolucji 1905 Roku nr 7, rozkaz stawienia się w jednostce w Zegrzu, skomplikowana droga do Zegrza. [+]
[01:57:33] Złe warunki bytowe w jednostce, „włosy nam przymarzały do namiotu”. Wożenie i załadunek cegieł, poranione od cegieł ręce. Niezawodne amerykańskie ciężarówki Studebaker z wyciągarkami („lebiodki”).
[02:00:30] Odnowiona szkoła wojskowa w Zegrzu, areszt dla niepokornych żołnierzy, dom kultury. Wojsko jako darmowa siła robocza. Otrzymywanie żołdu po szkole podchorążych.
[02:02:50] Obraz ubogiej wsi pod Zegrzem: „chatynki podparte kijami”, kupienie chleba od gospodyni. [+]
[02:05:04] Uboga wieś Beniaminów przy poligonie, znudzeni żołnierze. Skierowanie do 156 Pułku Artylerii w Pleszewie. Poznanie żony w pociągu: „kłótliwa, bo kłótliwa, ale dobra”, wspólna podróż do Kalisza, „po trzech miesiącach była już moja żoną”.
[02:09:16] Otrzymanie nowego mieszkania, ciepła woda z pieca opalanego węglem. Stanowisko w jednostce: wykładowca elektrotechniki w plutonach łącznościowców i dowodzenia. „Nikt się nie chciał uczyć”, bardzo niski poziom wykształcenia wojskowego.
[02:11:37] Motywacyjna „pogadanka” z generałem brygady, inspektorem wojsk łączności w MON (Ministerstwo Obrony Narodowej). Uzupełnianie braków w wykształceniu w Pleszewie. Epizod nauczania fizyki w pobliskim liceum.
[02:14:45] Urodziny pierwszego syna. Wysoki poziom wykształcenia wojskowego studentów boh. Poligon w Trzebini k. Bolesławca. Sklepy dla żołnierzy radzieckich. Wyposażenie „pełnowojenne” jednostek Północnej Grupy Wojsk.
[02:18:30] Spotkanie w lesie dwóch uzbrojonych żołnierzy radzieckich, rozmowa o dramatycznym życiu radzieckiego żołnierza. [+]
[02:20:35] Mieszkania oficerów w mizernych czworakach, plaga much i komarów, grzyby i jagody. Wyjazd żony z synem do rodziców do Łodzi.
[02:22:00] Wspomnienie sytuacji awaryjnej (mjr Pęcak) – uzbrojony obcy na terenie jednostki w Trzebini. [+]
[02:26:52] Wioska ukraińska przy jednostce. Incydent w 1951 r. przy magazynie jednostki: zaatakowanie wartownika z broni palnej przez przechodnia. Poszukiwanie napastnika przez pluton alarmowy. Otrzymanie stopnia oficerskiego przez boh. w 1952 r.
[02:30:50] Niemożność połączenia nauki ze służbą wojskową w Pleszewie. Kolejne szkolenie wojskowe w Poznaniu – kwatermistrzowskie. Odejście do rezerwy po dwóch latach, jesienią 1954 r.
[02:33:02] Rozpoczęcie cywilnego życia, dobra praca, nauka w Technikum Handlowym na Księżym Młynie, matura, studia prawnicze. Tragiczna śmierć starszego syna w listopadzie. Ukończenie studiów po 5 latach. [+]
[02:37:20] Praca na dyrektorskich stanowiskach w przedsiębiorstwie transportowym, zakładach piwowarskich, w handlu, Urzędzie Stanu Cywilnego Łódź Bałuty, wcześniejsza emerytura.
[02:39:12] Zaangażowanie społeczne na emeryturze: Światowy Związek Żołnierzy AK, Związek Inwalidów Wojennych RP, Wojewódzka Rada Kombatancka.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..